cf. Բազմանշան.
rover, roamer, vagabond.
multiple;
diverse, much, several;
magnificent;
— առնել, to multiply, cf. Բազմացուցանեմ, cf. Բազմապատկացուցանեմ, cf. Բազմապակեմ;
— լինել, to multiply, cf. Բազմանամ, cf. Շատանամ, cf. Բազմապատկանամ;
more, moreover
very bashful.
to multiply;
to repeat.
multiplicand.
cf. Բազմանկար.
multiplicator.
cf. Բազմապատկիչ.
multiplication
that contains much;
multitudinous, much.
cf. Բազմահմուտ.
very desirous, eager, anxious.
of many kinds or sorts.
cf. Բազմաւոր.
that has many fine sculptures;
well engraved;
well worked.
cf. Բազմերան.
having many qualities or accidents;
of many colours.
that contains much or many things.
in several ways or manners, divers, various;
in many shapes.
arm, forearm;
power;
branch, bough;
beet, strawberry-spinach;
— առ — մարտնչել, կարկառել, to come to blows, to fight;
— առ — գնալ, to hold by the hand, to give each other the hand, to go arm in arm, together.
cup, glass, mug, goblet;
chalice;
bumper.
saucer.
salver.
to soak, to water;
— զգետինն, զտունկս, to water the ground, the plants.
small cup.
heir;
բաժանակալ լինել, cf. Ժառանգեմ.
divisible.
divisibility.
that partakes with another.
cf. Ժամանոց.
porch, portico;
halo, red circle round the sun or moon;
sheepfold, fold;
circumference, round, circuit;
— առնուլ՝ արկանել, to enccompass, to surround, to begird, cf. Բոլորեմ, cf. Շրջապատեմ.
to encompass, to begird;
to contain, to comprehend.
wallet, bag.
bean;
lupine.
stick, staff.
to assemble, to compound.
the feast of unleavened bread.
comparative.
deliberative.
conjoined.
to coujoin, to be united.
to consist;
to be composed, constructed, constituted.
consistency, composition, conjunction.
to constitute, to compose.
constituent.
copulative.
acorus;
yellow water-flag.
cf. Մոլոշ
vest;
waistcoat;
flannel waistcoat;
night waistcoat;
bodice;
cloak, mantle;
tunic.
cf. Քանասարիկ.
cf. Քանդակ.
to demolish, to destroy, to beat, to knock or pull down, to subvert, to overturn, to ruin, to dismantle, to rase;
to ravage, to devastate, to desolate;
cf. Քանդակեմ.
cf. Քանդակ.
for, because, since, considering that, whereas, inasmuch as, though;
քանի —նոյ or նւոյ նիք նեաց, how! how much!
what? how much? how many?
quantity;
— անգամ՞, how many times?
— առաւել, —եւս, how much more! with still more reason;
— ամաց է՞, how old is he?
— ժամանակք են, how long is it?
— մարտ պատե րազմի մղեցաք ! how often have we fought !
ն — աւուրս, in how many days?
ո —, ի —սն ամսոյն, on what day of the mouth ?
— ինչ պարտիս՞, how much do you owe?
— գնոյ or քանո՞յ վաճա ռեցեր, how much did you sell it for ? at what price did you sell it ?
քանո՞յ գնեցեր, how much did you give for it ? at what price did you buy it ?
— մի, some;
աւուրս — մի, some days;
քանի՛ քանի, how ! how much ! how often ! how many times !
քանի գեղեց կացար եւ քանի քաղցրացար, how fair and how pleasant art thou !
—գեղեցիկ, է առաքինութիւն ! how lovely is virtue !
ոʼհ, — վեհ է հայրենասիրութիւն ! how sublime is patriotism!.
cf. Կանովն.
to lacerate, to tear in pieces, to rend asunder;
to separate, to detach, to divide;
— զոսկերս, to bone.
having talents;
of the weight, or value of a talent;
cf. Սնակուշտ;
ի — բերել, to cause the coupling of animals;
cf. Քարշ;
cf. Պատիւ;
false religion, sect;
cf. Փուշ.
cf. Կապնդեղ.
cf. Խիժ առաձգական.
cf. Կապպար.
brave, gallant, valiant, courageous, intrepid, valorous, manful, stout, bold, daring;
good, honest, worthy;
clever, excelling in, of good abilities, fit for;
noble, distinguished, eminent;
hero;
tutelar genius;
cf. Մղձաւանջ;
good, well, right, suitably, very, much, very much;
— արանց, emperor, Caesar, Augustus;
— ի բաց, very far;
very, much, much more;
կարի —, կարի իսկ —, very well, as well as can be;
— է, that will do, that is settled;
well, very well !
— լեր ! courage ! be of good cheer ! cf. Կարի;
cf. Վաղ.
cf. Քաջաբանիկ.
to seek, to search, to inquire after or into, to make search, to ferret, to investigate, to rummage;
to louse;
— զերկիր, զքաղաք, to explore, to spy out.
cf. Որոշակի.
cf. Որոշողական.
distinction, division, separation;
decision, definition, determination, resolution;
difference;
segregation;
—ումն յեկեղեցւոյ, excommunication;
չորս որոշմունք տարւոյն, the four seasons of the year;
—ումն առնել, to come to a decision, to make up one's mind.
belly, paunch;
womb, uterus, matrix;
պտուղ —ի, fruit of the womb, child;
հերձումն —ի, gastrotomy;
կարան —ի, gastroraphy;
կերակուր —ի, belly-timber;
յագուրդ —ի, bellyful;
ծառայ —ի, gastrolater, fond of one's belly, dainty;
կաղ յ—է մօր իւրոյ, born-lame, lame from the womb;
խճողել զ—, to cram or stuff one's belly or guts, to glut oneself;
գնալ ի վերայ —ի, to go upon its belly, to crawl along;
անկանել ի վերայ —ի, to fall down flat on the face;
աստուածացուցանել զ—ն, to make a god of the belly;
որոց աստուած —ն իւրեանց, whose God is their belly;
ցաւէ — իմ, my stomach aches.
cf. Որովայնակոչ.
to thunder, to rumble, to roar;
to detonate;
—ացող կազ, explosive gas.
how much, how many, how;
as much as;
որչա՞փ եւս, որչա՞փ եւս առաւել, how much more ?
որչա՞փ անգամ, how many times ?
որչա՞փ ժամանակ, how long ?
— յիսն է, as much as in me lies, my best;
— կարեմ, as much as I can;
— հնար է, as much as possible;
— եւ մեծատուն իցէ, however rich he may be;
այնչափ յարգեմ զնա — զքեզ, I esteem him as much as I do you;
եւ — յառաջ մատչէր, in proportion as he advanced;
զորս — ոք հաւաստագոյն քննեսցէ, the more one sifts or investigates them, the more one;
— ի կենցաղումս կեամ, while I breathe this moral breath;
յ—ից զրկեցեր զանձն քո բարութեանց, of how much you have deprived yourself !
— ծնեալ էր զիս մայր իմ՝ այսպէս հանգիստ եւ անոյշ քուն ոչ է եղեալ, never since my birth did I sleep so well;
— մարդիկ, նոյնչափ կարծիք, as many men, as many minds.
as, the same as, like, almost, according to, conformably, how;
when;
how ! what ! indeed !
— զի, in order that, that, to the end that, so that;
because, for;
— թէ, as if, as though;
— զիարդ եւ իցէ, at all events, no matter what happens;
— զիարդ եւ կամք իցեն, however they may wish, in whatever way one may wish it;
մարդոյ — խոտոյ են աւուրք իւր, the days of man are like grass;
որպէս, որպէս զի, — առանց քննելոյ են դատաստանք նորա, how unsearchable are His judgments !
—, մեռա՜ւ ուրեմն, what! he is dead!.
chase, hunting, hunt, sport;
prey;
venison, game;
զբօսանք —ոյ, field-sports;
եղանակ —ոյ, shooting-season;
այր հմուտ —ոյ, skilful hunter, a good sportsman, a mighty huntsman;
պահապան —ոյ, game-keeper;
— ձկանց, fishing, fishery;
— թռչնոց, shooting, fowling;
— աղուեսուց, fox-hunting;
— վագերց, tiger-hunting;
— հեծանել, to go a hunting or shooting;
յ— ածել, to shoot wild beasts.
to chase, to hunt, to go a hunting or shooting, to shoot;
to try or endeavour to win or to seduce, to wrap up or involve in snares, to surprise, to entrap;
— հաւս, to fowl;
cf. Ձուկն;
աղուէս —, to hunt a fox;
— զհոգիս, to prey upon souls;
— զոք, to catch or entrap a person, to insnare;
to captivate, to win;
to entice, to attract, to allure, to flatter;
— զսիրտ ուրուք, to gain a person's heart;
— զոք բանիւ, to win a person with fair speech;
— ինչ բանս ի բերանոյ ուրուք, to entangle a person in his own words;
— զյաջողութիւն աւուրց, to watch the propitious moment or favourable occasion;
— փառս կամ պատիւս, to go in search of honour or glory.
hunter, huntsman, venator;
— ձկանց, fisher, fisherman, piscator;
կին —, huntress;
— բանից, a pryer into other person's thoughts.
cf. Կամիմ.
strong, great;
violent, impetuous, vehement;
—, —ս, strongly, vigorously, violently, vehemently;
—ս գանել, to beat violently, unmercifully;
— առնուլ, to take by force;
—ս ակնարկել, to eye disdainfully, to regard ferociously;
—ս ընթանալ, to be swift-footed, to run swiftly.
vow;
wish, desire, prayer;
compact, covenant, agreement;
alliance, pact, treaty;
order, congregation, community;
clergy, churchmen;
pilgrimage;
— աղի, everlasting covenant;
—ք եւ դաշինք, conditional promise, alliance;
մատեան —ի, Holy Writ, the Bible;
տապանակ —ի, the ark of the Covenant;
հին եւ նոր —, the Old and the New Testaments;
— հաւատացելոց, Christians;
— եկեղեցւոյ, մանկունք —ի, clergy;
— կանանց, nunnery;
—ի տեղիք, holy places, sanctuaries, relics;
պարզ, հրապարակական, անլուծանելի —, simple, solemn, indissoluble vow;
անխորհուրդ, անխոհեմ —, indiscreet, imprudent vow;
— դնել, to make a vow, vows;
— դնել ողջախոհութեան, to make a vow of chastity;
—ս կռել հրապարակաւ, to make a solemn treaty;
— դնել or յ— մտանել ընդ ումեք, to make a treaty, or an alliance with any one, to be in treaty for;
կնքել — հաշտութեան, — հաստատութեան առնել, to make peace;
կալ յ—ին, to remain faithful to one's vow;
կատարել զ—ն, to accomplish one's vow;
անցանել զ—իւ, ջրել զ—ն, ապախտ առնել զ— իւր, to break or violate one's vow;
տնօրինել զ—ն, to dispense with or exempt from a vow;
—իւք խնդրել, to desire ardently, to long for eagerly;
երթալ յ—ս, to go on a pilgrimage;
զ—ս իմ կատարեցից, I will accomplish my vow.
cf. Ուխտակալ.
cf. Ուխտակալ.
brain, brains;
marrow;
cf. Թափեալ;
սենեակ ուղղոյ, skull;
— ի գլուխ ունել, to be judicious, in one's right senses;
մինչեւ ց— ոսկերաց, to the very marrow of the bones.
guide, escort;
itinerary;
sector-guide;
— օտարականի, cicerone, guide;
— լինել, to guide, to escort, to conduct.
journey, travels;
itinerary;
— ընդ ցամաք կամ դարձ, the journey there and back;
— ընդ ծով եւ դարձ, the voyage out and home;
ծախք ուղեւորութեան, travelling expenses;
ուղեւորիլ զանդարձն —, to go one's last journey.
road, way, route, journey;
passage;
յ— արկանել, to send on a voyage, to start a person on a journey;
յ— անկանել, ուղւոյ լինել, to set out, to start, to leave, to depart, to go away.
right, straight, direct, vertical, upright;
correct, accurate;
right, just, honest, loyal, equitable;
directly, straightly, vertically;
uprightly, rightly, justly, well;
— գիծ, right line;
— անկիւն, right angle;
— սիրտ, honest, loyal heart;
— միտք, upright mind, just judgment;
— առնել, to smooth, to prepare;
to make ready the way;
cf. Ուղղեմ;
— գնալ ի նպատակն, to come to the point, to aim at;
— վարդապետել, to indoctrinate, to instruct in sound principles;
— դատեցար, thou hast rightly judged.
mountain stream, torrent, flood;
ravine;
—ք հոսանաց, հեղեղաց, torrents;
—ք փափկութեան, river of pleasures;
—ք արեան, a river of blood;
իջին յաչացն —ք արտասուաց, he shed a flood of tears.
high and straight;
well-shaped, straight, tall;
գնալ — հասակաւ, to go haughtily, to hold one's head high.
whose marrow is dried up;
— առնել, to consume or suck the marrow;
— առնել ցաւոց զոսկերս, to torment, to excruciate, to torture.
square;
cathetometer;
կաղ —, bevel.
to make straight, to trim, to straighten;
to erect, to raise, to hold up;
to address, to direct;
to conduct, to govern, to rule;
to correct, to rectify;
to correct, to reclaim, to improve, to reform, to make better, to amend;
— զգնացս, զվարս, to regulate one's conduct or actions;
to repent, to amend;
— զսխալանս, to confess one's errors, to redeem one's faults;
— զբան, զխնդիր, to address, to direct one's words to, to question;
ատեան —, to assemble or convoke a council;
նիզակ ումեք —, to hurl a javelin at;
— զկայմ, to mast.
corrector;
reformer;
rector, director;
conductor, leader;
driver, coachman;
steersman, helmsman;
cf. Ղեակ;
regulator, governor, moderator.
camel;
մատակ —, she-camel;
տաճիկ —, dromedary;
զ—ու զձայն ածել, to bellow like a camel.
cf. Կանամբի.
to have;
to take, to hold, to possess, to occupy, to enjoy;
to take, to stop, to retain;
to seize upon, to become master of, to subject, to subdue;
to contain, to enclose;
to carry, to support, to sustain;
to relate to, to refer to;
to be able, to know how;
— առ, իբրեւ, to esteem, to repute, to take for, to look upon as, to regard as;
— զտեղի, to stand instead of, to supply the place of;
— զոք, to stop one, to seize;
— զգուշութիւն, to take care, to watch;
— ի մտի, to form a design or project, to propose to oneself, to think to;
to retain;
զառաջս —, to oppose, to resist, to impede, to hinder;
to stand or go before;
զդէմ —, to make head against, to face, to resist, to oppose, to fight;
— առ իւր զխորհուրդս, to keep another's secret;
— զտունն, to maintain the honour of the house;
պինդ — զխոստովանութիւն, to keep the faith;
ի վայր — զբարկութիւն, to refrain from anger, to control one's anger;
գութ — զմէնջ, to have pity on us;
— զաղանդ, զուսումն, to follow the doctrine, to be of the sect of;
ոչ առ սուտս ունիմ զձեզ, I do not take you for liars;
զանձինս առ իմաստունս ունէին, they thought themselves wise;
իբրեւ զմարգարէ ունէին զնա, they looked on him as a prophet;
սրտմտութիւն կալաւ զնա, he was enraged;
զի՞նչ ունիս առնել, what have you to do ?
կալ զնա զեղջերացն, take it by the horns;
հրամայեցին նմա — զգլուխ բազմականին, they gave him the highest place at the feast;
տենդն կալաւ զնա, the fever has seized him, he has caught a fever;
ունիմ ի վենետիկ քսան եւ չորս ամ, I stayed twenty-four years in Venice;
ահ կալաւ զիս, fear seized me;
ի բանի մի ունիք, never mind, do not care for that;
— ունէին իւղ՝ այլ, they had indeed oil, but;
խօսել կալաւ, he began to speak;
կալարուք զկիրճս ջրոցն, seize the canals;
դիպող պատասխանեօք ունի զբերանս նոցա, he silences them with opportune replies;
խօսիլ ոչ ունիմ, ոչ ունիմ ասել, I cannot speak, I do not know how to speak.
cf. Ունկի.
nose;
mustachio;
սրբել զունչս, to blow one's nose;
զընչովք առնել, to trim one's mustaches, to twirl the mustaches;
ունչս առնել, ունել, ընկենուլ, յընչաց քերել, յընչացք բանալ, to turn up one's nose at, to snap one's fingers at, to set at nought or at defiance, to take no notice of, to make no account of, to set light by, to despise, to scorn, to quiz, to laugh at, to ridicule.
memory, remembrance;
attention;
intelligence, mind, sentiment, sense, instinct;
late;
cf. Յուշիկ;
— եւ ուրուշ, the senses;
— ի կուրծ, attentively, carefully, heedfully;
—ի —ով, with great attention, most attentively, more at leisure, diligently, carefully;
— առնել, առնուլ, ունել, դնել, to pay attention, to be attentive, to have in view, not to lose sight of;
to apply oneself to;
to mind, to take care, to be heedful or cautious, to take good heed, to be on one's guard;
to tend to, to aim at, to seek, to try, to endeavour, to strive;
յ— ածել, առնել, արկանել, to recall to mind, to remember, to remind;
cf. Յիշեցուցանեմ;
յ— գալ, լինել, զ—ով գալ, to bear in mind, to recollect, to call to mind, to remember;
յ—ի ունել, կապել, to preserve in one's memory, to have recollection of, never to forget;
— ի կուրծս առնել, to think, to meditate, to conceive or imagine the design of;
— ի կուրծս արկանել, to take a thing for serious, in earnest;
զ— եւ զուրուշ գրաւել, cf. Մոգեմ;
ընդոստուցանել զ—, to excite the attention;
— ունել յոք, to follow with the eyes;
յ— բերել, cf. Յիշեմ;
յ—ի բերել, to revive, to cause a person recover his breath, to quicken, to rouse;
— ունել, to wait;
բառնել յ—ոյ մտաց, to cause to forget, to put out of one's head;
պրծանիլ յ—ոյ յիշատակաց, to be forgotten;
յ— լինի ինձ, ինձ յ— անկանի, I do remember;
— ի կուրծս անկաւ գրել, the idea struck him to write, he conceived the idea of writing;
— ի կուրծս քաջալերէին զմիմեանս, they incessantly encouraged one another;
չէ ի յ— մտաց, he does not remember;
նմա ընդ յ—ի կապեալ, calling to his memory, reminding him;
— կալ, attention !.
willow, osier;
վարսաւոր or վայրակախ —, weeping willow;
դնդագլուխ —, pollard-willow;
—ք, willow-plot, willow-hedge, osier bed.
hammer;
cf. Սեպ;
oppressor;
հարուած ուռան, hammer blow;
կոփիւն ուռանց, hammering;
— հարկանել, to hammer;
— դարբնոցի, sledgehammer or forge hammer;
— մեծ, sledge;
— ճօճան, tilt hammer, tail hammer;
— ճակատաւոր, front hammer, largest forge hammer;
— վերացման, lift hammer;
— շոգեշարժական, steam hammer;
— ժայռահերձ, pounding hammer;
— ատամնաւոր, claw hammer or fid hammer;
— ձեռաց, hand hammer, up-hand hammer.
shoulder;
back;
— շինուածոց, wing of a building;
ելանել ի յ— երիվարի, to ride, to mount, on horse-back;
զուսովք արկանել, to put on one's back;
— դնել, to become stiff-necked, obstinate;
բարձր ուսովք չափ ի վեր, taller by a head and shoulders;
cf. Ընդոստ.