Զինչ, էն, էին, էումն, ման

s.

ԶԻ՞ՆՉ τίς; τί; quis, quae, quid? Անուն հարցական, կամ իբր հարցական, զի՛նչ, զի՛նչ ինչ։ Առընթեր ներգործական բայից է որպէս հայցական բառիս Ի՞նչ այսինքն զո՞ր կամ զո՞րպիսի. ի՞նչ, ի՞նչ բան.

Զի՞նչ կերիցուք, կամ զի՞նչ արբցուք, կամ զի՞նչ զգեցցուք։ Զի՞նչ տեսեալ՝ արարեր զբանդ զայդ։ Զի՞նչ արասցես ինձ։ Զի՞նչ տաց քեզ։ Մի՛ գիտասցէ ձախ քո՝ զի՛նչ գործէ աջ քո։ Մի՛ հոգայցէք, թէ ո՛րպէս կամ զի՛նչ խօսիցիք, զի տացի ձեզ ի ժամուն յայնմիկ՝ զի՛նչ խօսիցիք.եւ այլն։

Առընթեր էական բայից եւ չէզոքաց՝ կամ առանց բայի, է ուղղական. իբր Ո՞ր կամ ո՞րպիսի ինչ. ո՞ր բան, ո՞ր.

Զի՞նչ դիւրին է. ասե՞լ ... եթէ ասել։ Գիտէ հայրն ձեր, զինչ պիտոյ է ձեզ։ Եւ մի՛ ամենայնի, զի՛նչ ընկերի քոյ իցէ.եւ այլն։

Եւ ապա յանդիմանութիւն այսոցիկ զի՞նչ, եթէ ոչ անտես առնել. (Խոր. ՟Գ. 68։)

Զի՞նչ առ նոցին չարչարանսն՝ դիւահարաց չար կիրքն, կամ զի՞նչ մեռելոց սուգն. (Վրք. հց. ՟Դ։)

adj.

ԶԻ՞ՆՉ. ա. ուղղ. եւ հյց. Ո՞ր, ո՞րպիսի. զո՞ր, զո՞րպիսի. ի՞նչ.

Զի՞նչ վարձք իցեն։ Զի՞նչ օգուտ է մարդոյ։ Զի՞նչ շահ եղեւ։ Զի՞նչ գործ գործեալ է քո.եւ այլն։

Առ իս զի՞նչ պատգամ յղեն. (Փարպ.։)

Զի՞նչ վայելումն։ Զի՞նչ քեզ աղերս մատուցից. (Նար.։)

Զի՞նչ բան բաւական լիցի ասելոյ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 11։)

Զի՞նչ պատճառ է։ Վասն զի՞նչ պատճառի. (Դիոն.։)

Զի՞նչ են զարմանըք հիացման, թէ ... եւ այլն. (Շ. խոստ.։)

Զի՞նչ ոք յառաջ քան զայս էր Անտոն. (Աթ. անտ.)

Բժշկացն պաշտօնն զի՞նչ գործոյ գործակից հանդիպիցի գոլ պաշտօնական. առողջութեան։ Եւ նաւակառուցաց պաշտօնն զի՞նչ գործոյ գործակից պաշտօնական իցէ. նաւու. (Պղատ. եւթիփռոն.։)

adv.

ԶԻ՞ՆՉ. մ. τί; quid? ut quid? quomodo Առ ի՞նչ. առ ի մէ՞. զիա՞րդ. զի՞. ի՞ւ.

Զի՞նչ գործեցեր զայդ։

Զի՞նչ գործեցեր զայդ ընչ իս, ընդ մեզ, եւ այլն։

Զի՞նչ է ինձ՝ ի թիւ արկանել։ Եւ զի՞նչ է ինձ սակաւս յօդել, կամ ի կիր արկանել։ Զի՞նչ վնասեսցեն զիս պարտիքս. (Նար.։)

ԶԻ՞ՆՉ. Ո՛րպէս. ո՛րչափ. քանի՛.

Զի՛նչ շատ գործեաց սքանչելիս. (Բուզ.։)

նխ.

ԶԻ՛ՆՉ. նխ. Որպէս. իբրեւ, զերթ. ինչպէս, պէս, ընտոր

Ղամբարափայլ ծագես յաւէտ՝ զինչ զարեգակըն բազմագէտ ... Շո՛ւրջ պատեսցես ուսման գըրոց, որ զմիտս առնէ՝ զինչ բով հալոց ... Զի յիւր հօրէն՝ խօսի խախուտ, որ զմարդն արար՝ զինչ զփայտ փուտ. (Երզն. այբուբ.։)

Նոյնպէս եւ այլ տաղասացք ի նոյն դարս, եւ զկնի։

ԶԻ՛ՆՉ, կամ ԶԻ՛ՆՉ ԵՒ. ԶԻ՛ՆՉ ԵՒ ԻՑԷ. Անորոշ հարցական, Որ ի՛նչ միանգամ. զոր ինչ եւ իցէ. զի՛նչ ինչ.

Արա՛ նմա՝ զի՛նչ հաճոյ է առաջի աչաց քոց։ Պատմեսցի Յակոբայ եւ Իսրայէլի, զի՛նչ կատարելոց իցէ Աստուած։ Զի՛նչ եւ անուանեաց Ադամ, այն անուն է նորա.եւ այլն։

Եթէ եպիսկոպոս ոք գտցի զինչ եւ իցէ ի վատթար գործս. (Կանոն.։)

s.

ԶԻ՛ՆՉ ԷՆ, էին, էումն. գ. τὸ τί ἑστιν ..y quid est, q.d. quidditas Զի՛նչ ինչ գոլն իրին, իբրու զինչութիւն սահմանաւ եւ անուամբ բացատրելի. էութիւն. իսկութիւն.

Զի՛նչ էն կա՛մ անուամբ ճանաչի մեզ, եւ կամ սահմանաւ։ Յորժամ զի՛նչ էն սահմանաւ ճանաչի, յայնժամ որպիսի ինչ էն ի զինչ էումն տեսանի։ Իսկ յորժամ զինչ էն անուամբ ճանաչի. յայնժամ որպիսի ինչ էն ոչ տեսանի ի զինչ էումն. (Սահմ. ՟Ա. 1։)

Զի՛նչ էումն ստորոգի. այսինքն ի վերայ զինչ էին, կամ զզինչ էէն. (Անյաղթ պորփ.։)

ԶԻ՛ՆՉ ԻՆՉ. cf. ԻՆՉ, եւ cf. ԻՄ ԻՄԻՔ, եւ cf. ԻՒ ԻՒԻՔ։

adv.

ԶԻ՛ՆՉ ՕՐԻՆԱԿ. մ. Որո՞վ կամ զինչպիսի՞ օրինակաւ. ո՞րպէս. ի՞նչպէս, ի՞նչ կերպով.

Զի՞նչ օրինակ արդեօք սկիզբն արար Անտոն. (Աթ. անտ.)

Կամիցի ուսանել, թէ զի՛նչ օրինակ մեք զԱստուած հայր կոչեմք. (Կոչ. ՟Է։)

Զի՞նչ օրինակ առ ուխտաւոր կուսանսն տեսութիւն արասցուք։ Զի՞նչ օրինակ ի մարմնում աստուածութիւնն. որպէս հուր յերկաթում. (Բրս. հց. եւ Բրս. ծն.։)