to enter, to go or come in, to introduce, insinuate or intrude oneself;
to penetrate into, to slip in;
— առ ոք, առաջին ուրուք, to present oneself, to call on, to visit;
— աղօթից առաջի ուրուք, to be heard, hearkened to;
— առ ումեմն, to be a guest, to receive hospitality, to be lodged;
— առ կին, to know a woman;
— ի վերայ օտարի ամուսնոյ, to commit adultery;
— ի or ընդ գիրկս, ընդ աղեղն, to bend a bow;
ի դատաստան, ի դատ —, to sue, to bring an action against, to summon before a magistrate or court of justice;
ընդ դատաւորաւ —, to act the judge;
ընդ երկիր —, to plunge into an abyss, to be engulfed, swallowed up;
ընդ գետին —, to be overwhelmed with shame, to hide one's confusion under the earth;
— ի ծառայութիւն, to enter a person's service, to serve;
— յորդեգրութիւն, to be adopted;
երաշխաւոր —, to guarantee, to become security;
— ի պայքար, to dispute, to contest;
ի փորձ —, to prove, to try, to make an experiment;
— ընդ մերով մարդկութեամբս, to be clothed with our humanity;
ի քուն —, to be overcome with sleep, to sleep, to lay to sleep;
— արեգական, to go down, to set;
ընդ քիրտն —, to sweat, to work hard, to give oneself much trouble;
— ի նաւ, to embark, to go on board a vessel;
— ընդ անձին, to be at enmity with oneself;
— ընդ լծով or — ընդ ձեռամբ ուրուք, to submit, to become subject to;
— դիւի ի մարդ, to possess;
— ի ճաշ, to sit or be at table.
ՄՏԱՆԵՄ տե՛ս եւ ՄՏԵՄ, մտայ. εἱσέρχομαι , εἵσειμι, εἱσπορέομαι, ἑμβαίνω, εἱσάγομαι intro, introeo, ingredior, introducor, inducor διαδύνω penetro եւ այլն. Մուտ առնել. ի մէջ կամ ի ներքս գալ հասանել. միջամուխ լինել. մխիլ. մտնել, մտնալ
Մո՛ւտ դու եւ ամենայն տուն քո ի տապանդ. եւ եմուտ։ Եմուտ աբրամ յեգիպտոս։ Մտանել ի տաճարն, կամ ի սրբութիւն։ Ընդ դրունս, կամ ընդ դուռն քաղաքի։ Ի տուն. անդր. ի սենեակ. տանէ ի տուն. ի նաւ. ի ծով. ի կաւ. եւ այլն։
Մտցեն ի ներքոյ անդնդոց երկրի։ Եմուտ գլուխ իմ ընդ փապարս լերանց։ Սուրք նոցա մտցեն ի սիրտս նոցա։ Եմուտ քարն ընդ սաղաւարտն ի ճակատն։ Խոնարհեսցին յերկիր բանք քո, եւ պատգամք քո ընդ գետին մտցեն, եւ այլն։
Եւ ոչ կորացեալ մտանէր ընդ գետին. (Փարպ.։)
Գեհոն յեգիպտացւոց ծովն մտանէ. (Շիր.։)
ՄՏԱՆԵԼ. որպէս Յանդիման լինել. տեսաւորիլ. իջեվանիլ. մատչել, եւ այլն.
Մտի առ փարաւոն։ Եմուտ պօղոս ընդ մեզ առ յակոբոս։ Նա մտեալ է առ սիմոնի ումեմն խաղախորդի։ Մտէ՛ք առաջի նորա։ Ելանել ի մարմնոյ աստի, եւ մտանել առ աստուած.եւ այլն։
Ոճով ասի.
Աղաղակ իմ առաջի նորա մտցէ յականջս նորա։ Մտցեն աղօթք իմ առաջի քո տէր.եւ այլն։
Մտանել ի ծառայութիւն, կամ ընդ լծով. ի հանդէս. ի ճակատ. ի պատերազմ. ընդ նովին օրինօք. եւ այլն։
Ի հնարս հայթայթանաց մտանէր։ Ի պայքար կամ յուխտ մտանել։ Ընդ միտ մտանել։ Եկն եմուտ ընդ մերով մարդկութեամբս, զի եւ մեք մտցուք ընդ նորա աստուածութեամբն. (Եղիշ.։)
Կարծիք ինչ կարօտութեան ի ներքս մտանիցեն. (Եզնիկ.։)
Որք խօսին, չգիտիցեն՝ թէ ո՛ւմ մտանեն (այսինքն ազդեն) բանքս։ Երաշխաւոր մտանէ (այսինքն լինի) ընդ իմ. (Սեբեր. ՟Գ. ՟Զ։)
ՄՏԱՆԵԼ Ի ԴԱՏԱՍԱՏՆ, կամ ի դատ. ի գիր. ընդ թիւ. ի համար. ընդ աղեղն. ընդ գիրկս ւամ ի գիրկս. ընդ քիրտն. եւ այլն. տե՛ս ԴԱՏԱՍՏԱՆ, ԴԱՏ, ԳԻՐ, եւ այլն։
ՄՏԱՆԵԼ ԸՆԴ ԱՆՁԻՆ. Ոգորիլ. կռուիլ. հակառակիլ անձամբ անձին.
Ամենայն ուրեք մոլորութիւնն ընդ անձին մտանէ, եւ ակամայ լինի ջատագով ճշմարտութեանն. (Ոսկ. մ. ՟Գ. 36։)
ՄՏԱՆԵԼ ԱՐԵՒՈՒ. δύνω, δῦμι, δύομαι occido. արեւը մարը մտնել.
Եւ մտանիցէ արեգակն։ Մտցէ արեգակն ի միջօրէի։ Ընդ մտանել արեւուն մտցէ ի բանակն։ Իբրեւ երեկոյ եղեւ ի մտանել արեգական։ Եւ ընդ մտանել արեւուն։ Մի՛ մտանիցէ արեգակն ի վերայ այնորիկ։ Արեակն ի վերայ բարկութեան ձերոյ մի՛ մտցէ.եւ այլն։
ՄՏԱՆԵԼ ԱՌ ԿԻՆ. γινώσκω cognosco, novi συνοικέω, εἱσπορεύομαι cohabito, concubo. է Մերձենալ, ննջել. որ եւ ասի ԳԻՏԵԼ.
Եմուտ ադամ առ եւայ կին իւր, եւ յղացաւ առ նա։ Մո՛ւտ առ աղջիկդ իմ, զի արարից ինձ որդի ի դմանէ։ Մտանէին արդիքն աստուծոյ (սեթեանք) առ դստերսն մարդկան (կայինեանս). եւ ծնան իւրեանց որդիս. նոքա էին սկայքն, եւ այլն։