cross;
crucifix;
cross, sorrows, tribulation;
սուրբ —, the Cross, the Holy Rood;
ի — հանել, կախել զ—է, to crucify;
ի — ելանել, to be crucified;
— առնել, հանել, to make the sign of the cross, to cross one's self.
σταυρός crux. (յորմէ այլազգ. հաչ, խաճ. որպէս թէ խէչ, նեցուկ բարձօղ. որպէս եւ յն. ստաւռօ՛ս, է կանգնեալ փայտ կամ ցից) ... Փայտ պատուհասի՝ եռաթեւ կամ քառաթեւ, ուղղորդ կամ խոտորնական. զզորօրինակ T. +. X. ուր բեւեռէին կամ կախէին զմահապարտս. եւ զայսպիսի նահատական մահ կրեաց վսն մեր անպարտական գառն աստուծոյ. եւ յայնմ հետէ խաչն եղեւ հարծանք քրիստոնէից։ Եւ լայնաբար Խաչ անուանին ամենայն վիշտք եւ չարչարանք՝ մանաւանդյանձն եռեալք ի սէր փրկչին.
Հա՛ն զդա ի խաչ։ Ի խաչ հան զդա։ Եւ հանին զնա ի խաչ։ Ի խաչ ելանել քրիստոսի։ Պարծիլ ի խաչն։ Առցէ զխաչ իւր, եւ եկեսցէ զկնի իմ, եւ այլն։ Ընդ փայտ խաչին բեւեռեցին զմատունսն որ գրեաց ի տախտակին։ Սուրբ խաչ օգնական հաւատացելոց. (եւ այլն. Շար.։)
Խաչ տեղի չարչարանաց տէրունեան մարմնոյն. (Շ. բարձր.։)
Փոխեաց զձեռսն ի նմանութիւն խաչի, եւ եդ ի վերայ կրսերոյն. (Կիւրղ. ծն.։)
Ցուպք՝ ի ձեռին, խաչք իւրեանց ի վերայ ուսոց իւրեանց. (Եփր. ել.։)
Փոխանակ կաթին եւ մեղու տղայոց՝ բեւեռք եւ խաչ կատարելոց. (Եփր. համաբ.։)
ԽԱՉ. Սուրբ նշան կամ օրինակխաչափայտին քրիստոսի կազմեալ յորմէ՛ եւ է նիւթոյ.
Սուրբ խաչիւս եւ սուրբ աւետարանովս. (Ժմ.։)
Խաչն ի ջուրն իջանելն, զի խաչիւն խաչեալն մկրտի. Զխաչն մկրտութիւն քրիստոս ասաց. (Տօնակ.։)
Ի ԽԱՉ ՀԱՆԵԼ. այսինքն Խաչել. σταυρόω crucifigo. տե՛ս (Մտթ.։ Մրկ.։ ՂԿ։ Յհ. ստէպ։ Գաղ. ՟ե. 24։)
Ի ԽԱՉ ԵԼԱՆԵԼ. այսինքն Խաչիլ։ (Մտթ. ՟իզ. 2։ Մկր. ՟ժե. 15։ 8կ. ՟իդ. 7։ Յհ. ՟ժբ. 16։ ՟ա. 13։ ՟բ. 2։ Գաղ. ՟գ. 1։ ՟զ. 14։)
ԽԱՉ ԱՌՆԵԼ կամ ՀԱՆԵԼ. առնել զնշան խաչի. խաչակնքել. խաչիւ տեառնագրել.
Խաչ տրարեալ ձեռամբն ընդ ամենայն անձն իւր։ Կալեալ զլեզուէն՝ խաչ եհան. (ՃՃ.։)
Խաչ ի յերեսն հանել. (Ոսկիփոր.։)
Իսկ (Եփր. ՟բ. կոր.)
Վասն մեր մեղս արար զնա, այսինքն խաչ արար զմարմին նորա. իմա՛, ի մահ խաչի մատնեաց որպէս զզոհ վասն քաւութեան մեղաց։