means, resources, remedy;
hold, crack, opening;
time, retaking;
ոչ կարել —ս գտանել, not to know where to put the hands or feet, to be without remedely;
—ս եւ հնարս գտանել, to find the way to do a thing;
ոչ կարացին — եւ մուտ գտանել, they could not do more;
— մի, once;
—ու, —ու, many times, successively, always;
— քան զ—, little at a time, more and more.
ἤκω, ἕρχομαι, βαίνω, πάρειμι Venio, adsum, adeo եւ այլն. Եկաւորել. փոխիլ անտի այսր, ի հեռաւոր վայրէ ի մօտաւորն. կէլմէք.
Ուստի՞ գաս, կամ գայք։ Զի՞ եկիք առ իս։ Գալով եկեսցեն։ Եկ, եւ գայ։ Եկայք առ իս, կամ զկնի իմ. եւ այլն։ Ոճք ձեւանան բազմապատիկ, յորժամ խնդիրն ոչ է բառ տեղական, կամ է ի զանազան հոլովս, մանաւանդ ի պարառականն. զոր օրինակ.
ԳԱԼ Ի ՄԻՏՍ, կամ ՅԻՆՔՆ, կամ Ի ԽԵԼՍ, է Ուշաբերիլ.
Եկեալ ի միտս իւր. յն. յինքն. (Ղկ. ԺԵ. 17։)
Զարթիր, եւ եկ ի միտս քո. (Մանդ. ԻԴ։)
Սթափեցիր, եւ եկ ի քեզ. (Մանդ. Ա։ եւ Ճ. Ժ.։)
Եկի ի մտի իմում. (Վրք. հց. ԻԱ։)
Ի խելս գամ. (Ոսկիփ.։)
ԳԱԼ Ի ԶՂՋՈՒՄՆ, ՅՈՂՈՐՄՈՒԹԻՒՆ, Ի ՔՆԻՆ, Ի ԾՆՈՒՆԴ, ՅԱՃՈՒՄՆ, Ի ՎԱԽՃԱՆ, Ի ԼՐՈՒՄՆ, Ի ՎՏԱՆԳ, Ի ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ, եւ այլն. իբր Շարժիլ, փոխիլ, դառնալ, աճել, լրանան, եւ այլն։
ԳԱԼ Ի ԶԱՐՄԱՑՈՒՄՆ, Ի ՀԱՐՑՈՒՄՆ, Ի ԿԱՐԾԻՍ, Ի ԿԱՄՍ ՈՒՐՈՒՔ, ՅԱՂԵՐՍ, եւ այլն. իբր Զարմանալ. հարցանել. միաբանիլ. զիջանիլ։
ՎԿԱՅ ԳԱԼ, այսինքն Լինեն։ Եղիշ. է։ ԳԱԼ ԸՍՏ ԿԱՄԱՑ, կամ ԸՍՏ ԲԱՆԻ իմաստնոյն, այսինքն Վարիլ։ (Եզնիկ.։)
Իսկ ընդէ՞ր եւ աստուած գայցէ ըստ սառայի. (Կիւրղ. ծն.) իբր կուսակից լինել։
ԳԱԼ Ի ՄԷՋ. իբր Գոյանալ։ (Երզն. մտթ.։)
Անմտաց ի ցանկութիւնի գայ. այսինքն ցանկալի լինի. (Իմ. ԺԷ. 5։)
ԳԱԼ ԸՆԴ ԿՈՒՍԱԿԱՆ ԱՐԳԱՆԴ. այսինքն Ծնանիլ ի կուսէ։ (Ոսկ. մ. Ա. 2։)
Լաւ է թէ ոչ հաստեսցի, եւ ոչ եկեսցէ ( ի լոյս ծննդեամբ). (Եփր. ել.։)
ԸՆԴ ԴԱՒԹԻ ԿԵԱՆՍ ԳԱԼ. այսինքն Խորհել, անցանել մտածութեամբ։ (Ոսկ. մ. Ա. 10։)
ԳԱԼ. իբր ἕρχομαι Gressor Կռուիլ. ոգորիլ. ընդհարկանիլ. իրարու հետ ինկնալ.
Եպիսկոպոսք չեպիսկոպոսաց, եւ ուխտականք չուխտականաց, եւ ժողովուրդ ժողովրդականաց արեամբ չափ գայցեն. (Կոչ. ԺԷ։)
ԳԱԼ ԸՆԴ ԱՂԲ, ԸՆԴ ԾՈՒԽ, ԸՆԴ ՓՈՇԻ, ԸՆԴ ՓՈՇԻ, ԸՆԴ ԱՊԱՒԱՌՍ. իբր Ընկեցիկ լինել, շաղախիլ։ (Սղ. ձգ. 11։ Խոսր.։ Ճ. Ա։)
ԳԱԼ զսիրով ուրուք կամ իրիք, եւ զմիմեամբք, զգրովք, զիւիք, եւ այլն. որպէս Յարիլ, փարիլ, դեգերիլ, յածիլ, պատիլ. սիրով վառիլ, վարիլ, եւ այլն.
Գալ զնորա սիրով. զտամբ. զպատուիրանօք. (Առակ. Ե. 19. ԺԱ. 29։ Գ. Թագ. Զ. 12։)
Զճշմարտութեան բանիւ։ Զխրատու. զիմաստութեամբ. (Եւս. քր. Ա։)
Զառաքինութեամբն. զհոգեւորօք. (Ոսկ. մ. Ա. 14. 15։)
Զարբեցութեամբ. զնչիւք. (Մանդ. ԺԷ. ԺԸ։)
Զմիմեամբք (սիրով կամ պատուով). զիւրեանց կանամբք. զայլ արամբ, եւ այլն. (Ոսկ. փիլիպ.։ Նախ. ա. պետր.։)
Զգրովք հարցն եկեալ. (Յհ. կթ.։)
Որպէս բիժ զակամբ եկեալ. (Յճխ. Ի։)
Սարսափիւն գայ զօսկերօքն. (Եզնիկ. այսինքն պատէ։)
Հազար ամ զմիմեամբք եկեալ գտանէ. այսինքն բովանդակեալ. (Եւս. քր. Ա։)
ԳԱԼ. Իբր թարմատար եւ ի զարդ (որ գտանի եւ ի ռմկ).
Կացի մնացի, եկն եբեր փուշ եւ տատասկ. (Ոսկ. ես.։)
Ազնիւ ցորեան սերմանեմք, եւ գայ բերէ այլ կերպարանս. (Վեցօր.։)
ՈՐՉԱՓ կամ ՈՐՔԱՆ ԳԱԼ, այսինքն Ձեռնհաս լինել. ըստ կարի. ձեռքէն եկածին չափ.
Որչափ իւր ինքեան գալ էր, զբովանդակն ի միջոյ ի բաց կամեցաւ բառնալ. (Պիտ.։)
Որքան գալ է քեզ՝ մի առներ պակաս. (Վրդն. սղ.։)
ԵԿ ԱՆՑՑՈՒՔ. ՕՆ ԵԿԱՅՔ եւ մեք, զի ընդ նմա մեռցուք. իբր Աղէ. հայտէ։ (Ա. Թագ. ԺԴ. 1։ Յհ. ժա. 16։)
ԵՐԵԿ. իբր աշխարհաբառ. այսինքն Եկն.
Երեկ (կամ երէկ) զկնի ձեր. (Վրք. հց. ձ։)
Ոչ մարդ երեկ, ոչ զրոյց եբեր։ Ոչ զրոյց երեկ. (Մաշկ.։)
Ի ՎԵՐ կամ Ի ՎԵՐԱՅ ԳԱԼ. ԶՀԵՏ կամ ԶԿՆԻ ԳԱԼ. ՅԱՌԱՋ ԳԱԼ. ՇՈՒՐՋ ԳԱԼ, եւ այլն. cf. ի բառսն, Ի ՎԵՐ, Ի ՎԵՐԱՅ, ԶՀԵՏ, եւ այլն։ cf. ԳԱԼՈՑ
ԳԱՄ (գամոյ կամ մու, գամք, գամս.) գ. πόρος Transitus, exitus, emolumentum, adjumentum Անցք (աջող), կամ Դէպ ինչ (եկեալ). դիւրութիւն. ելք. հայթայթանք. հնարք. ճար. կռուան ոտից. տեղի. վագա, չարէ, իլիշիկ, վէսիլէ.
Հոգին յիւր շնորհն հզօր եկաց, եւ այլ դամք հնարից սամսոնի յաղթեցին. (Փիլ. սամփս.։)
Հետահան, իբր թէ ի հետ մտեալ իրաց՝ գամ եւ հնարս գտանեմ. (Երզն. քեր.։)
Գամս եւ հնարս եւ պաճարնս անհնարիցն գտանել. (Նիւս. կազմ. Ա։)
Ոտք խեցգետնոյն ոչ կարեն գամս գտանել յողորկ եւ ի սեպ պատեանս զեռնոյն (ոստրէի). (Վեցօր. է։)
Ոչ ինչ կարացին գամ եւ մուտ գտանել։ Այնպիսի զօրութիւն ետ մեզ աստուած, որում ոչ ինչ կարէ գամ գտանել չարութիւնն նոցա. (Ոսկ. ես.։)
ԳԱՄ, ռմկ. որպէս Բեւեռ, վարի ի յանգս բարդութեանց իբր Զօդ. սեպ. հեզոյս. cf. ԵՐԿԱԹԱԳԱՄ. (լծ. տճ. գամա, լիվի. լա. գունէուս)։
ԳԱՄ. Դէպք ժամանակի. այսինքն անգամ. նուագ. հաղ. հեղ, տարպա, տրպա. քէրրէ, տէֆա.
Յառաջին գամոյն, յորժամ ելին պարսիկք։ Ի կարգի առաջին գամոյն. (Լաստ. ԺԱ. ԺԶ։)
Գամու միոջ լեալ այն գործ. այսինքն մի անգամ, յայլում նուագի. (Բուզ. Ե. 3։ մ.)
ԳԱՄ ՄԻ. ՈՐ ԳԱՄ ՄԻ. ՈՐ ԻՆՉ ԳԱՄ ՄԻ. մ. Մի անգամ. երբէք. եւ Որ միանգամ.
Որովհետեւ գամ մի յանձն էառ զզոհսն, յանձին ունէր եւ զօրինակ զոհիցն օրինադրել. (Կիւրղ. թագ.։)
Յորժամ գամ մի ի վեր եկեալք ըմբռնեսցին. (Պիտ.։)
Գամ մի չկարացեալք։ Որ գամ մի յիմում տանս կայ։ Որ գամ մի յիմում իշխանութեանս է. (Փարպ.։)
Ոչ միայն զառողջութիւնն տայր մարմնոյ, այլ որ գամ մի ի սուրբ ձեռսն մերձենային՝ զերծանէին ի հոգւոցն կապանաց. (Ոսկ. ես.։)
Որ գամ մի յայնպիսի չարչարանս մատնեալ իցէ. (Ոսկ. մ. Գ. 4. (յն. երբէք)։)
Որ գամ մի մարմին զգեցեալ է. (Սարգ. յկ. Ե։)
Եւ որ ինչ գամ մի անցք անցին ընդ մեզ. (Ա. Եզր. Ը. 87.) յն. անցք ամենայն անցեալք ընդ մեզ։
ԳԱՄՈՒ ԳԱՄՈՒ. Բազում անգամ. ստէպ ստէպ. հետ զհետէ. միշտ. չօգ տէֆա.
Ոչ զի գամու գամու մատուցանել զանձն իւր պատրաստեաց պատարագ այլոյ արեամբ . .. Գամու գամու բազում անգամ մեռանել. (Եփր. եբր.։)
ԳԱՄ ՔԱՆ ԶԳԱՄ. յորմէ ռմկ. կամաց կամաց. κατὰ μικρόν Paulatim Առ փոքր փոքր. տակաւ. երթալով ի նուագէ ի նուագ. քանի կերթայ նէ. կիթտիքճէ, եավաշ եավաշ.
Գամ քան զգամ իրք առնն յառաջադէմ յաջողէին. (Բ. Մակ. Ը. 8։)
ԳԱՄ,ոյ, օք. գ. Հեղոյս. զօդ. գամուած.
Զելեւէջ նորա սանդղաձեւ արասցես բեւառապինդ գամօք. (Ոսկիփոր.։) (Յորմէ եւ բարդութիւնն՝ Երկաթագամ եւ այլն։)
ԳԱՄ 3 ԳԱՄ 2) ... Իսկ ԳԱՄ 3, ռմկ. որպէս Բեւեռ, վարի ի յանգս բարդութեանց իբր Զօդ. սեպ. հեզոյս. cf. ԵՐԿԱԹԱԳԱՄ. (լծ. տճ. գամա, լիվի. լտ. գունէուս)։