life;
being, days, existence;
health;
conduct, behaviour, manners, habits;
subsistence, living, nourishment;
means, circumstances, property, substance, goods, patrimony, inheritance, wealth, possessions, fortune;
the world;
ցկեանս, for -;
ի կեանս իմ, in all my -;
երբէք ի կեանս իմ, never in my -;
զամենայն աւուրս կենաց իմոց, formy whole lifetime;
յաւիտենական, հանդերձեալ —, eternal —, the — to come, the next world;
ընթացք՝ վախճան՝ երկարութիւն կենաց, the course, the duration & the end of -;
մեկին or ամփոփ, անշուք or աննշան —, a. retired -;
obscure —, — of obscurity;
խստամբեր դժոխըմբեր՝ վտանգալից՝ բազմավրդով՝ վատ՝ չարակեաց՝ անգործ՝ ունայն —, an austere, frightful or insupportable, perilous or hazardous, checkered, base, wretched, unoccupied or idle, useless -;
— զերծ ի հոգոց եւ ի կրից, a — free from passion, uneasiness or anxieties;
անպաճոյճ՝ սակաւապետ՝ շինական՝ վաստակասէր՝ ժիր՝ զգաստ —, a simple, frugal, rural, laborious, active, sober -;
անարատ՝ բարեկարգ՝ չափաւոր՝ տեսական՝ անհոգ —, a pure, regular, moderate, contemplative, careless —;
անդորրաւէտ՝ խաղաղաւէտ՝ փափկասուն՝ հեշտալի՝ զուարճալից —, a quiet or tranquil, peaceful, delectable, effeminate or luxurious, agreeable —;
սոսկական՝ անզբօս՝ հովուական վարել կեանս, to lead a private, serious, pastoral -;
վարել, անցուցանել զկեանս, to pass one's life;
հասարակաց վարել կեանս, to live in common;
բելրկրալից վարել կեանս, to lead a happy, comfortable —;
դողալ ի վերայ կենաց ուրուք, to tremble for another's — or days;
կեանս պարգեւել, to grant — to;
շահել զկեանս, to gain one's living;
ի վտանգ արկանել զկեանս, to imperil, to hazard or expose one's — to danger;
ազատել կամ կորուսանել զկեանս, to save or lose the —;
ի կենաց արկանել՝ զրաւել՝ կարճել՝ լուծանել՝ բառնալ, to deprive of —, to put to death, to kill;
ընդ մէջ կենաց եւ մահու լինել, to be a question of — or death;
ի կենաց անկանել՝ պակասել, to lose one' s life, to die;
հրաժարել ի կենաց, to renounce -;
փոխիլ ի կենաց աստի, to make one's exit from this world;
ելանել ի կենաց, to depart this -;
սուղ են —, — is short;
ի վտանգի կան — նորա, his — is in danger;
ընդ կեանս եւ ընդ մահ, half alive & half dead;
տալ տաց զկեանս իմ վասն նորա, I would lay down my — for him or her;
ի կեանս եւ ի մահու, in — & — death;
ժամանակն է ոստայն կենաց or որ հինու զկեանս, time is the stuff that — is made of;
ընդ կենաց եւ վախճանն, people die as they live.
ζωή vita. որ եւ ԿԵՆԴԱՆՈՒԹԻՒՆ. Կեալն. կենդանի գոլն, մնալն. ապրիլն. ողջութիւն. առողջութիւն. եւ Պատճառ կենաց. (լծ. տճկ. ճան, զինդէկեանի ). ... եբր. խայա, խայիմ (իսկ խաուա, է եւա. որ է կին, եւ կեանք, եւ կենդանի).
Կոչեաց զանուն կնոջ իւրոյ կեանս, զի նա է մայր ամենայն կենդանեաց։ Ծառ կենաց։ Զամենայն աւուրս կենաց քոց։ Զկեանս եւ զմահ։ Օրհնեցից զտէր ի կեանս իմ։ Ի կեանս իւրում։ Այսու կեանօքս։ Ի կեանսն յաւիտենականս, կամ յաւիտենից։ Կենաց ի կեանս դարձուցանէ։ Ստուէր են կեանք մեր ի վերայ երկրի։ Խաղաղութեամբ եւ հանդարտութեամբ վարեսցուք զկեանս մեր եւ այլն։ Կեանքն կենդանեաց։ Կեանքն կենսատու ծնեալ։ Ամենեցուն կեանք եւ կեցուցիչ։ Կեանք եւ կենդանարար։ Որ զկեանքն անմահարար եւ այլն. (Յճխ. ՟Ա։ Ածաբ.։ Շար.։)
Եւ որ կեանք է, կենաց բաշխօղ է. (Խոսր.։)
Զայս կեանքս՝ որ ընդ արեգակամբս։ Ի մարմնոյս կեանքն։ Ի կեանքս մարմնոյ։ Կենօք, եւ յետ մահու. (Լմբ.։)
ԿԵԱՆՔ. βίος, βίωσις, βίωτης vita, vitae institutum. Վարք քաղաքաւարութիւն կենցաղաւարութիւն. ընթացք կենաց.
Կենաց իմոց՝ որ ի մանկութենէ, տեղյակ են ամենայն հրէայք. (Գծ. ՟Ի՟Զ. 4։)
Աննման են այլոց կեանք նորա։ Հասակ ծերութեան՝ կեանք անարատք. (Իմ. ՟Բ. 15. ՟Դ. 9։)
Ի միումն ժամու փոփոխումն առնել բարուց կենաց մարդկան։ Եթէ ոչ նախ հաստատեալ է յանձն իւր զուղիղ կեանս, ոչ մտանէ ի հաւատս։ Կեանս անմաքուրս ունին. (Ոսկ. յհ.։)
զորոց ոչ գիտէք զկեանս վարուց. (Խոսր.։)
Որպէս եւ պատմութիւն կենաց իւրոց յայտ առնէ. (Վրք. հց. ՟Բ։)
ԿԵԱՆՔ. βίος vita. Կենցաղս այս, կամ աշխարհ.
Ընդ կեանս աշխարհիս պատաղի։ Ամբարտաւանութիւն ասնի կենացս. (՟Բ. Տիմ. ՟Բ. 4։ ՟Ա. Յհ. ՟Բ. 14։)
Որչափ ի կեանքս է. (Լմբ. ժող.։)
Բաժանեաց զկեանս մեր, եւ ետ զմասն մի կենացն ի հանգիստ. (Խոսր.։)
ԿԵԱՆՔ. βίος vita, facultates, substantia. Գոյք. ստացուած. ինչք. ապրուստ.
Զամենայն ինչ՝ զոր ունէր՝ արկ, գոյիւ չափ զկեանս իւր. (Մրկ. ՟Ժ՟Բ. 44։)
Բաժանեաց նոցա զկեանսն։ Եկեր զկեանսքո ընդ պոռնիկս։ Զամենայն զկեանս իւր՝ զոր ունէր, արկ. (Ղկ. ՟Ժ՟Ե. 12. 30։ ՟Ի՟Ա. 4։)
Որ ունիցի զկեանս ինչ զաշխարհիս, եւ փակիցէ զգութս իւր. (՟Ա. Յհ. ՟Գ. 17։)
Տէր ամենայն կենաց իւրոց (այսինքն ընչից) զնա կացուցանէր. (Ճ. ՟Բ.։)
Ի ԿԵՆԱՑ ԱՐԿԱՆԵԼ, այսինքն զրկել, կարճել. սպանանել.
Յատելութիւն գրգռեալ՝ ի կենաց արկանել։ Ի կենաց արկանէին զնա յեգիպտոս. (Եւս. քր. ՟Ա։)