cf. Խնամակալ.
to take care of, to attend to, to occupy one's elf solicitously about, to patronize.
cf. Խնամակալ.
cf. Խնամակալութիւն.
matrimonial mediator, go between, match-maker;
— լինել, to arrange a wedding between.
cf. Խնամարկեմ.
to hecome related, allied, to be united by marriage.
relation, kindred, connexion;
— առնել, to ally, to unite, to match;
— լինել, cf. Խնամենամ.
careful, diligent, attentive;
full of regard, of solicitude, benevolent, charitable.
affinity, alliance, relationship;
հոգեւոր —, sponsorship;
արկանել —, — առնել ընդ, cf. Խնամենամ.
cf. Խնայեմ.
cf. Խնայեմ.
to spare, to be sparing of;
to pardon, to respect, to exempt, to privilege;
to save, to spare, to husband, to be thrifty, to administer or manage well, to be sparing of expence, to economize;
— ի կերակրոյն, to stint one's self;
— ի ժամանակն, to economize time;
— ի շրթունս, to bridle one's tongue;
— ի բարկութիւն, to abstain from wrath.
to cause to be sparing, to create thrift or economy.
cf. Խնայութիւն.
to rejoice, to be merry, delighted, glad;
greeting;
— ընդ ումեք, to rejoice with;
բազում — ասել, to wish good morning, good bye;
խնդա՛, rejoice! good morning, good day;
adieu, God be with you.
gay, merry, cheerful, delighted, glad.
mad with joy, too merry;
cf. Մոլախինդ.
cf. Խնդամոլ.
gaily, merrily.
to rejoice, to be joyful, glad.
gaiety, good hu mour, wantonness.
to make merry, to rejoice, to give joy, to divert, to recreate.
cf. Խնդութիւն.
to search for, to ask, to solicit, to implore;
to demand, to claim, to require, to run after, to pursue;
to ransack, to rummage;
— զանձն ուրուք, to seek one's life;
զարիւն նորա ի ձեռաց քոց խնդրեցից, I will require his blood at your hands;
զքէնս վրիժուց —, to revenge oneself, to be avenged;
— զերեսս Աստուծոյ, to seek God's face;
զշահս անձին եւեթ —, to have no other aim but self-interest.
laugh, to rejoice, to leap with joy.
incense box;
censer;
pan to burn incense on;
perfume-box.
to incense.
to incense;
to perfume;
to embalm;
to offer up, to offer;
to intoxicate;
to praise, to honour, to adore;
to extol, to flatter, to flatter grossly.
to cork, to stop, to bung;
to close, to shut;
to oppilate, to constipate;
— զբերան ուրուք, to put to silence;
— զպատուհան լսելեաց, to turn a deaf ear to, to refuse to listen.
to grunt;
*to blow the nose.
to despise.
to have a thirsty longing for acid things.
pig-headed;
swinish, dirty, filthy.
to brush;
to whisk.
to be changed into swine;
to behave like a hog, to be hoggish.
herd of swine.
to see with displeasure, to scowl at;
to despise.
cf. Խոժոռագեղ.
to irritate, to anger, to incense, to chafe, to provoke, to exasperate;
— զդեմս, to pucker up one's features, to put on a surly look.
to frown, to knit one's brows, to be sulky, cross, ill-tempered, to grow angry, to be nettled;
to be soured, embittered, exasperated;
— երկնից, to cover with gloomy clouds, to lower, to get cloudy, murky.
to disperse, to scatter, to drive.
cf. Հոլամուկ.
well-watered, abounding in springs, or running waters.
ravine, deep hollow;
sylvan valleys, forest;
mountain streams, torrents.
gloomy ravines;
long valleys.
to bathe, to water.
to spring;
to inundate.
to murmur, to purl, to babble, to gurgle;
ի վեր —, to vomit.
to think, to invent, to attempt, to try.
regret, compunction, penitence;
remorse;
repentant, contrite;
— լինել մտաց ուրուք, to scruple;
to have qualms of conscience, to be smitten with remorse;
— լինել ումեք, — ապաշաւ անկանիլ ի միտս, զղջի ունել զոք, ի — գալ, հարկանիլ, ի — ապաշաւանաց գալ, ընդունել, to repent, to afflict one's conscience;
ի — ածել, — բերել, to cause to repent, to reform;
որպիսի՜ — կալցի զմեզ, how we shall repent!
place, spot;
placed, arranged;
assured, firm;
— առնուլ, to place one's self, to put one's self, to stop, to stand still, to halt, cf. Ետեղանամ.
exempt, frauk, free;
safe, sure;
deliverance, safety;
— առնել, cf. Զերծանեմ;
— կալ, լինել;
to be secure from, sheltered from, exempt from;
— կացուցանել, to shelter, to secure, to screen;
to exempt, to free, to dispense from.
arm, weapon;
armament, armour, munition, harness;
հին —ն, woman, female;
— եւ զարդ, armour, arming;
— ի ձեռին, in arms;
armed, arms in the hands;
զինու զօրութեամբ, with arms;
hy main strength;
—ս կրել, to carry, to bear arms;
ի — գնալ, ընթանալ, դառնալ, — առնուլ, զգենուլ, ի վեր առնուլ, ի — վառիլ, to fly to arms, to buckle on one's armour, to take up arms, to arm one's self;
— առնուլ ընդդէմ, to bear arms against;
ի — վառել, to put under arms;
ի բաց թողուլ զ—ս, to lay down one's arms;
հրաման կրելոյ —ս, license to shoot;
հրաթափ —ք (հրազէնք), fire arms, guns, muskets, rifles;
հատու —ք (սուսեր սուին), side arms, weapons, cutting, edge;
վառեալ ի — եւ ի զարդ, armed from head to foot;
առաջին փորձ զինուց, one's first passage in arms;
այր զինու, man at arms;
ազգ կիրթ ի հրահանդս զինուց, a nation inured to war;
ի — ! ի -! to arms! — ի վեր ! — յառաջ ! — ի վայր ! carry, present, ground arms ! կազմ ի — ! ready ! — կալէք, — առէք, — ի ձեռս ! support arms! սպամամել զինուք, to put the sword;
ելանել ընդ —ս, cf. Ելանեմ;
դուլ զինուց, a truce;
սահմանք քաջաց —ն իւրեանց, the arms of the brave decide the limits of their power.
for, because, in order that, to the end that;
that;
զի՞, what? what thing? why? for what reason? զի՞ կայ իմ եւ քո, what do you want, or what do you want of me ? զի՞ է զի, what is the motive for which? why? what is it ? why then ? զի՞ է զի յարեւու եկիք այսօր, how happens it that you are returned before sun-down? քեզ զի՞ փոյթ է, what does it matter to you ? զի՞ է որդեակ, what do you want my son?
զի՜, how! how much! զի՜ անգութ ես, how cruel you are! զի՜ բարի կամ զի՜ վայելուչ, how good and how pleasant!
how, of what sort, in what manner, according to;
what? how? why? for what reason?
how! how much! — դժուարին է ! how difficult it is!
—ն, զ—ն, condition, quality, how, the why, the wherefore;
գիտել զ—ն ամենայնի, to know the why and the wherefore of every thing.
regret, grief;
— է ինձ, I regret, I repent;
— մեծ է ինձ, I bitterly reproach myself, I am very sorry;
cf. Զեղջ.
fencer;
cf. Զինախաղութիւն;
— առնել, to fence, ուսուցիչ —ի, fencing-master;
մարզարան —ի, fencing-school.
conscription, enlistment;
ինքնակամ —, enlisting.
fellow-soldier;
—ք իմ, my comrades, my brothers in arms.
militia, arms, profession of war;
army;
armament;
tactics;
soldiership;
մտանել, գրիլ ի —, to enlist;
— հրեշտակաց, զուարթնոց, անմարմնոց, choir, or host of angels.
who? which? what?
how? why?
that, which, what;
— կերիցուք, կամ — արբցուք, կամ — զգեցցուք, what ye shall eat, or what ye shall drink, what ye shall put on;
— եւ իցէ, whatever, whichever;
— է ինձ ? what does it matter? — կամիք ? what do you like ? — խնդրէք ? what are you seeking ? — աղագաւ ? why ? for what cause ? — օրինակ ? in what manner? — ասիցեն ? what will they say? — ինչ ? what ? — ինչ առնել էր եւ ես ոչ արարի ? what is that which I ought to have done and have not done ? — ապա ? what ? what then ?
caprice, whim, freak, humour, fantasy;
ի կամս անձին զինչպիտութեան բերիլ, to follow one's own caprice or fancy;
թողուլ զոք ի կամս անձին զինչպիտութեան, to leave one to his ways or caprices.
thigh;
haunch;
— կենդանեաց, leg;
— կամրջի, stern;
— նաւու, keel of a ship.
after, since;
behind, hack, backward;
after, since, then, afterwards, hereafter, underneath, behind, one after another, next to, subsequently;
Տրայիանոս կալաւ զինքնակալութիւնն — Ներուասայ, Trajan was emperor after Nerva;
— միմեանց, զմիմեանց կնի, մի զմիոյ կնի, one after the other, subsequently, blow upon blow;
— երկուց ամաց, two years ago;
— ոչ բազում աւուրց, some days after;
— ապա, at length;
զերիս ամս ամ զամի —, during three successive years;
եկայք — իմ, follow me;
որ զմեր կնի ոչ շրջի, who is not of us;
զդուռն ձգել — իւր, to shut the door behind or after one;
մի զմիոյ կնի կցեալ, one tied to another;
linked;
եւ որ ինչ — այսորիկ, եւ որ —, and so on, & etc.;
— բնութեանս, suitable or according to the nature, natural, like nature;
— գալ, գնալ, երթալ, ընթանալ —, to follow;
— պնդիլ, մտանել, լինեմ, to pursue, to follow up, to hunt, to persecute;
— խոտորիլ, to be allured;
to be carried away;
մոլորիլ — խրատու, to be swayed by bad advice;
— կամաց իւրոց ածել զոք, to make the slave of one's will.
after, then, since;
with, together;
— առաքել, to send for;
— բերել, to add, to subjoin;
— գալ, to follow, to come after;
to result;
to depend;
գնալ, երթալ —, — շրջիլ, to follow, to go after;
to imitate;
— երթալ դատարկութեան, to love idleness;
— ելանել, ընթանալ, հեծանել, մտանել, յարձակիլ, ունել, պնդիլ, վարիլ, to run after, to pursue, to overtake, to follow, to persecute, to be at the heels, to give chase;
իւրաքանչիւր — միմեանց, one near the other, close to;
— լինել ճանապարհաց ուրուք, to follow tracks;
զհաց ոչ առաք — մեր, we have brought no bread with us;
մի զմիոյ հետ, one after the other, a little at a time, by degrees;
զոյր — ելեալ ես, who is he whom thou pursuest?
compunction, repentance, contrition;
penitence;
ի — գալ, ի զղջման լինել, to repent;
ի — ածել, to make repent.
observation, examination;
spectacle, view;
ի — ելանել, մատչել, կալ, to visit, to go to see;
to look at, to observe, to examine;
ի — գալ, to come within view, to be observed.
cf. Կենդանակամար.
victim, sacrifice, immolation, host;
— ողջակէզ, holocaust;
— մատուցանել, to make a sacrifice;
— առնել (զոք), to kill.
even;
conjoined, united, equal, alike, similar;
level, without odds, equally;
close to;
conjointly, with, together;
pair, couple;
—ք, —ք կշռոց, balance;
a coach and two or four;
— պարանոցին, nape of the neck;
— մի եղանց, a yoke of oxen or bullocks;
—ք իշոց, a couple of asses;
—ք կաքաւուց, ատրճանակաց, brace of partridges, of pistols;
— մի կօշկաց, a pair of boots;
—, — ընդ, directly, forthwith, as soon;
— ընդ բանին եղեւ, no sooner said than done;
—ս —ս, in pairs, by twos, two and two.
synonymous;
equivocal;
cf. Հոմանուն.
blithesome, smiling, cheerful;
— մանկութիւն, joyful youth.
smiling, florid, young, graceful;
— հասակ, sprightly youth, youthfulness;
— մանկութիւն, infancy, childhood, the prime of life, best time of life;
— ալիք, gray-beard.
rejoicing together;
— լինիմ, to congratulate, to share ones joy, happiness or satisfaction;
— առնել, to make a sharer in one's joy.
of fine aspect, pretty, beautiful, handsome;
— դէմք երեսք, cheerful countenance, serene aspect.
combination, mixture, medley, miscellany;
cf. Զուգախառնումն.
cf. Շեղումն.
conjunction, coupling;
equality, likeness;
union, concord, agreement;
coupling, pairing;
conjunction, union, wedlock;
communication, intercourse;
կշիռ զուգութեան բերել (ընդ ումեք), to be like, to resemble, to seem like.
close, narrow;
subdued;
— եւ զերծ ի մարդկանէ (տեղի), distant, far from, isolated.
vain, useless, futile, trifling, frivolous;
—, ի —, ընդ —, — ուրեմն, vainly, in vain, uselessly, invalidly, unjustly;
— սարջանք, unavailing regrets;
— ջան, անօգուտ վաստակ, labour lost;
— խօսել (զումեքէ), to calumniate, to impute, to accuse;
ի — ճգնել, to labour in vain.
nought, cipher;
— ջերմաչափի, freezing point, zero.
who brings news;
— լինիմ, to bring news.
calumnious, unjust;
false;
calumny;
— առնել, cf. Զրպարտեմ.
calumny, imposture, inculpation, slander;
զրպարտութեամբ, calumniously.
army, host, soldiery, militia, soldiers, forces, troops;
հետեւակ —ք, infantry, foot-soldier;
— առնել, հատանել, cf. Զօրաժողով լինել;
ընտիր ընտիր —ուց, the flower of the troops, the best troops in an army;
— ծանր, սաուար, բազմաձեռն, great army, numerous troops, overwhelming forces;
քաջակիրթ, պատերազմափորձ, մարզիկ —, disciplined, experienced, troops inured to war;
—ք երկնից, երկնաւոր —ք, the host of angels;
—, strength, vigour, force;
մինչդեռ —ն եւ սգիքն անդէն կային, and still breathing, giving signs of life.
aid, support, help;
defender, partisan;
succour, reinforcement;
—, — օգնականութեան լինել, to aid, to help, to bring succour;
— ունել զոք, to be sustained, or supported by;
որդեակ, — լեր ծերութեան հօր քում, my son, help thy father in his age.
virtual;
dynamic;
— միութիւն, dynamic unity.
power;
authority, vigour, valour, heart, courage, nerve, force, spirit, faculty;
corroboration, supply, reinforcement, aid, energy, efficacy, virtue;
resource;
sense, meaning, signification;
weight, importance;
prodigy, miracle, virtue;
army;
person;
distinct substance or person;
—ք երկնից, the angels;
celestial bodies, stars, etc;
—ք մտաց, the faculties, qualities of the mind;
Տէր զօրութեանց, the Lord of hosts;
այր, կին զօրութեան, valorous man, virtuous woman;
ըստ առն եւ — իւր, as the man is, so is his strength;
դու՞ ագուցեր ձիոյ —, hast thou clothed the horse with strength ? զինու զօրութեամբ, with arms;
by main strength;
գիտել զ— արուի, to lie with a man;
զօրութեամբ, powerfully, emphatically, understood, by virtue of, with all one's strength;
բարձրացո զօրութեաթբ զբարբառ քո, lift up thy voice loudly;
սիրել յամենայն զօրութենէ, to love with all one's heart;
անկանել ի զօրութենէ, to be weakened or exhausted;
— խաչի քո Քրիստոս, զի ..., upon my faith! i faith!
square;
force;
— անգործութիւն, vis inertiae;
դիմակալ —, resistance force;
ելեքտրական —, electric force;
զուգահեռական —, parallel force;
կեդրոնական —, central force;
կեդրոնախոյս —, centrifugal -;
կեդրոնաձիգ —, centripetal force;
կենդանի —, vis viva;
կենսական —, vital power;
ձգողական —, attractive power;
մադնիսական —, magnetic force;
մասնկային —, molecular force;
շարժիչ —, motive force;
վանողական —, repulsive force;
օդընկէց —, projectile force.
Է, ի, Էն or Էնն, Էին, that exists, existence;
that is of itself, the Supreme Being, the Most High, God;
ես եմ որ Էն, I am that I am;
որ Էն առաքեաց զիս առ ձեզ, I am sent me unto you;
էք, the divine persons, the Trinity.
Էմ ից, being, existence, that exists;
creature, matter;
անդ է տեսանել, one saw there, one sees;
գեղով էիցս զուարճացեալ, intoxicated with the beauties of nature.
Է՜, eh! hey! oh! o! alas! է՜ Պետրէ, oh Peter !
ass, jackass, donkey;
machine of war, (battering-ram);
bridge of a violin, etc;
— մատակ, she-ass, donkey;
կաթ իշոյ, ass's milk;
հեծանել յ—, to ride on a donkey;
խանչէ, անըռկէ, զռնչէ —, the ass brays.
gentle breeze, pleasant wind, zephyr;
քեզ շունչ համայն պախըրցի, ինձ — շունչ փոթորկի, each breeze for you is a furious blast, while to me the blast is a gentle breeze.
to, at, towards, by;
through;
among, in the midst, into, in;
with;
for;
under, below;
upon;
soon, as soon as;
in the place, instead, of;
հայել — երկինս, to look at the sky;
թագաւորել — նորա, to reign instead of him, to succeed him;
տուր — իմ եւ — քո, give for me and for you;
— աղօտ, obscurely;
— ամենայն, totally, in all;
— ակամբ հայել, to look upon one with an evil eye or with aversion;
— ձեռն, with or by the hand;
— մէջ, in;
into, inside, in the midst;
through;
— մէջ կարել, to split, to. pass or go across;
— աջմէ, to the right;
— գիրկս մտանել, to draw the bow strongly;
— ժամս ժամս, sometimes;
— խաբս, fraudulently, erroneously;
— խազ, կատակս, ludicrously, facetiously;
— այր եւ — կին, as much the man as the woman;
— ծառով, under a tree;
փոխանակ — այնր, for it;
— մի բերան, with one voice, unanimously;
դիր զգիրսդ — այլս, put these books with the others;
եկ — իս, come away with me;
— անցանելն, going along;
— ո՞ր ճանապարհ, by what road ? — արեւելս, towards the East;
— ամենայն երկիր, in all countries;
անցանել — Կարին, — այն, to pass through Erzerum, to go that way;
— ջուր եւ — ցամաք, by sea and land;
— երկինս եւ — երկիր, between heaven and earth;
— հեծեալ եւ — հետեւակ, between cavalry and infantry together;
— աւուրսն — այնոսիկ, — ժամանական — այնոսիկ, — այնու ժամանակաւ, in those days, at that time;
— շատ եւ — փոքր, more or less, a little more, a little less;
— այս եւ — այն, between this and that;
altogether, unitedly;
ընկենուլ — պատուհանն, to throw out of window;
— ամենայն տեղիս, every where;
— մահճօք, under the bed;
— երկնիւք, under heaven;
— իւրեւ or իւրեաւ, under him;
— պատրուակաւ, under pretence;
— առաւօտն, այգն, at break of day;
— երեկս, երեկոյս, or երեկոյն, towards the evening;
մեկնեցաւ — լուր համբաւոյ գալստեան նորա, he set out on the report of his coming;
— հակառակն, on the contrary;
cross-wise;
— միտ ածել or հարկանել, to think, to reason in one's mind;
— ոտն հարկանել, to trample under foot;
— թիւ մտանել, to be reckoned among;
— ամս տասն, during ten years;
եօթանասուն եւ հինգ ամք — ութ հարիւրով, eight hundred and seventy five years;
— փթթելն եւ գօսասցի, it will fade as soon as it uncloses.
cf. Աղօտաբար;
near sighted;
hazy, obscure;
իբրեւ — իմն շունչ յըռնգունս ունէին, they were at the last gasp.
under the armpits;
— մազք, the hair growing -.
free;
large, ample, vast, spacious, great;
diffuse;
— ժամս, for a long time, or duration;
— ի նեղութիւնս, magnanimous, long-suffering, patient;
— կեանք, a dissolute life;
— է, it is lawful, permitted, it is not prohibited;
— կեալ, to live daintily;
— գնալ, to live dissolutely;
— առնել, to facilitate;
at length, lengthily;
diffusely;
dissolutely;
յ—ի, freely, at large;
յ—ի լինել, to be free, in liberty, at large;
to be unbound.
familiar, intimate, bosom, linked or knit together in the closest bonds of friendship, intimately acquainted;
— լինել, cf. ԸՆդելակցիմ.
familiarity;
acquaintance;
custom;
յ— ածել, to familiarize with;
— ունել ընդ ումեք, to be familiar with.
entrails, guts, bowels, intestine, tripe;
caecum, blind-gut;
զսուրս նոցա —բաց իւրեանց մատուցանել, to slay others with their own swords.
interval, space;
discontinued, intermittent;
loose;
different, separate;
less, lesser;
intermittent;
differently, otherwise;
nor more nor less;
ամք սակաւ ինչ — իբիւրուց, a little less than 10 000 years;
ի՞ւ իցեմք — ի նոցանէ, in what do we differ from them ? ոչ ինչ — է ի նմանէ, he differs not from him;
նուազ ինչ — ի փչմանէ լինել շնչոյն, to be almost at the last extremity, or last gasp;
չեն — յերազոց, they resemble dreams.