grapes;
պտուղ —ոյ՝ —ապտուղ, a grape;
կուտ —ոյ, grape-stone;
խակ —, աղոխ, sour -;
կթել զ—, to gather -;
արիւն —ոյ, wine.
bearing or producing grapes.
whose grapes are sour.
louse-wort, peduncularia.
uvea, uveous coat of the eye.
vine.
staphylinus;
cricket.
currants, small grapes;
gooseberry;
night-shade, bane-wort, morel;
uvula.
guttural, rough, harsh, hard, unpleasing, grating to the ear (language).
cf. Խաղտալեզու.
cf. Ծանրագնաց.
gibbet, gallows;
հանել ի —, to hang by the neck, to hang up a criminal;
արժանի —ի, that deserves hanging;
criminal;
գործ —աւ, hanging, suspended or pensile work.
hanging gardens.
cf. Կախաղանաբուրաստան.
to hang.
to hang oneself;
to be hung.
cf. Լարախաղացութիւն.
rope-dancer, fun-ambule;
mountebank.
rope-dancing.
cf. Բացխփիկ.
gambling, sporting place.
composed of various materials.
tennis
tennis.
stumbling (stone);
seducer.
that moves, stirs quick.
to join together, to chain, to fasten, to buckle;
to button;
to lock.
moving towards the clouds, rising to the clouds.
that loves not peace, turbulent.
without movement, stationary;
indeclinable.
fencer;
cf. Զինախաղութիւն;
— առնել, to fence, ուսուցիչ —ի, fencing-master;
մարզարան —ի, fencing-school.
fencing.
that stirs together, that walks with another.
to lead troops against, to make an expedition, to enter on a campaign.
cf. Արագախաղաց.
to struggle, to writhe in the agonies of death, to be in convulsions, in agony.
dramatic representation, play, piece;
հարկանին —, բանի վարագոյրն, the play-begins, the curtain rises.
ethereal, aerial;
celestial.
cf. Ելեւել առնել.
moveable.
cf. Հետախաղաղ ծածկեմ.
to hide, to put out of sight;
to destroy, to exterminate;
— կորնչել յամպս, to be lost in the clouds, to be cloud-topped.
periodical incursion.
sack, bag, cloak-bag, knapsack, game-bag, wallet;
basket, hamper;
leather-bottle, travelling flask;
— հովուի, shepherd's scrip, pouch, bag or satchel.
divine, inspired by God.
sheltered, secure from winds;
tranquil, calm, peaceful.
fingering, playing on, touching.
pyrotechnician, fire-works maker.
accompanied with fire.
fire-works.
pastoral, pastorly, shepherdly;
— գաւազան, shepherd's crook;
crosier;
— թուղթ, կոնդակ, pastoral letter;
— կեանք, կենցաղ, pastoral life;
— մախաղ, շուն, shepherd's bag, scrip;
shepherd's dog.
intermediate;
intervening;
— խաղ or — խաղարկութիւն, interlude.
supinely, with one's face upward, lying on one's back;
backwards;
— զարկուցանել, to hurl or throw backwards, to overthrow, to upset, to throw down on the back, to stretch on the earth;
— կալ, խաղալ, to lie down prone, flat on the face, to stretch at one's whole length;
to fall backwards;
— կալ, լինել, to be idle, negligent, neglectful, to stand with folded arms;
պրկել ի —, to throw down and hind strongly;
— անկանիլ, to fall on one's back, backwards;
— կացի ի դալարւոջ, I stretched myself on the grass;
յինքն —եալ անկանիլ, to recede, to flow back;
մինչեւ յե՞րբ —եալ կաս ոʼվ վատ, how long wilt thou sleep, o sluggard ?
to fatten, to grow fat;
to stuff on gorge oneself;
to live in effeminacy, idleness or debauchery, to wallow in voluptuousness, to pamper oneself;
to become haughty, to enact the stately personage, to play the swell;
— սիգաքայլ, to stalk, to walk proudly, to look big;
— ի խաղս, ի զբօսանս, to pass the whole day in pleasure or amusement.
frankly, boldly, intrepidly;
— խաղալ, to advance rapidly, at double step.
to crawl along;
to go on all fours, on hands and feet;
— խաղալ, to tumble, to fall head over heels, to turn a somersault.
heart;
heart, soul, mind, intellect, memory, intelligence;
courage, spirit, heart;
heart, inmost thought;
heart, centre;
առ սրտի, through anger;
սրտի դիւր, ease, pleasure, contentment, satisfaction;
բարութիւն, խստութիւն սրտի, kindness, hardness or obduracy of heart;
լքումն սրտի, faintheartedness, despondency;
ուղիղ, անկեղծ սրտիւ, sincerely, openheartedly, openly;
բոլորով սրտիւ, ի բոլոր սրտէ, յամենայն սրտէ, սրտի մտօք, with all one's heart or soul, heartily, with good will, willingly, voluntarily;
կրթել զ—, to form the mind or character;
հեռացուցանել յանձնէ զ—ս, to alienate good will;
գերել զ—, to captivate, to gain the heart or affection;
յինքն արկանել զ— ուրուք, to gain a person's good;
յափշտակել զ—ս, to charm or gain all hearts;
գորովել, ժառանգել զ—, to touch, to move, affect or stir, to possess the heart;
իջանել ի խորս սրտին, to descend into one's heart;
թափանցել ի խորս սրտին, to penetrate the inmost recesses of one's heart;
տալ, նուիրել զ— իւր, to give one's heart;
խոտարեցուցանել զ—, to pervert, to deprave the heart;
խօսել ընդ սրտի, to speak to the heart;
ասել ի սրտի իւրում, to say within oneself, to say in one's heart;
սրտի մտօք վաստակել, to labour heartily, to take to heart, to occupy oneself seriously with;
— ի բերան շրջել, to seek painfully for;
սրտի դիւր լինել, to be in a state of contentment or tranquillity, to feel pleased, comfortable, contented;
զեղուլ զ— իւր առաջի աստուծոյ, to open one's heart before God;
հայրական, մայրական, գողտր, զգայուն, խաղաղ or անդորր, խաղաղաւէտ, երախտագէտ, ազնուական, բարի, ազնիւ, վսեմախոհ, վեհ, անվեհեր —, paternal, maternal, tender, feeling or sensible, calm, pacific, thankful, noble, good, excellent, elevated (high-minded), great, intrepid or dauntless heart;
անզգայ, ապերախտ, խիստ, ապականեալ, վատ, անգութ, անողորմ, չար, լքեալ —, unfeeling or insensible, ungrateful, flinty or obdurate, spoilt or corrupt, craven or dastard, hard(hearted), unmerciful or pitiless, cutting, drooping, dejected or despondent heart;
խորհուրդք մեծամեծք ի սրտէ գան յառաջ, great thoughts take their rise in the heart;
—ն բաբախէ, թնդայ, the heart palpitates;
արկ ի — իմ, he placed in my heart, he inspired me;
անկցի գութ ի — քո, let your heart be touched;
նուաղեալ էր — նորա, his heart was weak;
հրճուէր ի սրտի, he rejoiced from the bottom of his heart;
եթէ ուրուք — առնուցու կերիցէ, let him eat it if he has the heart to, if he has courage enough;
— իմ գելանի, my heart is moved;
— ի բերանն էր, he struggled with death;
որ յաչաց հեռացաւ՝ ի սրտէ հեռացաւ, out of sight, out of mind.
spirit;
spirit, soul, ghost;
breath, respiration;
spirit, meaning, sense;
genius;
manes, shades, ghost, hobgoblin;
life;
heart;
soul, energy, courage;
puff, air, wind;
— գինւոյ, spirit of wine, alcohol;
cf. Հոգի;
— բանական, intelligence, reason;
—ք խաւարի, the spirits of darkness;
— կենդանութեան, spirit of life;
կենդանական —ք, animal spirits;
— նախանձու, the spirit of jealousy;
ոգւով չափ, with all one's soul, heartily, willingly;
— առնուլ, կլանել, to breathe, to take breath, to breathe freely, to respire, to rest, to take repose, to revive, to acquire new strength or vigor, cf. Հանգչիմ, cf. Շունչ կլանել;
յ—ս ապաստան լինել, to be extremely downcast, depressed, prostrated, to be tormented;
cf. Ապաստան;
յ—ս ապաստան առնել, to reduce to the last extremity;
to exhaust, to harass, to vex;
յոգւոցն (պարզել) ապաստան լինել, to be at the last extremity, near the last breath, to be dying, cf. Հատկլիմ;
թափել զ— ուրուք, to keep in suspense;
հարկանել զոք յ—, to sting, to gall to the quick;
to deprive of life, to kill;
դնել զ— ի ձեռն or ի բռին, զ— ի բռին ունել, to endanger oneself, to risk, brave or face death, to risk, expose or hazard one's life, to lavish or to be prodigal of life;
յոգւոց ելանել, to sigh, to heave sighs;
to groan, cf. Հեծեմ, cf. Հեծեծեմ, cf. Հառաչեմ;
ոգւով չափ սիրել, to love to distraction;
խռովիլ յ— իւր, to be disconcerted, perturbed or disturbed;
գիտել յ— իւր, to know within oneself;
արձակել, հանել, փչել զ—, to yield or give up the ghost, to breathe one's last, to expire;
յոգւոցն ցամաքել, to die;
տալ — կամ շունչ ի վէմս կճեայս, to give spirit or life to marble;
ոգւով երգել, to sing with great expression;
եւ դարձաւ — իւր առ ինքն, his spirits returned, his strength revived;
հաստատեցաւ — նորա, he regained strength or vigor;
քաղէին —ք նորա, he fainted or swooned;
գուն գործեալ ոգւովք չափ, risking his life;
—ն էր դաւոյն, he was the soul of the conspiracy;
յ— խաղալ, to play at dice.
to remain, to stay;
to stop, to wait, to expect;
to hope;
to rest, to be at rest;
to last, to consist, to hold out;
cf. Բարեաւ, cf. Խաղաղութիւն, cf. Կամ.
cf. Խաղախորդութիւն.
entrance, entry, coming or going in, introduction, access, approach, admission;
gate, street-door, portal;
porch, atrium, vestibule;
income, revenue, rent;
carnal knowledge;
cf. Կանացի;
—ք արեւու, sun-set, setting, going down;
the setting sun, the west;
—ք արեւային, heliacal sun-set;
—ք աստեղ, immersion;
յելից մինչեւ ց-ս արեւու, from sun-rise to sun-set;
— եւ ել or ել եւ —, income and expenses;
— եւ ել նաւաց, arrival and departure of ships;
—ք եւ ելք, entering and leaving;
comers and goers;
— ամսոյ, first day of the month;
ի մտից արեւու, towards or near evening;
ի —ս լինել or դառնալ արեւու, to disappear, to set;
— առնել, to make one's entry, to enter to go in;
— or —ս գտանել, to be admitted, to have access, to be received;
— եւ ել առնել, to come in and go out;
իմանալ զ—եւ զել ուրուք, to know all a person's goings out and comings in, all his designs and actions;
ժամս որոշել ել եւ մտից, to fix the times of audience;
համարձակ — շնորհել առ ինքն, to give free access to him;
ոչ գիտեմ զել եւ զ— իմ, I do not know how to act;
խաղաղութի՞ւն իցէ —դ քո, is peace with you? do you bring peace?.
wall;
turn, round;
— ի —, — ի —է, — ի —ու, complicate, intricate, knotty, ambiguous, dark, obscure;
— ի — բանք, ambages, compass of words, circuit, roundabout way, shifts;
— առնուլ, — գալ, to surround, to environ, to encompass, to hem in, to beset, to encircle, to gird, to inclose;
— ի — բանիւք խօսել, to make use of circumlocutions, to periphrase, to speak periphrastically, to beat about the bush;
— ի — խաղան գետք, the rivers seem to delight in a thousand windings.
scratch, incision, cut;
rippling, gentle motion;
— մետաղական, moire metallic, crystallized tin-plate;
rippling, waving gently, flowing, undulating;
—ս —ս, curling, rippling gently, playfully;
— —, — ի — խաղալ, to ripple, to undulate, to rise in small waves, to swell with a gentle breeze;
ալիք կուտակին —ք —ք, the surging waves accumulate.
backgammon;
cf. Տապալի;
խաղալ ի —, to play at dice.
very heavy shower, pelting or drenching rain, floods, torrents of rain;
heavy fall of snow or hail;
— լինել սպառնալեօք, to rain threats;
ետես զնետս — խաղացեալ, he saw a storm of arrows coming.
odd, uneven;
դար եւ — խաղալ, cf. Կոճատ.
aspect;
appearance, look, sight, view;
air, mien, visage, image;
spectacle, representation;
vision, apparition, phantom, spectre, dream;
phenomenon;
contemplation;
theory, idea;
գեղեցիկ —, — գեղոյ, beauty, loveliness;
գեղեցիկ տեսլեամբ, handsome, beautiful, charming;
երկնային —, celestial vision;
— դիմաց, figure, physiognomy;
ի — ածել, to represent, to perform, to put upon the stage;
— լինել աշխարհի, to be made a spectacle unto the world;
— տեսանել, to have a vision;
արար տօն տեսլեան, խաղու, he held a festival with public games;
ի — ամենեցուն, before all men, or all eyes;
եղեւ բան տեառն առ աբրամ ի տեսլեան, God spoke in a dream to Abram;
տեսլեամբ բնութեան պարապեալ, given to the contemplation of nature;
— աչացն է հաւատարիմ եւ ոչ լուր ականջացն, hearing is believing but seeing has no fellow.
pike;
spade in cards;
— մօրուաց, fresh beard, down, downy beard;
ի — նիզակի or — նիզակաց, ի սուր — նիզակի, with the lance, with arms;
with lance or spear thrusts;
ի — նիզակի տապալեցի զնա, I brought him down with a lance thrust;
տիգօք աչաց ակնարկել, to glare at, to frown at, to dart an angry or threatening look, to look daggers at;
տիգօք աչաց խաղաց ի վերայ իմ, be sharpened his eyes upon me, he frowned on me.
sleep, slumber, nap, rest, repose, pause;
— մահու, sleep of death;
քաղցր, ախորժ, հան գիստ, խաղաղ, փրկաւէտ, կենսանորոգ, —, soft, agreeable, tranquil, calm, healthy, refreshing slumber;
— թեթեւ, ընդհատ, անհանգիստ, յուղեալ or խռովեալ, դժնդակ, ծանր, վնասակար, մահացու —, light, broken, agitated, troubled, hard, heavy, dangerous, mortal sleep;
ի — լինել, երթալ, քնոյ տալ զանձն, to sleep, to go to sleep, to lie down, to repose;
զքնով անկանիլ, ի — մտանել, to be overcome with sleep, to fall asleep;
ննջել — յաւիտենից, to sleep the sleep that knows no waking;
ի — առնուլ, to send to sleep;
(յորորանի ) to lull or rock to sleep;
խոր — ի լինել, to be in a sound sleep, to sleep soundly;
ճաշակել զքաղցրութիւնս քնոյ, to enjoy sleep;
ի — գտանել զոք, to find a person asleep;
խռովել, ընդհատել, խափանել, զ—, to trouble, to disturb or break one's sleep, to awake, to rouse;
իբրեւ — ընդ արթունս լինել, to be half asleep;
հատանիլ քնոյ յաչաց, to lose one's sleep;
— քաղցրանինջ հատեալ էր յարտեւանաց նորա, calm sleep was unknown to him;
փախեաւ յինէն —, sleep fled far from me;
այս ի — տանի, that causes sleep;
ընկղմեալ ի — թանձրութեան, buried in sleep, fast asleep;
— հատեալ է յաչաց իմոց զցայգ եւ զցերեկ, I sleep neither night nor day, I am sleepless.
air;
weather;
wind, light wind, breeze;
shoe, boot, half-boot;
կանացի օդք, lady's boot;
պարղ, անոյշ or քաղցրասիւք, բարեխառն, հանդարտ, գեղեցիկ, լապ, զով, ծծելի օդ, serene, mild, temperate, calm, fine, good, cool, breathable air or weather;
ցուրտ, չոր, փոփոխական, անհաստատ, վատ, վնասակար, վատառողջ, ժանտ, ապականեալ, խոնաւ, ամպամած, մրըրկայոյզ օդ, cold, dry, changeable, inconstant, bad weather;
deadly or deleterious, unwholesome, infectious, corrupt or foul air or atmosphere;
damp, overcast or cloudy, tempestuous or stormy weather;
կածք օդոյ, the injuries of the weather;
յօդս, ընդ օդս, in vain, vainly, sillily;
at venture or random;
բանք, խորհուրքդ ընդ օդս, idle talk, silly words, empty discourse, vain, extravagant designs, castles in the air;
ընդ օդս խօսել, հարկանել, to talk idly, to beat the wind, to talk to the winds;
— առնուլ, to air oneself, to take an airing or walk;
— փոխել, to have a change of air, to go abroad, to go into the country;
թօնուտ են օդք, we shall have rain;
խաղաղին, պարղին օդք, it is getting fair again, it is clearing up;
cf. Հողմ.
to labour, to cultivate, to plough, to till;
to sow;
to lead, to conduct, to guide;
to lead away, to drive, to cause to go;
to chase away, to drive out, to expel, to dispossess;
to draw or carry along, to drag along;
to direct, to guide, to govern, to rule, to manage;
to use, to employ, to make use of, to handle, to wield;
to thrust in, to drive into, to fix in;
cf. Վարիմ;
— ամենազօր իշխանութիւն, to wield absolute authority;
գերի or ի գերութիւն —, to catch, to make captive, prisoner, to reduce to slavery;
— զկեանս, կենցաղ, to live;
դատ —, to act against, to pursue to justice;
to be concerned in a law-suit;
— ի խաղաղութիւն, to make peace, to pacify, to appease, to accommodate;
— զճանապարհ, to travel;
to go, to walk, to march;
— զնաւ, to navigate, to steer a ship;
յառաջ —, to drive forward;
to urge or push on.