thing, some thing;
some, a, an, one, certain, single, any;
աւուրս —, some days;
պտուղ —, some fruit;
չիք —, չէ —, nothing, it is nothing, no matter;
չգիտեմ —, I know nothing, I know nothing about it;
Ի՞նչ, what? Which? զ— ժամ է ? what o'lock is it? զ— ասէ ?what says he ? առ զ— իցէ ? to what purpose ? cf. Զի՞նչ;
յ— օրէնս ? in what law? in what religion or custom?
իւիք իւիք, in something, somehow;
by which, whereby.
Անհոլով, որպէս մասնական անուն իմն. որոյ եւ մուրացածոյ հոլովքն անկ են եւ սմին. τις, τι quoddam, aliquid, aliquot;
ullus, -a, -um. մէկ, մը, իք մը, քանի մը.
Բան ինչ է ինձ ընդ քեզ։ Զբան ինչ մեծ առ քեզ հասուցանեն, եւ զփոքր ինչ դատաստան ինքեանք դատեսցին։ Բարք ինչ ոչ գոյին նոցա ընդ ասորիս։ Ունի՞ք ինչ կերակուր։ Եբեր մասն ինչ։ Եկին ի ջուր ինչ, ի տեղի ինչ, ի կղզի ինչ։ Օտար ինչ իրք։ Պտուղ ինչ։ Խէթ ինչ։ Բարի ինչ կամ չար։ Ժամանակ ինչ։ անցին աւուրք ինչ։ Շնորհս ինչ հոգեւորս։ Եւ ոչ այլ ինչ արարած։ Եթէ իցէ ինչ յառնն վնաս։ Եւ սա ապիրատ ինչ ոչ գործեաց։ Գործ ինչ ոչ գործեն. եւ այլն։
Յետ ամաց ինչ. Յհ. կթ.։ գ. Կամ գ. Իր ինչ. բան մը.
Հարկ է նմա ունել ինչ ի քոց ընչից առ իս։ Ունիմ ինչասել քեզ։ թողուցուք՝ եթէ ունիցիք ինչ (խէթ) զումեքէ։ Խնդրէր ինչ ի նմանէ։ Առնուլ ինչ ի տանէ իւրմէ։ Ակնունէր առնուլ ինչ ի նոցանէ։ գնեա՛ ինչ որ պիտոյ իցէ մեզ ի տօնիս, եւ կամ զի աղքատաց ինչ տացէ։ Ուսանել ինչ կամիցին։ Ունի ինչ պատմել նմա։ Եկն թէ գտանիցէ ինչ, եւ ոչ ինչ եգիտ։ որ ծածուկ ինչ գործէ։ Զոր ինչ առնելոց ես, արա՛ վաղվաղակի։ Զոր ինչ խիդրիցէք յանուն իմ։ Ոչ ինչ է պիղծ. բայց այնմ՝ որ համարիցիոք ինչ պիղծ, նմա է պիղծ։ Միթէ ագահեա՞ցին զձեր տիտոս։ Ոչբերաք ինչ յաշխարհ, եւ ոչ տանել ինչ կարասցուք։ Ո՛չ թլպատութիւն ինչ է (յն, ինչ զօրէ), եւ ոչ անթլպատութիւն։ Մի՛ ինչ ըստ գրգռութեան (յն. ոչինչ), Արժանի մահու ինչ գործեցի։ Համարիցի լինել ինչ, եւ չիցէ։ Զկարծելոցն եթէ իցեն ինչ։ Ոչ այն ոք ինչ է՝ որ անկեացն։ Սակաւ ինչ առնուցու։ Մի՛ ինչ կորիցէ. եւ այլն։
Ամենայն ինչ նովաւ եղեւ։ Զամենայնինչ ի փառս աստուծոյ արասջիք։ Էր նոցա ամենայն ինչ հասարակաց. ըստ յն. ասի, ամենեցուն, զամենեցուն, ասենայնքն։ Տե՛ս եւ Այս ինչ, Այն ինչ. որ ինչ. Խուն ինչ. Սուղ ինչ. Փոքր ինչ եւ այլն։ Գտանին եւ նախդրիւ հոլովքս.
Մի՛ մերձենայցէք յինչ ի դոցա. (Թուոց. ԺԶ. 26։)
Ո՛չ յինչ ի մեր հայեցեալ. այսինքն կարոտեալ. (Ոսկ. յհ. Ա. 9։)
Խրատ բան՝ բացասութեամբ գլխաւորեալ, յորդորելով յինչ, եւ կամ հրաժարեցուցանելով. (Պետ.։)
երկուս ինչս խնդրեմ ի քէն. (Առակ. Լ. 7։)
Նպաստ լինիցի՝ երկուս ինչս ճանաչել. (Եւս. քր. Ա։) Տե՛ս եւ ԶԻՆՉ, ուղղ. եւ Հյց։
Եթէ զ՝ինչ եւ (յն. զիմն,) առնիցէք. (Ա. Կոր. Ժ. 31։) Այլ անսովոր են հոլովեալքն ի վերջոյ ըստ ասորի ոճոյ.
Իբրեւ մեծաւ ընչիւ հպարտացեալ պարծ էին իրօքն զոր գործէին կախարդութեամբ։ Ընդդէմ ամենայն ընչի՝ զոր հարցանէին ցնա, զայս տայրնոցա պատասխանի. (Եւս. պտմ. Դ. 7։ Ե. 1։)
Յամնայն ընչէ որ զայլոյ շինեալ քակիցէ. (Մծբ. Ժ։)
Ոչ գողացաւ զնա ընչիւ (այսինքն իւիք, կամ ինչ մի ի նմանէ)։ Առանց տարեր ընչի (այսինքն իրիք) պիղծ է եւ ոչ եթէ բնութիւն նորա պիղծ է։ Ի չա իրաց ընչէ։ Մատնեաց զնոսա՝ ոչ ի ձեռն այնր ընչի՝ զոր ատէին։ Ի մէջ երկուց ընչից մտին։ Մի՛ կորիցէ անձն կատարեալ փոխանակ փոքր ըիչի. (Եփր. ծն.։ Եփր. ել.։ Եփր. հռ. եւ այլն։)
ԻՆՉ. որպէս Ոմն, ոք. մանաւանդ իբրու թարմատար (զորմէ զկնի).
Ժողովեցան առ նա ամենայն զօրք, եւ սակաւք ինչ մնացին տրիփոնեայ. (Ա. Մակ. ԺԵ. 10։)
Չարիքն՝ որք լինին անձի՞նք ինչ իցեն, թէ արգասիք անձանց։ Ոչ եթէ անմիտ ինչ ոք եղեւ նա յաստուածոյ. (Եզնիկ.։)
ԻՆՉ. Թարմատար, կամ ի զարդ, կամ որպէսմակբայ, ունելով զզօրութիւն բառիցս Բնաւ. երբեք. իւիք. առաւել ընդ ձայնիս Ոչ կամ Մի՛. cf. ՈՉԻՆՉ. իսկի.
Եթէ վնասեսցէ ինչ ընկերի իւրում։ Եթէ ինչ զդոսա խորամանկել կամ տրտմեցուցանելյօժարեսցուք։ Միթէ մա՞րթ ինչ իցէ։ Ոչ եթէ իմով ինչ շնորհօք եկի։ թէ կարօղ ինչ ես։ Մի՛ ինչ վասն ազդին խղճիցէք։ հրէից ինչ չեմ վնասակար։ Եւ ո՛չ ի կայսր ինչ վնասակար եմ։ Չեմք ինչ անտեղեակ խորհրդոցն նորա։ Ո՛չ՝ եթէ չուտեմք, պակասեմք ինչ. եւ ո՛չ՝ եթէ ուտեմք, առաւելումք ինչ։ Ո կասկածէին եւ ոչ ի միոջէ ինչ երկիւղէ. եւ այլն։
Ոչ եթէ վայրապար զցանկութիւն ինչ ի միջոյ բառնայ։ Ոչ եթէ ի բնութենէն ինչ լինիցի. (Ոսկ. մտթ.։)
Ամենեւին գրով ինչ ոչ վարէին. (Եւս. քր. Ա։)
Ինչ մի կամէր աւելի պաշտօն ի տեղի անդր ցուցանել. (Գ. Մակ. Ա. 6։)
Ոչ առ բազում ժամանակս ինչ՝ թողուլ զանօրէնս. (Բ. Մակ. Զ. 13։)
Տե՛ս դու, զի ոչ ի տանջանաց երկեայ ինչ ես. (Ագաթ.։)
Վասն ողորմութեան իմոյ սիրեցի զքեզ, եւ ո՛չ վասն քո ինչ. (Գէ. ես.։)
Մի՛ սքանչանայք ինչ. (Պղատ. օրին. Զ։)
ԻՆՉ ԻՆՉ. ա. cf. ԻՄՆ ԻՄՆ.
Յոյժ իմն երկուացեալ աստանդին միտք տխմար մարդոյ վասն ինչինչ կերակրոց. (Մծբ. ԺԳ։)
Զայլ հրովարտակս թագաւորեաց՝ որ վասն ինչ ինչ ի պատիւ տաճարին տուեալ էր. (Բ. Մակ. Բ. 13։)
Ինչ ինչ եւ յասորւոց ընկալան տեղեկութիւն կարգաց. (Լմբ. պտրգ.։)
Յորս գտանի ինչ ինչդժուարիմաց. (Բ. Պետ. Գ. 16։)
ա.մ. ՈՉ ԻՆՉ. ոչ իրիք, իմիք, իւիք. ա.մ. cf. ՈՉ։ որ եւ ինչ ոչ. Ոչ իմն. եւ ոչ մի ինչ. բնաւին ոչ. ոչ բնաւ. ոչ այնչափ.
Ոչ ինչ գիտեմ։ Ոչ ինչ ապախտ արար՝ զոր միանգամ պատուիրեաց նմա։ Չէր ինչ իմիք պիտանացու։ Որ ոչ իմիք է պիտանացու։ Ապաքէն եւ ոչ իւիք։ Ոչ անց եւ ոչ զիւիք յամենայնէ (յն. զոչինչ յամենայնէ)։ Ինչ ոչ ասաց կամ վնասեաց։ Ինչ ոչ գիտէին։ Ոչինչ նեղիք ի մէնջ։ Ոչինչ կրտսեր ես յիշխանս յուդայ։ Ոչինչ կարի հեռի էր ի տանէն. եւ այլն։
Օրէնքս ոչ տայ հրաման կնոջ լինել երաշխաւոր յոչ եւ մի ինչ իրս. (Մխ. դտ.։)
ԻՆՉ 2 (ընչի. եւ ԻՆՉՔ, ընչից.) գ. Գոյակ. եւ Գոյք. Որ ինչ կայ իրօք, իր գոյաւոր. եւ Զոր ինչ ունի ոք. ստացուած, մեծութիւն։ Ըստ առաջնոյն առաւել եզակի վարի, եւ ըստ երկրորդին առաւել յոքնակի։ Որպէս ὥν, ὅντα ens, entia. երած բան.
Զարարածս յորժամ կամեցաւ, սկիզբն արար լինել, ոչ յընչէ, այլ յոչնչէ. զի ինչ նա միայն է. (Եղիշ. Բ։)
Եցոյց յոչնչէ յինչ զչէսն։ Ընչի իմիք յոչնչի չէ հնար գնալ. (Եզնիկ.։)
Զանինչն ինչ արարեր, զանգոյն գոյացուցեր. (Խոսր. պտրգ.։)
Յոչնչէ յինչ աստուած ըզմեզ։ կարծէ յընչի լինել, իբրեւ չիք հնար արարածոյ լինել բնութեամբ յընչի եւ յոչնչի. (Ճ. Է.։) Որպէս ὔπαρξις, ὐπάρχοντα substantia, -tiae;
facultas եւ χρῆμα ( խրիտ. որ եւ դրամ.) pecunia
Զայն ինչ ( ան ըստակը ) որ թագաւորին խոստացեալ էր (Բ. Մակ. Դ. 27։)
Ակն ունէր, թէ տացի ինչ նմա ի պօղոսէ. (Գծ. ԻԴ. 36։)
Պարտ է՝ որ ինչ արժէ ինչն, զգինն ճշդիւ խընդրել. (Բրս. հց.։)
Զստացուածս եւ զինչ վաճառէին։ Զամենայն զինչս իւրեանց զոր ստացան։ Ինչք նոցա ի միասին բնակելոյ։ Ստացուածք ընչից նորա։ կողոպտեսցէ զինչ քո. ընչիւք բազմօխ երթիցեն ի տունս իւրեանց։ Վաճառեա՛ զինչս քո, եւ տուր աղքատաց։ Ոչ ոք ի նոցանէ ասէր զընչից իւրոց, թէ իւր իցէ։ մեծութիւն ըիչից։ զինչս եւ զփառս տաց քեզ. եւ այլն։
Եթէ չըկարիցես անինչ լինել, տաջիր աղքատաց յընչիցն (յն. ի գոյիցն՝) զոր ունիցիս. (Ոսկ. մ. Բ. 20։)
Պէտք են ընչից, եւ առանց սոցա անկար է լիել ինչ յարժանեացն. (Պիտ.։)
Ինչս պարտ է ստանալ վասն սիրելաց, եւ ոչ սիրելիս վասն ընչից. (Ոսկիփոր.։)
ԻՆՉ 3 ա.մ. հրց. τί; quid? ո՞ր. որպիսի. նէ՞. Ուղղական է առաւել ռմկ. իսկ նախդրիւէ ըստ գրոց.
Ի մանկութենէ մինչեւ ի նոյն ժամն ի՞նչ մեղք է գործեալ, կամ յանցեալ աւուրն ի՞նչ մեղօ է գործեալ, կամ յանցեալ աւուրն ի՞նչ է սխալեալ բանիւ. (Խոսր.)
(Քան զոր ի՞նչ այլ ամբարշտութիւն վնասօղ եւ դաժանական.) (Լմբ. հանգ.։)
Ցօրութիւն ի՞նչ է բանիս այսորիկ։ Եթէ անկանէիր ի ձեռս աւազակեաց, ի՞նչ առնէիր. (Վրք. հց. ԺԶ. ԻԶ։)
Վասն ի՞նչ պատճառի. (Յհ. իմ. եկեղ.։)
Զմտաւ կան ընդ մեզհեբրայեցիքն. Բ. Մակ. ԺԴ. 5։ Յի՞նչ այրս, կամ յո՞ր ծակս, կամ յի՞նչ քարածերպս մտցեն թաքիցեն. յն. ու՞ր. Թղթ. բարուք.։
Առ ի՞նչ ունի աւարտել՝ ոչ կարեմք նկատել. Լմբ. ստիպ.։
Զի՞նչ գործ գործեաց ընդ իս տէր Ղկ. Ա. 25։
Զի՞նչ ինչ առնել էր այգւոյ իմում. Ես. Ե. 4։ cf. ԶԻ՞ՆՉ, ԱՌ Ի՞ՆՉ. ԻՒ։