cf. Գիտուն.
cf. Գիտութիւն.
to fatten, to grow fat.
rolling pin.
cylindrical.
to become blunted, to get dull.
bought, purchased.
appraiser;
auctioneer and appraiser.
to appraise, to estimate, to value, to tax.
estimate, valuation, taxation, tariff.
to go, to walk, to repair;
to abandon;
to behave one's self, to conduct one's self;
to flow, to flow away;
to be in circulation;
to act, to prevail;
to run, to overflow;
— զկնի, զհետ —, to follow, — ճանապարհ, զճանապարհաւ, ընդ ճանապարհ, զկողմամբք, to walk;
— ի վերայ ջրոց, to swim;
— ի չորս, to go on hands and feet, to grope;
որ գնայ ի ձեռս or ի վերայ ձեռաց, that walks on its hands, or who walks on his hands;
յապականութիւն անցեալ —, to be corrupted;
ի բաց —, to go away;
to depart;
— յաշխարհէ, to die;
ոչ ինչ գնան առ նոսա բանք սպառնալեացն, the threats make no impression on them;
ընդդէմ —, to resist;
— արուեստի, to be in use, vogue or fashion;
գործք գնացեալք, things that are past;
ի գնացելում աւուր, yesterday, the other day;
գնացեալ, deceased.
ambulatory;
moveable.
gait, step, pace, course;
passage;
walk;
departure;
circuit;
way, journey;
current;
conduct, behaviour, demeanour, manners, custom;
գնացին եբից աւուրց գնաց ճանապարհի՝ յերկիր անապատ, they walked three days through the desert;
դառնալ ի գնացից չարաց, to reform, to lead a better life.
cf. Գնաց.
ambulatory, that walks;
fuggitive;
dying;
deceased.
gait, carriage;
deportment;
— ջրոց, course.
to cause to walk or run.
that causes to walk, that moves.
to be spherical or round;
to bud.
to be hollow, to become hollow.
to warm one's self.
to evaporate.
to thank, to return thanks.
to rob, to steal, to take clandestinely, to take away, to purloin;
to pillage, to filch;
to embezzle, to misapply;
գաղտ —, to juggle;
հնարիւք —, to cheat;
զմիտս, զսիրտ, to captivate, to entice.
to be created, to exist, to be;
to be formed, produced.
substantially.
in divers colours.
to have the scurf.
to be proud of, puffed up, elated.
of praise.
practically.
organical.
cf. Գործարանական.
cf. Գործական.
adorned with fine colours.
to colour.
in divers colours.
cf. Գունագեղեմ.
cf. Գունատ.
similar, equal, like;
dye, colour;
kind, sort;
manner;
difference;
— —, in several colours;
various, different;
— —, —ս —ս, differently, variously.
cf. Գունագեղ.
to colour, to illuminate;
to dye.
colouring;
dye;
variety.
adorned with several colours.
tarnished;
pale, pallid, wan.
to tarnish;
to discolour, to tan;
to fade.
cf. Գունատեմ.
loss of colour;
paleness, wanness.
coloured;
dyed;
having several colours;
quick, diligent, violent.
to dye, to colour.
answer, response, reply;
return, repartee, rejoinder;
account, reason, defence, apology, excuse, justification;
հրաման —նւոյ, oracle;
համարձակ, յանդուգն, խուսափական, նպաստամատոյց, հաւաստի, դրական, ժխտական, լակոնական, աննշան, չոր, անմիտ, կարճ —, haughty or imperious, impertinent, evasive, favourable, certain, positive, negative, laconic, insignificant, dry, foolish, curt or short reply;
— առնել, to answer, to reply, to make answer to;
— տալ, to answer for;
to defend, excuse or justify oneself;
տալ վասն անձին —, to plead one's own cause;
ընդունել զ—, to receive the reply;
ի — նամակիդ, in reply to your letter;
չընդունել զ—, to receive no reply;
սպասել —նւոյ, to await a reply;
չիք —, there is no reply, no answer;
cf. Ընդդէմ.
sacrifice, victim, immolation;
mass;
oblation, offering;
present, gift;
bribe;
հանել — to sacrifice;
— ձայնաւոր, high-mass;
թիւ —, low mass;
— վասն ննջեցելոց, mass for the dead;
պաշտել, մատուցանել զսուրբ —ն, to celebrate or say mass;
տեսանել զ—, to attend mass.
sheath, scabbard;
case;
cover, envelope;
scale, shell;
hull, pod, cod, husk;
rind, peel, bark;
armour, cuirass;
breast;
արկանել զսուրն ի —ս, to sheathe, to put up;
cf. Մերկանամ.
convenient, proper, fit, suitable, decent;
well-timed, timely, opportune, seasonable, propitious, favourable;
opportunity, occasion, propitious moment;
ի —, ըստ —ի, conveniently, suitably;
it is due;
ի — լինել, to befit, to become;
— համարել, to think proper, to deem it expedient;
— ժամանակ գտանել, to find a favourable opportunity;
— առնուլ, to seize the occasion, to strike the iron while it is hot;
յօգուտ արկանել զ—, to avail oneself of, to profit by the opportunity;
cf. Կորուսանեմ.
to surround, to environ, to encompass, to enclose, to fence, to gird;
to besiege, to invest, to beset;
to surround, to beset, to hem in;
to envelop, to pack up;
to spread abroad, to circulate, to take or lead about;
to veneer, to plate, to cover, to overlay;
պատեալ պաշարել զոք, to make a ring round, to hem round;
to beset;
— զվէրս, to dress a wound;
անդ խոր լռութիուն պատէ զամենայն, great silence prevails there;
ահ պատեաց զնա, he was struck by fear;
cf. Շուրջ.
to be placed round about, to be surrounded, enveloped, bound round;
to take a turn, to circulate, to go round;
to embrace;
to be changed or transmitted;
— ուռկանաւ ի պաշարումն, to be taken in a net, caught in a snare;
պատեցան զնովաւ երկունք իւր, she was seized with the pains of labour;
պատեալ կճով, covered with marble;
cf. Երկն.
war, battle, combat, fight;
temptation;
առտնին or քաղաքական —, intestine or civil war;
պաշտօնարան —ի, War-Office;
պաշտօնեայ or ոստիկան —ի, Minister of War;
պատրաստութիւնք —ի, warlike preparations;
արիւնռուշտ —, bloody battle;
մահացու —, war to the death, deadly fight;
դաշտ —ի, battle-field;
ըստ օրինաց —ի, according to the laws of warfare;
— հրատարակել, to declare war against;
— ահագին ի վերայ ուրուք յարուցանել, to threaten with war;
պատրաստիլ ի, —, to prepare for war;
երթալ ի —, to go to the wars;
առաջին նուագ մտանել ի —, to be in one's first battle;
ձեռն արկանել ի —, to undertake a war;
ի —գրգռել, դրդել, to excite to war;
to engage in war;
— յարդարել ընդդէմ, to combat, to attack;
տալ —, — մղել, to be at war, to make war, to war against, to give battle to, to fight a battle with;
եղեւ — խիստ յոյժ, a bloody battle was fought;
գրգռել, բորբոքել զ—, to excite, to kindle war;
սաստկացաւ —ն, the combat was fierce;
կորուսանել զ—ն, to lose the day, or a battle;
ի ժամանակս —ի, in time of war;
արծաթով պնդի —ն, gold is the sinew of war;
cf. Ընտանի;
cf. Իր;
cf. Խանձեմ;
cf. Մարտ.
cf. Պատերազմական;
desultory war;
mimic warfare;
— նաւ, man-of-war, ship of war;
galley, trireme, three benched galley;
— երիվար, war-horse, charger.
honour, token of esteem, homage, glory;
respect, veneration, reverence, regard, consideration;
honours, preferments, dignities, degrees, offices, titles;
testimonial, prize, gift, presentation;
խոստումն պատուոյ, word of honour;
լեգէոն պատուոյ, Legion of honour;
— արքունի, diploma of merit;
ի —, in honour of;
պատուով, honourably;
լի պատուով, loaded with honours;
ի — հասանել, to rise to dignities;
ի պատուի լինել, to be in honour, in consideration;
ի — առնուլ, բազում պատուովք պատուել, to load with honours, to pay great honours to, to raise to the highest honours;
to set one up upon the pinnacle of glory, to raise one up to the skies;
ի մեծի պատուի լինել, to be raised to the highest pitch of fortune;
— անձին համարել, to take to oneself the credit of, to deem it an honour;
— ընծայել, to pay honour;
առնել, դնել, to do honour to, to be an honour or a credit to;
— առնել սեղանոյ, to do honour to a meal;
պատուով պատուէք զիս, you do me a great deal of honour, too much honour;
—ս արժանաւորաց, honour to whom honour is due;
cf. Թեկն;
cf. Հասանեմ;
cf. Միմեանց;
sign of abbreviation.
cf. Պատկանաւորութիւն.
respectful, modest, bashful;
cf. Պատկառանք;
— կալ, լինել, to pay attention, to attend to, to watch, to give oneself up to, to apply oneself or one's thoughts or mind to, to tend to, to subject oneself to;
— կալ օրինաց, to observe the law;
— կալ արդարութեան, to be just, right, upright;
— կալ յիրաց ինչ, to avoid, to shun.
cf. Պատկերանամ.
cause, author;
occasion, matter;
principle, origin;
reason, subject, motive;
fault, offence, misdeed, crime;
pretext, excuse, subterfuge;
—աւ, ի —ս, on account of, for the sake of, for, because of, out of regard for;
under pretence of;
ի —ս քո, for your sake, for you;
— տալ, to give occasion to;
—ս առնուլ, to take as a pretext, to pretend, to allege;
— լինել, to be the cause or author of;
to dissemble;
—ս ի մէջ ածել, to allege, plead, urge or adduce reasons;
բառնալ զ—ս, to take away the motive or grounds;
պատճառել —ս մեղաց, to seek excuses for sins;
առանց իրաւա ցի —ի, without a real motive, causelessly, groundlessly, unreasonably.
cause, motive;
pretext, excuse, cloak, colour;
—նօք, under pretence of;
վասն որո՞յ, վասն որո՞ց or յի՞նչ —նաց, why ? for what cause ?
ամբարտաւանութեան —նօք, on account of pride;
զբօսանաց —նաւ, for walking;
պէսպէս —նօք, under different pretexts;
բառնալ զ—նս, to take away the pretext.
stole, long vest, garment, tunic, cassock;
գեղեցիկ —ք, fine clothes;
թխատեսակ —, dress coat;
— հանդարձից or փոխանակաւ, a suit of new clothes.
honourable, respectable, estimable, venerable;
precious, rare, excellent, exquisite;
noble;
հայր —, Reverend Father;
—ք, noblemen, nobility, principal persons;
առ — ս ունել զոք, to hold or have in honour;
— ամենայն ժողովրդեան, respected by all people.
deceit, cheat, fraud, imposition, seduction, trick, imposture;
mistake, error;
illusion, deception;
աստղ —նաց, erratic star, planet;
ի —նս արկանել, —նս մատուցանել, to deceive, to cheat, to seduce, to induce or lead into error;
cf. Ըմբռնիմ.
cord, rope, cable;
—ք, cordage, ropes;
— կտաւուց, clothesline;
— նաւու, shrouds, ship's cable.
neck;
throat;
— ծովու, isthmus;
strait;
— սրուակաց, neck;
cf. Զոյգ;
անականել զ—աւ or ի վերայ —ի ուրուք, to fall upon the neck of;
գնալ ի բարձր —, to walk proudly or majestically, to strut;
կորացուցանել, դարձուցանել զ—, to take to flight, to flee, to run away.
leisure, leisure-time, cessation, respite, vacation;
being without work or employment, want of occupation, rest, having nothing to do, idleness;
convenient time, favourable opportunity;
cf. Պարապորդ;
ժամանակ, օր —ոյ, favourable moment;
vacation, holidays;
—ով, leisurely, at one's leisure or ease;
— առնուլ, to rest, to cease from work, to be unoccupied, at leisure;
to take time, to find a favourable moment;
ի —ս դեգերիլ, to be idle;
—ոյ լինել, to rest, to repose;
— խնդրել, to seek a convenient time, to lose no opportunity;
— բերել, տալ, լինել, — կացուցանել զինքն, to take time to, to occupy oneself with, to give oneself to, to apply oneself to;
— ժամ տալ, to give time;
— ունել, to have time or leisure;
— առնել, to empty;
զի՞ կայք —, why are you idle ?
եթէ իցէ քո —, if you have time.
to narrow. to make narrow, to contract, to straighten, to restrain, to tie down, to press, to constrain;
to give trouble, to disquiet, to incommode, to inconvenience, to importune, to annoy, to trouble, to torment, to harass, to infest, to plague, to molest, to maltreat, to oppress;
զոք ամբոխին, to crowd, to oppress, to press, to squeeze;
ժողովուրդքն նեղէին զնա, he was oppressed by the throng;
էշն նեղեաց զինքն ընդ որմն, the ass thrust herself unto the wall.
cf. Ներանձնաւոր.
cf. Նարկա.
cf. Ներշրջանական.
enclosed within;
— նամակս, the enclosed letter.
eunuch;
ձայն —նւոյ, shrill voice;
— առնել, —ս խզել, cf. Ներքինացուցանեմ;
անմորուս են —, eunuchs have no beard.
in, into, inside;
մտանել ի —, to go in, to enter;
ընկալաւ զնա ի —, he took him in, he received him;
եդաք ի — ի սենեակն, we placed it in the room.
stay, staff, prop;
sustainer, support, upholder, buttress;
—ս արկանել, to prop, to stay, to support;
— ամրութեան լինել ումեք, to be a support of, to uphold, to sustain, to protect;
— կալ հաւատոց, to support religion, to be a supporter of religion;
cf. Յենարան.
slumber, sleep, repose;
մի՛ տար — արտեւանաց քոց, give not slumber to thine eyelids.
sign, mark;
spot, speckle;
point;
այս —, այն —, such a one, such;
so and so;
յայս — աւուր, in such a day;
բանից նիշ, cf. Նշանաբան.
sitting posture;
position, situation;
seat, residence, abode;
property, possession;
sitting, session, meeting;
— արքունական, seat of Government, capital city;
— բանակի, encampment;
ի — լինել, to sit up, to sit down, to be seated;
ի — ննջել, to sleep in a sitting posture;
— առնուլ, to be tranquillized, allayed, lulled into security;
ի — գումարիլ, to hold a sitting;
ի նստի անդ, during the sitting, forthwith, before separating;
երեք նստիւ նկարել զկենդանագիր, to paint a portrait in three sittings.
painting, picture;
image, figure, effigy;
embroidery or needlework of divers colours;
lively description;
ի —ու հանել, to paint, to take or draw a portrait;
to describe;
cf. Թատրոնական;
cf. Մաւրիտանական.
painter;
կենդանագիր —, portrait painter;
կին —, paintress.
sleep, repose, dormancy;
decease, death, exit, transit;
coition, copulation;
ի — խոնարհիլ, cf. Նիրհեմ.
sign, mark;
sign, signal, character, symbol;
trace, vestige;
sign, proof, token;
omen;
miracle, prodigy, wonder;
ensign, colours, flag, standard, banner;
the Holy Cross;
betrothal, affiancing;
seal, mark;
central point, centre;
aim, butt;
point;
— կռուոյ, arms;
— յաղթութեան, trophy, triumph, victory;
— or —ս տալ, to give a sign, to beckon;
to signify, to indicate;
to affiance;
— առնուլ, to take aim at, to level at;
ոչ եւս տալ — կենաց, to give no signs of life;
— անձրեւի է, we shall have rain.
mark, butt, aim, target;
— or առակ —ի, spectacle, butt, object of derision, laughing-stock;
առակ —ի կացուցանել, յառակ —ի դնել, to expose to the mockery or contempt of the people, to set up to public ridicule;
տեսիլ —ի լինել, to make a show of oneself, to make oneself ridiculous to everybody;
— լինել, կալ, գտանիլ, to become an object of opprobrium, to be a prey or victim to ignominy, to be exposed to dirision;
— կալ կշտամբանաց, to be exposed to the darts of reproach or rebuke;
եդին զիս — իւրեանց, they regarded me with horror, or as an abomination;
եղիցին դիակունք — ընդ երեսս դաշտաց, the carcasses shall lie as dung upon the open field;
— եղէ ես բազմաց, I was as a wonder unto many;
cf. Առակ;
— ի նետաձգութիւն, skilful in archery.
spine, back-bone;
chine, back;
spinal marrow;
— նաւին, deck of a ship;
— երկնի, the highest heaven;
ողունք երկրի, precipice, declivity;
mountains;
բեկանել զ—, to break the spine, to chine;
— անկանել, to lie down, to lay oneself down, to stretch one's limbs;
to neglect, not to care for;
յ— երթալ, to stretch oneself;
to stretch out one's arms (in yawning or awaking);
յ— կալ, to stand erect, to draw oneself up, cf. Բարձրավզիմ, cf. Խրոխտամ;
to grow proud;
to become rebellious;
խստացուցանել զ—, to stiffen one's neck, to be proud, stubborn, contumacious;
— առնուլ, to lean against;
to find support;
— առնուլ ի վշտաց, to breathe from one's troubles, to repose from care or affliction;
— բեկանիլ, to sprain or break one's back or neck;
to end in smoke;
to become discouraged, disheartened, desponding, to droop.
cf. Ողողանամ.
pity, compassion;
pity-stirring, piteous, pitiable, moving, touching, miserable, unhappy, unfortunate, sad, deplorable, dismal;
—, —ս, — —, touchingly, humbly, in a suppliant manner;
miserably, piteously, pitiably, deplorably, lamentably;
compassionately;
— խօսել, to speak pitifully or deplorably;
յաղերս եւ յ— խոնարհեցուցանել, to touch, to excite or move to compassion, to inspire pity;
անկցի — իմ առաջի քո, have compassion on me ! have mercy on me !.
life, habits, manners, conduct, behaviour, morals;
use, employment;
անարատութիւն վարուց, morality;
ընտիր, բարեկիր —, good morals;
անարատ, անբիծ —, pure morals;
գեղեցիկ վարովք վարեցան, they led a good life;
որք գերաշխարհիկք են վարուք, who show themselves pure of heart;
է երբեք զի եւ անբարիք ծնանին օրէնս բարիս, good laws are often produced by evil customs.
sublime, majestic, imposing, high, elevated, superior, grand, noble, generous;
divine, godlike, supernatural, celestial, heavenly;
the Supreme Being;
— կերպարան, imposing aspect;
— ինձ արտաշէս պարթեւ քան զմակեդոնացին աղեքսանդր, Artaxerxes the Parthian seems to me to be superior to Alexander the Macedonian.
above, upon, on, over;
on high, high, high up;
վեր ի վայր, ի վեր եւ ի վայր, up and down, high and down, upside down;
topsy turvy;
frequently;
ի վեր եւ ի խոնարհ, up and down, always, incessantly, at every moment, ever;
ի վեր անդր, above, up there;
ի վեր քան զամենայն, above all;
վեր ի վայր կործանել, to turn upside down, to turn topsy turvy, to upset, to overset;
վեր ի վայր շրջել, to turn over, to overthrow, to overturn;
to disorder, to disturb;
ի վեր մատչել, to go higher up, to ascend;
ի վեր ունել, to bear up, to support, to sustain, to prop;
ի վեր հանել, բերել, to elevate, to raise on high;
to discover, to manifest, to unmask, to unveil, to denounce, to disclose, to reveal;
ակն ի վեր տալ, to lift up one's eyes, to look up, to raise one's head;
ձի ի վեր առնուլ, to ride, to mount on horseback;
ի վեր գալ տնկոյն, to peep out heads, to pullulate and grow, to sprout, to bud;
ի վեր կացուցանել զսպանեալն, to raise from the dead, to bring to life again;
ի վեր քան զբան, ineffable;
inexplicable;
ի վեր է այս քան զկար զօրութեան իմոյ, that is beyond my power;
ի վեր քան զպայման մերասեր բնութեան, above humanity;
որպէս ի վեր անդր ասացաք, as we have already said;
վեր ի վերոյ, apparent, superficial, feigned, affected;
երկիր պագին նմա —, they feigned to worship him;
superficially, apparently, affectedly;
— ունելով գիտութիւն, without a thorough knowledge of, having a smattering of.
cf. Վերնագիր.
cf. Վերադառնամ.
to elevate, to raise, to bear on high;
to reduce;
— զոք ի զառածանացն, to reclaim a person from disorderly or ill conduct.
on, upon;
over, above;
for, in behalf of, on account of;
յայնր —, upon that;
about that;
ի — ամենայնի, above all, before all else;
յորոց — աշտարակն անկաւ, on whom the tower fell;
ի ճշմարտութեան — չեւ է հասեալ, he has not yet heard the truth;
յաւելին ցաւս ի ցաւոց —, they increased my sorrows, they added to my grief;
հարուածս ի — նոցա հասուցանէին, they charged them with the massacres;
առած ի — արաբացւոց, threatening announcement for Arabia;
փակեմ զդուռն ի —ս, I shut the door behind me;
կործանումն նմա ի — կայր, he was on the brink of ruin, on the point of ruining himself cf. Կամ;
cf. Հասանեմ.
to mount on, to ascend;
— ի նաւ, to go on board ship, to embark;
— սանդղօք, to ascend, to scale.
end, finish, conclusion, close;
end, extremity, bound, limit;
tail;
back;
the rear of the army;
cadence, fall;
—ք, cf. Վերջաւոր;
ի —, ի —է, ի —ոյ, after, behind, at last, after all, in conclusion, finally, lastly;
ի — կոյս, backwards, back, behind;
ի — նահանջել, to draw back, to repress, to hold in, to check, to restrain;
ի — հասանել, to have already one foot in the grave;
ի — կոյս գնալ, to go backwards;
ի —ի թեւոյն անկեալ, assailed the army in the rear;
հասէք ի —ս նոցա, destroy the enemy's rear;
ի — or ի —է եկեալք, survivors, posterity;
ժամանակաւ ի —է, latest or nearest;
ի —ոյս երթեալ զօրէն չար գազանի, given to perversity as a beast;
— բանիս այս, the pith of my discourse is this;
եկն ի —ն, he was at his life's end.
of six months, six months old;
—, — ժամանակ, six months, half year.
neck-cloth, cravat, stock, collar;
— կանանց, necklace, string, carcanet.