Կիր, կրոյ, ով

գ.

որ եւ ար. պ. քիրէճ, քէճ, սաուճ. իսկ վր. կիրի, է կուպր. τίτανος , κονία calx, gypsum. այրեցածն քարի՝ ողողեալ ջրով եւ շաղեալ՝ ի պէտս շինուածոյ եւ ծեփածոյ. որ յոմանց շփոթի ընդ Բուռ, որ է ալչի.

Կրով եւ մանր աւազով մածուցեալս. (Խոր. Ա. 15։)

Կրով ձուլել, կամ պարսպել. (Յհ. կթ.։)

Անապակ կրոց եւ քարի ընդ միմեանս խառնեալ. (Արծր. Ե. 7։)

Զի թէ ոչ ձմեռն եւ գարուն, խրշէր եւ կիր գործէր արեգակն զաշխարհս. (Ոսկիփոր.։)

Անկան ի կիրն։ Հանին ի կրէն. Հ=Յ. յնվր. ԻԳ.։

Տիտանոս, կիր. (Գաղիան.։)

Ա՛ռ կիր, որ է ալչին։ Կիր անապակ։ Կիր զձեթն քաղէ. (Վստկ.։)

ԿԻՐ կոչի առ բժիշկս եւ Ազգ ինչ սպիտակ արածի եւ խաղաւարտի։ Գաղիան. որպէս յն. ալֆօ՛ս. ἁλφός albus, et species albae vitiliginis.

ԿԻՐ 2 (կրի.) գ. πάθος, πάθημα passio, affectio. Եզականն բառիս ԿԻՐՔ, զոր տեսցես զկնի, որպէս արմատ Կրել բային. այսինքն Կրումն. կրելութիւն, հակադրեալ ներգործութեան, եւ այլն.

Բայ է բառ, որ ներգործութիւն է, գանեմ. եւ կիր, գանիմ. թրակ. քեր։ Թեթեւ, վերին. եւ ներհական սոցունց՝ կիր, ծանր, եւ ի խոնարհ ... զողորկ դարձեալ, եւ զխոշոր՝ կրի պատճառն ամենայն ոք տեսեալ. (Պղատ. տիմ.։)

Առաջին կիրն ի նոցունց՝ առանց զգայութեան զկրեալն եցոյց առ ոսկերօքն եւ հերօքն. (անդ։)

Եւ առ ինձ իսկ նոյն կիրդ է ... այսոքիկ կիրքս ի մեզ իբրու աղիք ոմանք կամ լարք գոլով՝ բերեն զմեզ. եւ հանդէպ միմեանց ձգելով ի ներհական գործս. (Պղատ. օրին. Ա։)

ԿԻՐ. յեզականն՝ որպէս լծորդ ընդ հյ. իր. եւ ընդ յն. խրիա՛. χρεία usus. է Պետք, վար, այս ինքն վարումն. պիտանութիւն. գործականութիւն. գործ.

Անկար է ոմանց ի վար եւ ի կիր եւ ի պէտս (յն. մի բառ) առաւելութիւնն սորա. (Փիլ. այլաբ.։)

Եւ ըստ այսմ միշտ վարի առընթեր յաջորդ բայիցս։ ն. Ի ԿԻՐ ԱԾԵԼ.

ն.

Ի ԿԻՐ ԱՌՆՈՒԼ. Ի ԿԻՐ ԱՐԿԱՆԵԼ. χράομαι utor, usurpo. Վարել ի պէտս ի վար արկանել. ի գործ արկանել. վարիլ իւիք. ի մէջ բերել. յիշել. գործածել, բանեցընել.

Զպարգեւ փրկելոցն՝ զոր ընկալան, ի կիր ածէ. (Շ. ա. պ. Գ։)

Զպէսպէս երանգս դեղոցն ի կիր ածի եւ յիշատակեցի. (Լմբ. ատ. եւ Լմբ. ժղ.։)

Ի կիր առնուլ զբանս, զվկայութիւն, զանունն աստուծոյ, եւ այլն. (Ագաթ.։ Նախ. մակ. եւ Նախ. սղ.։ Խոսր.։ Շ. բարձր.։ Լմբ. սղ. եւ Լմբ. ժղ.։)

Յետ վեց աւուր, եւ միւսն՝ եթէ յետ ութ աւուր. սա զառաջինն ոչ առնու ի կիր, իսկ միւսն զբովանդակն. (Կիւրղ. ղկ.։)

Ի կիր արկանել զբանս, զվկայութիւն, զհամարձակութիւն, զխրատաբանութիւնս, զզօրութիւն, զբարկութիւն, զնետս եւ այլն. (Եւս. քր.։ Ագաթ.։ Նիւս.։ Պիտ.։ Նար.։ Խոսր.։ Սարգ.։ Ճ. Ա.։)

Մի ըստ միոջէ զյանդգնութիւն նոցա ի կիր արկանէ. այս ինքն ի մէջ բերէ. (Սարգ. յկ. Զ։)

Զզաքարիայ եւ զորդոյն իրս ի կիր արկանէ, եւ ոչ զքրիստոսին, վասն որոյ զբանն կանխեաց։ Ընդէ՞ր աստանօր զյովսէփ ի կիր արկանէ. (Կիւրղ. ղկ.։)

Ի ԿԻՐ ԱՐԿՈՒՄՆ. χρῆσις usus Վարումն. Գործածութիւն.

Արհեստի մտածութիւն, եւ ի կիր անկումն օրինացն. (Արիստ. աշխ.։)