Առաջին, ջնում, ջնոց, ջնմէ, ջնոց

adj.

(որպէս նախ երեւեալ աչաց) πρῶτος, πρότερος. primus, prior Նախկին. մին. առաջներորդն. սկզբնական. իշխանական. կանխագոյն. հնագոյն. վաղեմի. առջի, առջինը.

Առաջին եղիցի ձեզ յամիսս տարւոյ։ Յամսեանն առաջնում։ Յօրէ յառաջնմէ։ Յառաջնմէ օրէ։ Կարգն առաջին. կարգն երկրորդ։ Իբրեւ զառաջինն։ Ես տէր առաջին, եւ ես նոյն եմ առ յապա։ Եղիցին առաջինք՝ յետինք, եւ յետինք՝ առաջինք։ Յազգացն առաջնոց։ Զաւուրսն զառաջինս։ Զբանն առաջին. եւ այլն։

Յաղագս երիցն ասելի է, ի յառաջնմէն սկիզն առնել։ Յառաջնմէն մինչեւ ցհուսկ յետինն. (Փիլ. իմաստն.։ Եւս. քր. ՟Ա. 8։)

Յառաջնմէն մաքրեսցի ծննդենէն. (Ածաբ. պենտեկ.։)

Ի զարմից առաջին թագաւորացն. (Խոր.։)

Ըստ առաջնում կարգին. (Եղիշ.։)

Առաջնովք հայրապետօքն. (Պիտ.։)

Յառաջնոցն քան զիս ի մատենագրաց. (Յհ.։ կթ։)

Ած զքահանայապետն հրէից զառաջին ժամանակաւ. (Բուզ. ՟Դ. 55։)

իբր Անդրանիկ յեղբարս. եւ Երախայրիք ի խայրիս. առաջինեկ.

Զառաջին որդին։ Սորա առաջին՝ արմոգ. (Խոր. ՟Բ. 7. եւ ՟Ա. 10։)

Առաջնոց արմտեաց. յառաջնոց արդեանց. առաջինք արմտեաց. զառաջինս պտղոց։ Ոչ առցի առաջին արդեանց երկրին. եւ այլն։

Գլխաւոր. պատուաւոր. գլուխ յո՛ր եւ է կարգի.

Առաջին յերիցն։ Քահանայն առաջին։ Մի յառաջին իշխանացն։ Ընդ առաջին բարեկամսն։ Զառաջին սիրելի աւագաց իւրոց։ Որ կամիցի ի ձէնջ առաջին լինել. եւ այլն։

Եկն քրիստոս յաշխարհ փրկել զմեղաւորս, որոց առաջինն ես եմ. (Վրք. հց. ՟Ա. ձ։)

Լաւագոյն. ազնուագոյն.

Հանդերձ առաջին ամենայն իւղովք. (Երգ. ՟Դ. 14։)

Առաջին իւրոյ գանձուն համարելով. (Խոր. ՟Ա. 8։)

Իմաստասիրութիւն ընդ առաջինսն ունի զգոյութիւն. (Սահմ. ՟Ե։)

Զորովայն եւ զսնափառութիւն եւ զոր ինչ աստանօր խայտառակութիւնք են՝ ընդ առաջինսն դնեն. (Նիւս. թէոդոր.։)

Յառաջոյ կուսէ եղեալն.

Առաջին կողմն նաւին խրեալ՝ անշարժ մնայր։ Երկայնութիւնն առաջին ... յառաջոյ կողմանէ. (Գծ. ՟Ի՟Է. 41։ ՟Բ. Մնաց. ՟Գ. 4։)

s.

ԱՌԱՋԻՆՔ. πρόγονοι. majores Նախնիք. հարք եւ հաւք. մեր առջեւինները.

Զանիմաստասէր բարս առաջնոցն մերոց։ Ցուցանել զառաջինսն մեր, եւ զբուն հին նախնիս. (Խոր. ՟Ա. 2. եւ 8։)

Առաջինքն մեր. եւ այլն. (Յհ. իմ. ատ.։)

Սկսաւ յուշ առնել զմիոյ միոյ զառաջնոցն քաջութիւնս. (՟Բ. Մակ. ՟Ը. 19։)

adv.

որ եւ ՅԱՌԱՋՆՈՒՄ, ՅԱՌԱՋԻՆՍՆ, ԸՆԴ ԱՌԱՋԻՆՍՆ. եւ այլն. πρότερον. prius, primum. իբր Յառաջ. յառաջագոյն. զառաջինն, եւ այլն.

Միթէ առաջի՞ն քան զմարդիկ ծնեալ իցես. (Յոբ. ՟Ժ՟Ե. 7։)

Եւ անդ էր յառաջնում, ուր տային զմաննայն. (Նեեմ. ՟Ժ՟Գ. 5։)

Որպէս յառաջնումն ողորմեցայց ինձ, նոյնպէս եւ այժմ գթացէ՛ք յիս. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Դ։)

Զոր յառաջնումն բանսարկութեամբ ետուն մերժել զնա հայք. (Փարպ.։)

Որ յառաջնումն չկարաց յաղթել, յայտ է՝ թէ եւ ի վախճանին չկարէ յաղթել։ Զվերջին հարուածսն յառաջնումն ոչ ած ի վերայ նորա. (Եզնիկ.։)

Յառաջնումն իսկ (նուագի յանցանաց) ի բաց թողոյր առանց ուղղութեան. (Երզն. մտթ.։)

Որպէս յառաջնումն ջնջեաց ջրհեղեղաւն, սոյնպէս յերկրորդումն. (Շ. ամենայն չար.։)

Սա յառաջինսն՝ մինչդեռ բարեացն առաւելութեամբ պսակեալ էր. (Լաստ. ՟Ժ՟Բ։)

Մեծ ճգնութիւն եւ աշխատանս ունին ընդ առաջինս այնք, որք դիմեն առ աստուած. իսկ յետոյ գնանեն խնդութիւն։ Բազումք կամեցան ընդ առաջինսն նախ մեծամեծս առնել, եւ յետոյ եւ ոչ զփոքունս կարացին առնել. (Վրք. հց. ՟Դ. եւ ՟Ի՟Ե։) cf. ՅԱՌԱՋՆՄԷ, ԶԱՌԱՋԻՆՆ, ՆԱԽ ԱՌԱՋԻՆ.

adv.

πρῶτον, τοπρῶτον. primo, primum Նախ. մի՝ զի. առա՛ջ, մեյմը՝ որ.

Վասն երկուց պատճառաց։ Առաջին՝ զի մի՛ եւ այլն։ Նշանագրեցի յայսմ յեօթն յեղանակի. առաջին՝ զժամանակն. երկրորդ եւ այլն։ Խորհեալ չարաչար իմացմունս. առաջին՝ յզայս եւ այլն. (Խմր։ Եղիշ.։) (Փարպ.։)

Առաջին խօսեսցուք առ կրօնաւորսդ։ Առաջին զհոգւոյն հոգալ կերակրոց, եւ ապա զմարմնոյն։ Ինքն առաջին մարտեաւ, եւ յաղթեաց, եւ ուսոյց զօրինակ պատերազմին. (Շ. ընդհ.։) (Իգն.։)

Ոչ խոնարհէին միմեանց, թէ մինն զամբարտաւանութիւն. (Վրք. հց. ՟Ժ՟Թ. ՟Ի՟Զ։) cf. ՆԱԽ ԱՌԱՋԻՆ.