corpulent, fleshy, plump.
sinning much
stupid;
peevish, obstinate.
to be angry;
to be obstinate.
stupidity;
peevishness, obstinacy;
cowardice.
to weigh, to be heavy, to grow dull;
to increase, to grow heavier;
to grow worse, to become more grievous;
to be angry, enraged;
— աչաց, to be oppressed by sleep;
to become purblind, to lose one's sight;
— ականջաց, to become hard of hearing;
— կնոջ, to be with child;
— ումեք, to be a burden or a charge to, to molest;
ծանրացեալ ի հոգոց, loaded with anxieties;
careworn;
ծանրացեալ ալեօք, bowed down by the weight of years;
ծանրացեալ էր հասավաւ, he was very old;
ծանրասցի գործ նոցա, let more work be laid on them;
ծանրացաւ պատերազմն ի վերայ նորա, the battle went sore against him.
to sail slowly.
heavy limbed.
slow, heavy, difficult of motion.
asthma, shortness of breath.
asthmatic.
barometer.
barometrical.
gravimetry;
cf. Էջ.
heavily laden with fruit.
hard-hearted, flinty-hearted, obdurate, callous, unfeeling, insensible.
overloaded with food
cf. Խստասրտութիւն.
burdensome, tiresome, wearisome, tedious, importunate, vexatious, insupportable.
sleepy, drowsy, somnolent;
ի — քուն տալ զանձն, to sleep profoundly.
full of anger, wrathful, out of all patience, furious, foaming with passion;
— լինել, to be enraged, to fume with passion, to become excited, provoked, quite exasperated, to fret fume, to give oneself up to bursts or fits of rage, to storm with passion;
— եմ, I am out of all patience.
to increase in weight, to enhance, to weigh down, to load, to render heavy, onerous or grievous, to overload, to oppress, to aggrieve, to aggravate;
— զունկն, զականջս, to blunt the hearing, to stop the ears;
— զանձն կերակրովք, to stuff, to cram, to gorge oneself.
aggravating;
— հանգամանք, — circumstances.
cf. Ծանրագնաց.
sleeping soundly.
to grow heavy or dull.
cf. Ծանրեմ.
gravitation.
baggage;
furniture;
household goods, chattels;
wealth, possessions;
weight.
heaviness, gravity;
weight, load;
heaviness, grievousness;
importance;
heaviness, dullness;
uneasiness, low-spirits, dejection;
gravity, seriousness;
— գլխոյ ստամոքաց, oppression, heaviness in the head;
weight on the stomach;
— լսելեաց, hardness of hearing;
— քնոյ, lethargic sleep.
annotator.
known, evident, manifest.
arboriculture.
cf. Ծառադարման.
ornamented with trees.
pruning;
— առնել, to prone, to lop.
servilely, slavishly.
servile, vulgar, low, trivial
humble, like a servant.
the household, vassals, subjects.
cf. Ծաղկազարդ.
thirst, dryness, drought, thirstiness;
thirst, panting for;
thirsty, dry;
մեծ, սաստիկ —, great, over-powering thirst;
շիջուցանել, բժշկել, զովացուցանել զ—, toquench, to cool, to slake thirst;
պապակիլ, տոչորիլ ի —ոյ, to be quite choked or parched with thirst;
մեռանիմ ի —ոյ, I am dying with thirst.
choked with thirst, very dry or thirsty.
cf. Ծարաւահատ.
cf. Ծարաւահատ.
cf. Ծարաւիմ.
to cause thirst, dryness or drought.
thirsty, dry;
thirsting or panting for, ardent, eager;
— սուր, slaughterous, exterminating sword;
— արեան, bloodthirsty, sanguinary;
— եմ յոյժ, I am very thirsty.
to be or feel thirsty, to be athirst;
— արեամբ, to be greedy of blood.
thirst.
sound, noise, rumour;
echo;
— զանգակաց, tinkling, peal, jingle, ringing;
— հողմոց, ծովու, murmur, roar;
— խորտակելոյ ալեաց, rushing, dashing;
— որոտման, rumbling, roll;
— անձրեւոյ, pattering;
— հրոյ, crackling;
— հրետից, boom, roar;
— թմբիկ, roll;
— կառաց, rumble;
— հարազանի, crack;
— զինուց, clash, clang;
— շղթայից, clank, clanking;
— ժամացուցի, tick;
— բարբառոյ, aspiration;
— հանել, to make a noise;
եղեւ —, a noise was heard;
— դրամոց, chink.
cf. Հնչիւն;
պղնձագործ հնչողութեամբ, with the tinkling of bells and the clash of cymbals.
care, solicitude, concern, trust, custody;
care, anxiety, solicitude, inquietude, mental pain;
—ք անդոհականք, տխուր, gloomy cares;
— առնել, տանել, — յանձին բերել, ունել, to care, to mind, to take care for, to be mindful, cf. Հոգամ;
— ունել, ի մտի արկանել, to care, to be concerned, to reck, to be anxious about;
—ս ցուցանել բարեխնամս, to show or express a lively interest, to take great pains with;
թող ինձ զ—դ զայդ, յիմ վերայ —դ այդ, leave that to me;
— տար վասն բարի անուան, take care of your reputation;
մաշեալ, ծիւրեալ ի —ոց, care-worn.
cf. Հոգաբարձութիւն.
to provide, to provision;
to furnish, to garnish, to store, to procure;
to take care of, to preserve with care, to keep, to husband;
to care, to mind;
— վասն ուրուք or զումեքէ, to grow or be anxious about, disquieted, uneasy, thoughtful, to trouble one's head or oneself about, to torment oneself, to fret about;
չ— վասն վաղուի, to take no thought for tomorrow;
մի՛ ինչ —այք, don't be uneasy, do not distress yourself.
soul, spirit, ghost;
the Holy Ghost, Paraclete;
spirit, angel;
soul, person, individual;
soul, breath;
soul, spirit, life, heart;
wind, breath;
sprite, fiend, goblin;
soul, essence, motive, principle, spirit;
meaning, character, spirit;
desire, genius, turn of the mind, disposition, inclination;
երկնային, աստւածային, վեհ, անմահ —, celestial or blessed, divine, sublime, immortal soul;
դիւցազնական, առաքինի, գեղեցիկ, ազնուական, դիւրազգած —, heroic, virtuous, high or elevated, noble or great, tender or sensible mind, soul or spirit;
նուաստ, անարգ, յուզեալ, մոլորեալ —, mean or grovelling, low, vile or ungenerous, troubled, erring spirit or mind;
— բանական, զգայական եւ տնկական, rational, animal and vegetable life or existence;
— իմաստութեան, intellect, spirit of knowledge;
— բանաստեղծական, poetic fire, genius or enthusiasm;
—ք հրեղինաց, heavenly spirits, spirits of light;
—ք խաւարի, spirits of darkness, devils;
հրաժարեալ —ք, the dead, the defunct, the deceased;
դատապարտեալ —ք, the damned;
խաղաղութիւն հոգւոյ, tranquillity or peace of mind, hearts ease;
վեհանձնութիւն հոգւոյ, magnanimity, generosity;
կարողութիւնք հոգւոյ, the faculties of the soul;
հոգւով, in spirit;
spiritually;
feelingly, warmly;
—ք իբր հարիւր հազար են ի քաղաքին կարնոյ, there are a hundred thousand souls or inhabitants in the city of Erzerum;
ճշմարտութիւն է պատմութեան —, truth is the soul or life of history;
մարմին ջանայ հակառակ հոգւոյ եւ — հակառակ մարմնոյ, the flesh is at war with the spirit, and the spirit with the flesh;
խաղաց — տեառն ի վերայ նորա, the spirit of God fell upon him;
սիրել ամենայն հոգւով, to love with all one's heart or soul;
աւանդել զ—ն, to render or give up the ghost, soul or spirit;
փչել, հանել զ—ն, to expire, to die;
աղօթել վասն հոգւոցն ննջեցելոց, to pray for departed souls;
հանգուսցէ տէր զ— նորա, God rest his, her soul;
cf. Ոգի;
հոգւոյ տուն, guest's house.
to thicken, to condense;
հոծեալ բերան, thickened utterance.
cf. Հերհեր.
earth, clay, dust;
ground, land, soil;
land, territory, dominions;
tomb;
նախնական, երկրորդական, երրորդական, անցողական, ողողական —ք, primitive or primordial, secondary, tertiary, transport, alluvial soil or rock;
— թափչի, fuller's earth;
—ի գլուխ լինել, — արկանել զգլխով, to throw dust or ashes on one's head;
ի — իջանել or ննջել, to be buried;
—ոյ եւ պատանաց չլինել արժանի, to be unworthy of burial, of funeral honours;
to be left unburied, without a tomb;
տալ —ոյ զմարմին, to inter, to bury, to entomb.
cf. Հողաբլուր.
cf. Հողահարկ.
cf. Հողեղէն;
humic;
որդն —, earth-worm, mawworm.
cf. Հողագործ.
wind;
air;
չորք —ք, the four winds, four quarters of heaven;
—ք, jaundice;
— շրջանաւոր, monsoon;
—ք տարեւորք, կանոնաւորք, the trade-winds;
հարուած, բաղխիւն —ոյ, gust of wind;
gale;
cf. Ընթացք;
թեթեւ, քաղցր, զովարար, յաջող, անհաստատ —, light or gentle breeze;
soft, fresh, fair, changing wind;
ցըրտաշունչ, կատաղի, մոլեգին, մրրկալից, սաստկաշունչ, ուժգին, ահեղագոչ —, cold, angry or raging, furious, stormy, impetuous, violent, roaring wind;
ի թեւս —ոյ, on the wings of the wind;
— շնչէ, մռնչէ, փոխի, դադարէ, the wind blows, roars, changes, calms or falls;
— գոյ, it is windy, gusty;
— ելանէ, the wind is rising;
հակառակ է —, the wind is contrary;
ընդդէմ —ոյ նաւարկել, to sail against the wind, or in the wind's eye, to sail with a head wind, to haul the wind;
յաջողակ —ով նաւարկել, to sail before the wind, to be to leeward, to have a fair wind, a wind right aft, to scud;
to prosper;
տալ —ոյ զառագաստս, to unfurl the sails, to spread the canvass;
— աջողակ ուռնոյր՝ լնոյր զառագաստս մեր, a favourable wind filled our sails;
տալ —ոյ, to throw to the winds;
շրջել յամենայն —ոյ, to turn with every wind (of fortune), to be a weather-cock, a time-server;
զ—ս արածել, to feed on air, to cherish vain hopes, to build castles in the air;
ջանալ —ոյ, to labour or strive in vain, to lose one's pains;
գնալ զ—ով, to vanish to dissolve into air, to disappear;
զ—ս ժառանգել, to be reduced to one's last shifts, on one's last legs, to amuse oneself with idle expectations, to buoy oneself up with vain hopes;
ըստ շնչելոյ —ոց եւ վարելոյ ալեաց, at the mercy of the winds and waves;
մարգարէքն մեր էին ի —, our prophets prophesied to the wind.
cf. Երկդիմութիւն.
equivocal;
cf. Համանուն;
cf. Երկդիմի.
grand, magnificent, superb, splendid;
great, excellent, eminent;
— քաղաք, topping, most eminent city;
— այր, a great man;
— իշխան, illustrious prince;
— բժիշկ, celebrated doctor.
assembly, company, party, troop, band;
— երէոց, herd, drove;
— թռչնոց, flight;
— մեղուաց, swarm.
cf. Մասնաւորեմ.
cf. Մասնաւորիմ.
young, tender, new, fresh;
child, little child;
mortuary festival for the poor;
— հասակաւ, յաւուրց, very young;
ի — տիս, in infancy, at so tender an age;
որթ —, milk-fed calf.
finger, hand;
ի — արկանել, to seize, to take possession of, to subject, to subdue;
to win complete power over.
ring;
signet-ring, seal, stamp;
cf. Մատնոց;
ոսկի, ադամանդեայ —, gold-ring;
diamond-ring;
— պատկերեալ, cameo-ring;
հարսանեկան —, wedding-ring;
— կրել, to wear a ring;
կնքել —նեաւ, to seal with a ring.
book;
parchment, scroll, roll, register;
code, manuscript;
աստուածային, աստուածաշունչ —ք, the Holy Scriptures, — Bible;
—ենից դարան, library;
ի —ենի հարկանել, տալ, to write, to set down or couch in writing, to register, to record;
մատեան — գունգ, the immortal band (Persian cavalry).
library;
փոքրիկ —, book-case, book-shelves.
finger;
finger's breadth, inch;
tune, air, strain;
բոյթ —, thumb;
ցուցական —, forefinger;
միջին —, middle finger;
մատանւոյ —, ring-finger;
փոքր —, little finger;
մատունք ոտից, toe;
յօդք մատանց, knuckles, finger joints;
մատունք նուագարանաց, keys, keyboard, stop;
մատունք սանդղոց, steps, stairs;
մատունք որթոյ, shoots, branches or tendrils of a vine;
— աստուծոյ, the finger or hand of God;
ծայրակտուր մատամբք, with maimed fingers;
ուսոյց զմատունս իմ ի պատերազմ, he taught my hands to war;
ի ծայր մատանց, at the finger's ends;
ծայր մատանց ոտից, tiptoe;
ճարճատել զմատունս, to crack one's fingers;
—ն առնել, to point at one;
to denounce;
to defame, to laugh at, to scorn;
վաստակել մատամբք, to live by one's labour;
ի մատունս գնալ, to walk on one's toes, to walk tiptoe;
յոտն ի — յառնել, to stand tiptoe;
մոռացկոտաց զ— կապել, to resolvedly to forget, to make a memorandum;
մատամբ ցուցանել, to point at with the finger, to indicate;
ծայրիւ միայն մատին ճաշակել, to taste, to taste slightly;
դնել մատունս ի վերայ բերանոյ, to place a finger on the lips, to keep silence, to be benumbed;
— անձին իւրոյ գործել, to kill oneself, to commit suicide, to make away with oneself;
— լինել իւրեանց արծաթոյն, to lavish, to waste, to squander;
արգելուլ, ըմբռնիլ մատին ի դռնամէջս, to jamb one's finger in a door;
cf. Ճիւղ;
betraying;
— լինել, եղանիլ, to give or addict oneself to, to surrender, to give in;
— լինել, to betray;
— լինել անձին or անձամբ անձին, to betray oneself, or one's own cause, to do oneself an injury;
— առնել, — եւ տուր լինել, to betray;
to be betrayed.
to betray, to denounce, to discover;
to deliver up, to surrender;
to abandon, to allow, to permit;
— ի ձեռս ուրուք, to give into the hands of, at the mercy of, to deliver up;
— ի վտանգս, to endanger, to expose to peril, to put in jeopardy;
— զոք գազանաց, to throw to the wild beasts, to give as a prey to -;
— զոք սրոյ, to kill, to slay;
— զանձն յանարգութիւն, to debase, degrade or disgrace oneself;
— ի կամս փառամոլ հաճոյից իւրոց, to sacrifice to one's ambition;
զոք ի ծաղր եւ յայպանումն, to quiz, to burlesque, to ridicule;
— զոք ամօթոյ, to cover with shame or confusion;
— զոք սատանայի, to excommunicate;
— զխորհուրդս իւր, to unbosom oneself to, to open one's mind to;
ոչ — զհամբերութիւն, to be patient.
to be betrayed, denounced;
to betray oneself, to give in, to surrender, to abandon oneself to, to be a prey to;
— ի գերութիւն, to be or become a slave to;
— ի փախուստ, to run away, to take to flight;
— ի նախանձ սրտմտութեան ուրուք, to become a victim to the jealousy of;
— ի սուր, to be put to the sword;
cf. Ատեան.
liquorice;
սուտ —, wild, milk-vetch, astragal;
—ի արմատ, peony.
to gain access, to approach, to draw near, to advance, to present or offer oneself, to come, to appear;
to be presented, offered, celebrated;
յառաջ —, to advance, to come or go forward;
cf. Հուպ, cf. վեր.
subjection, dependence;
vassalage;
submission, obedience, deference, subordination;
devotedness, devotion;
care, attention;
— օրինաց, veneration, respect for the laws.
cf. Հպաւորութիւն.
cf. Հպաւորութիւն.
to turn;
շուրջ —, to turn round;
to turn all around.
cf. Համբաւ;
exultation, rejoicing;
solemnity, pomp;
—աւ, solemnly, pompously;
— հարկանել, cf. —եմ;
— լինել, to be heard, published, divulged;
— հարկանիլ, to be spread the fame of;
եւ երթայր — զնմանէ ընդ ամենայն կողմանս, and the fame of him went out into every place of the country round about;
— ընթանայ, it is reported, there is a report, they say;
the report is spread;
it is rumoured.
cf. Հռչակաւոր.
cf. Հռչակաւոր.
gigantic, huge, colossal, colossean;
— անդրի, colossus, colosse, colossal statue.
the young of any animal;
— թռչնոց, young of a bird, nestling, brood;
young sparrow;
— հաւու, chick, small chicken, pullet;
— կենդանեաց, young one, little one of animals, pup, whelp, cub;
cf. Կորիւն;
—ունք, the young or little ones, the progeny;
բբիւն —ուց, the chirping or twittering of nestlings;
—ու or —ի լեզու, cf. Ճնճղկի լեզու;
— մատն, little finger;
—ս հանել(հաւուց), to brood, to sit on eggs;
(անասնոց) to have young, to litter, to bring forth.
sinistrously, unfavourably, awkwardly, untowardly, perversely unluckily, unfortunately;
cf. Ձախողակ;
— բարեպաշտութիւն, mistaken piety;
— պատկառանք, bashfulness, sheepishness;
առ — ամօթոյ, from mere shamefacedness.
cf. Ձաղ;
cf. Ձաղկանք;
ի ծաղր եւ ի —նս լինել, cf. Ձաղ լինիմ.
to laugh at, to deride, to ridicule, to mock, to jeer, to make sport of;
to put to shame, to affront, to vilify;
to lead in triumph;
to triumph, to conquer, to be triumphant, to obtain the victory;
պոմպէոս ձաղեաց երիցս, Pompey triumphed thrice.
rod, switch, stick, cudgel, whip;
cf. Ձաղկանք;
— հերք, մազ, bristled up, set on end.
voice;
sound;
cry, shout;
noise, rumour, clamour;
term, word, speech, tongue, language;
tone, tune;
—ք պորփիւրի, the five universals, (term in logic);
— թռչնաց, warbling of birds;
— ցնծութեան, cry shout of joy;
— աղաղակի, cry, clamour;
cry of pain, moan, lament, groan;
նուագումն —ի, loss of voice;
կերկերումն —ի, hoarseness, raucity;
ի — բարձր, aloud;
զօաւոր, մեծավայելուչ, ախորժ, քաղցր, սասկայոյզ, տկար, դողդոջ, թրթռուն, անախորժ, կերեկրեալ or կերկեր, նուաղեալ —, loud or strong, grave or serious, agreeable, sweet or soft, passionate or pathetic, faint or weak, trembling, thrilling, tremulous or quivering, disagreeable or harsh, hoarse, falling voice;
—թաւ or թամբ, սուր or զիլ, base, deep, soprano, shrill sound or voice;
— բառնալ, արձակել, առնել, արկանել, առնուլ, to cry, to utter, to send forth cries, to cry out, to shout, to clamour;
— ածել, to cause a voice or cry to be heard;
to cry;
— տալ, to cry out, to exclaim, to shout;
to speak, to apostrophize;
to defy, to challenge;
ի — ասել, to say, to pronounce aloud, to tell, to recite;
ի մի — պատասխանել, to answer unanimously, with one accord;
աղաղակել ի — մեծ, to cry with a loud voice;
to shout, to clamour, to yell;
բարձրացուցանել կամ ցացուցանել զ—, to elevate, to raise;
to lower, to abase the voice;
բարձրացուցանել զ— աղաղակի, to raise one's voice;
— բարձեալ գոչել, to cry out, to vociferate;
— զկնի եդեալ կոչել ցոք, to call after one;
— տուեալ խրախուսել, to exhort aloud;
— տալ միմեանց, to provoke mutually, to defy;
to shout on, to exhort, to animate, to inspirit, to cheer up, to inspire with courage, to excite;
— տալ մարտի, to declare war, to declare oneself opposed to;
— տալ ըննդէմ երկնից խիզախել, to lift up the head against high heaven, to be proud, arrogant, boastful;
— նորա գելաւ, his voice failed him;
նուաղեալ է —ն, he has a dying voice.
vocal;
tonic;
— գործիք, wind instruments.
giving or emitting a voice or sound;
echoing, sonorous;
crier;
awaker, rouser;
— եղջիւր, acoustic or ear-trumpet;
— լինել, to cause a voice or sound to be heard, to resound, to re-echo, to cry against, to defy.
to raise one's voice, to cry out, to exclaim, to vociferate;
to call, to invite, to convoke;
to pronounce, to utter, to address, to tell, to express;
to name;
ի խրախոյս —, to encourage, to inspirit, to give heart to.
act of stretching or spreading;
*braces;
drying-place or room;
ligament, aponeurosis;
tendon, sinew;
chord of an arc, subtense;
line;
rope, cord;
— հրացանի, trigger.
to stretch, to spread, to extend;
to throw, to hurl, to fling;
to shoot, to dart;
to draw;
to attract, to entice, to allure, to decoy, to lure;
to carry off, to bring, to drag, to drag along;
to take or suck in, to suck;
to inhale, to aspire, to breathe;
to lengthen out, to prolong, to protract;
*to leave;
— զօդ, to respire, to breathe;
— զաղեղն, to draw a bow;
— զնետ, to let fly an arrow, to shoot;
— զսուրն, to brandish;
to make a sword-thrust or pass;
cf. Սուր;
— զթի, to row, to impel by oars;
— զվարմ, to lay snares, to spread nets;
— զլուծ, to bear the yoke;
— զառագաստս, to sail, to unfurl or set the sails;
— զձեռն, to stretch or hold out one's hand;
յինքն —, to attract, to allure, to entice;
յինքն — զանարգանս ամենեցին, to incur the public contempt or hatred;
յանձնզցասումն ուրուք, to bring indignation or wrath upon one's head, to draw it upon oneself, to expose oneself to anger of;
— ի կորուստ, to lead to ruin or destruction;
— զկեանս, to pass one's life or days;
— զբանս, to provoke, to rouse, to excite to anger;
— առ ոք զհայհոյութեան բան, to load with insult or execration, to insult, to revile, to abuse.
to tend towards, to lean, to incline;
to linger, to last, to flag, to languish;
to get on but slowly;
— ի բանս ուրուք, to be allured, seduced;
— զհերաց, to be caught by the hair;
— ջղաց, to be strained, overstrained;
ձգեալ տարածանիլ, to stretch out, to extend;
ձգեցաւ ընդ ամս տասն, it lasted ten years;
սարդիոստայնք ձգեցան, the spiders have woven their webs;
ի մի կէտ նպատակի ձգի ամենայն, every thing in this world comes to an end;
մի՛ ուրեք հեռի ձդիցիք երթալ, go no farther;
եւ ձգի վարագոյրն, and the curtain falls.