Կամ

չ.

ἴσταμαι sto, եւս եւ κεῖμαι jaceo διαμένω, ἑμμένω permaneo, remaneo, persevero. Տեղականել ուրեք. հաստատուն կամ կանգուն մնալ. տեւել. կայնիլ, կենալ. պ. իւդադէն.

Աբրաամ կայր առաջի տեառն։ Մի կայցես յամենայն կողմանս աշխարհիդ. Զի՞ կաս արտաքոյ։ Կայի յեզը գետոյ։ Կային շուրջ զնովաւ։ Ոչ կացին ի հաստատութեան։ Կաց ի կայի քում։ Կացցէ յաւիտեանս։ Ոչ կացին յուխտին իմում։ Որ ոչ կացցէ յամենայն բանս օրինացս այսոցիկ՝ առնել զնոսա։ Կացէք մնացէք դուք ի մերումն բարեկամութեան։ Կալով կացէք ի դաւանութեանն ձերում։ Անձն իմ եկաց ի դողութեան։ Կացցէ աւուրս բազումս. եւ այլն։

Եթէ կացեալ էաք ի պատուիրանին. (Ագաթ.։)

ԿԱԼ. κεῖσθαι ասի մին ի ստորոգութեանց, ո՛չ այնչափ վասն գոլոյ ի տեղւոջ, որ կոչի Ուր, որչափ վասն դրից, կամ այսպիսի եւ այնպիսի օրինակաւ տեղակալելոյ.

Կալ ո՛րզան, ընկողմանեալ է, նստի. (Արիստ. ստորոգ.) (որ է ըստ յն., իբր անկեալ դնիլ, զետեղիլ. ... )։

ԿԱԼ ἁνίσταμαι surgo, erigor ὐπάρχω exsisto ἕχω habeo. որպէս լծորդ ընդ գոլ. գոմ, եմ, լինիմ. կամ ունել. գտանիլ. ի վեր երեւիլ. յառնել.

Եկաց այլ թագաւոր։ Կացի ես փոխանակ դաւթի հօր իմոյ։ Ոչ եւս եկաց մարգարէ յիսրաէլի իբրեւ զմովսէս։ Եկաց բանսարկու ի մեջ իսրայէլի։ Զիա՞րդ կայք։ Զի՞ կայ իմ եւ ձեր։ Ահաւասիկ կամք քո։ Որոյ կայցէ, կերիցէ եւ արբցէ. եւ տացէ այնցիկ՝ որոյ ոչն կայցէ։ Եւ եյր կայցէ կերակուր, նոյնպէս արասցէ։ Կայ մջւս եւս փոքրիկ, Եւ կայ եւս տեղի. եւ այլն։

Եւ ոչ թէ պիղծ ինչ կայցէ ի կերակրոցն. (Եզնիկ.։)

Վասն ոչ կալոյ այր յազգէն գրիգորի՝ ընտրեցին զփառներսէհ. (Խոր. Գ. 16։)

Հոգի աստուածային կայ ի գիրս. (Խոսր.։)

ԿԱԼ. որպէս Կեալ ζάω vivo.

Եթէ եկաց նա զհազար ամաց ելս. (Ժող. Ղ. 6։)

Մի՛ լիցի ապրեալ ի ներքոյ երկնից տուն նորա, այլ ի նորայն կացցեն օտարք. (Յոբ. ԺԸ. 19։) Ուստի Եկաց (ռմկ. կեցաւ) ասի անխտիր՝ որպէս ապրեցաւ, եւ որպէս մնաց ուրեք։

ԿԱԼ. ἴσταμαι sto, cesso. Դադարել. կասիլ.

Եկաց ի ծննդենէ կամ ի ծննդոց։ Եւ եկաց իւղն։ Տուբիթայ կացին աչք։ Կացին աչք նորա. (յն. կորոյս զաչս.) եւ այլն։

ԿԱԼ. μένω maneo, expecto καρτερέω sustineo ἁποκεῖται superest. Սպասել. մնալ.

որ եւ ասի ԿԱԼ ՄՆԱԼ. (եւ յերրորդ դէմս) առաջի՛ կայ. պահեալ կայ.

Ո՞ւմ կայք, զի՞ յապաղէք։ Կա՛ց մնա դու։ Կացից մնացից աստուծոյ։ Կացաք մնացաք իրաւանց։ Կայ մնայ մարդկան միանգամ մեռանել. եւ այլն։

Այսուհետեւ կալ ակնունել է՝ մինչեւ դիցին թշնամիք նորա պատուանան ոտից նորա. (Կոչ. ԺԵ։)

Քանզի եւ ձեզ աններելի տանջանք կան։ Որ գործեցին զչար, անվախճան տանջանքն կան մնան։ Արդ կայ եւ մնայ ինձ աններելի պատուհասն. (Մանդ.։ Յճխ.։ Շար.։)

ԿԱԼ Ի ՎԵՐԱՅ. ἑπίσταμαι, ἑφίσταμαι peritus sum περιεργάζομαι diligenter observo. Մակացու (այսինքն մակկացու) լինել հետազօտութեամբ. հասու կամ վերահասու եւ խելամուտ լինել.

Հասու լինել եւ ի վերայ կալ զօրութեան բանին. (Խոսր.։)

Կալ ստուգութեամբ ի վերայ յայտնութեան։ Կալ քննութեամբ տեսութեամբ ի վերայ խորհրդոյն։ Ոչ կարացին կալ ի վերայ խորհրդորյն. (Իգն.։)

Եւ ոչ զմոգուցն զհետ երթային (հրէայք), եւ կային ի տեղւոյն վերայ. (Ոսկ. մ. Ա. 6։)

Կամ ἑπίσταμαι insto, praesum. Վերակացու կամ ոստիկան լինել.

Եւ նա կայր ի վերայ ողջակիզացն իւրոց։ Որ կայր ի վերայ հնձողացն։ Իշխանք՝ որ կային ի վերայ գործոյն սողոմոնի. եւ այլն։

ԿԱԼ ՀԱԿԱՌԱԿ, կամ ԸՆԴԴԷՄ ԿԱԼ. որպէս եւ Առաջի կալ. ի Բաց կալ. ի Սպասուկալ. յԱղօթս կալ, եւ այլն. տե՛ս ի յարակից բառսն։

Որ հիւանդոտքն էին, լային եւ կային. (Եւս. պտմ. Գ. 6.) ըստ յն. լոկ, լային, առ մեօք է ոճ ռամկական, աղլայըպ տուրմագ։

ՈՐ ԿԱՆՍ. Որ ինչ իրք կան ի միջի. ներկայքս. առաջիկայ իրք կենցաղոյս.

Ո՛չ որ կանս, եւ ո՛չ հանդերձեալքն։ Եթէ՛ որ կանս, եթէ՛ հանդերձեալքն. (Հռ. Ը. 38։ Ա. Կոր. Գ. 22։)

ԿԱՄ 2 գ. cf. ԿԱՄՆ, ԵՒ ԿԱՄՔ. որպէս եւ ի բարդութիւնս Կամակոր, Կարկամ, Կամար, Կամուրջ. իբրու լծ. ընդ հյ. Ծամ, (յորմէ ծամածուռ.) . յն. գա՛մփիլօս, եւն։ Ի պէսպէս միտս բերի ասելն,

Սէր հարկաւորեալ՝ կամից կատար կամ, կամ ժամին հասեալ պատերազմի նօր. (Նար. տաղ յար.։)

ԿԱՄ 3 շ. ԿԱՄ. ԵՒ ԿԱՄ.

ԿԱՄ ԹԷ. ἥ, ἥτοι, ἡέ aut, vel, seu, sive. Վարի իբր անջատական կամ տարալուծական, տրոհելով զմասունս բանի իբր հակադրեալս. եւ իբրու բաղհիւսական եւ մեկնողական՝ կապակցելով զըստ իմիք զանազանեալս. եա՛, եախօտ, էւ, աւ.

Դարձայց յաջ, կամ յահետկ։ Մազ մի սպիտակ առնել, կամ թուխ։ Զ՞ինչ կերիցուք, կամ զի՞նչ արբցուք, կամ զի՞նչ զդեցցուք։ Կա՛մ արարէք զծառն բարի ... կամ արարէ՛ք զծառն չար։ Որ միանգամ թշնամութեամբ, կամ թէ արհամարհանօք յայն տեղւ հասցէ։ Կամ թէ օր իւր եկեսցէ եւ մեռցի, կամ թէ ի պատերազմ մացէ եւ յաւելցի. եւ այլն։

Ոչ ընդունայն ինչ գրեցի, եւ կամ զբնաւ իսկութիւնն սահմանեցի։ Չի՛ք իսկ առ քեզ զասումն սրտի, եւ կամ բորբոքումն բարկութեան. որպէս ոչ կրին նենգութիւնք, եւ կամ նշամամարանք մթութեան. (Նար.։)

Իբր փորձելով զաստուած, թէ օգնէ՞ արդեօք, կամ ոչ. (Շ. մտթ.։)

Կամ թէ ճշմարտագոյն ասել. (Խոր. Բ. 83։)

Առադրեցաք, թէ կա՛մ ներգործութեամբ, կամ մտածութեամբ. արդ կա՛մս այս կամ բաղհիւսական է շաղկապ, կամ տարալուծական. որ եւ տրոհական ասի. (Անյաղթ պորփ.։)

IV. ԿԱՄ 5 գ. cf. ԿԱՄՆ, ԵՒ ԿԱՄՔ. որպէս եւ ի բարդութիւնս Կամակոր, Կարկամ, Կամար, Կամուրջ. իբրու լծ. ընդ հյ. Ծամ, (յորմէ ծամածուռ.) . յն. գա՛մփիլօս, եւն։ Ի պէսպէս մջտս բերի ասելն,

Սէր հարկաւորեալ՝ կամից կատար կամ, կամ ժամին հասեալ պատերազմի նօր. (Նար. տաղ յար.։)

s.

ԿԱՄ 5 ի, աց. գ. ԿԱՄՆ ԿԱՄՆԱՍԱՅԼ որ եւ ԿԱՄ. ἄμαξα, ἄμαξις plaustrum, currus, bublarium. ռամկ. եւս կամ, կամն. ճառճարք Այն է կառք կամնելոյ, այսինքն Սայլ՝ որով կասուն զցորեան, է՛ որ միով, եւ է՛ որ կրկին անուօք.

Որպէս կամն զի ի վերայ ցորենոյ անցանէ, այնպէս հրեշտակնէ որ առակեալ է ի կամն, կասու։ Ոչ կամունս ածէ՛ ի վերայ, այլ գաւազան։ Անիւ գունդն է սայլի. եւ զսղոցաձեւն այլ թարգմանքն սրաբերան ասեն. զոր սովոր են այնպէս առնել զկամն, եւ այնու կասուլ զօրան. (Գէ. ես.։)

Մինչդեռ կամանամբ կասէր զցորեանն, օձահար եղեւ. (Բառ. ստեփ. լեհ.։)

Արօր կազմել, եւ լուծս յօրինել. եւ սայլս եւ կամունս (յն. մի բառ), զօրանն կտրել եւ կասուլ. (Ոսկ. մ. Բ. 27։)

Զկանայս եւ զմանկտիս հանէին ընդ ցից սայլից, զկէսս՝ զոր ի ներքոյ կամացն արկեալ կասուին. (Բուզ. Դ. 24։)

Կոխիցէ ոք զկալ կամնասայլիւք։ Զանիւ կամնասայլին։ Իբրեւ զանիւս նորս սղոցաձեւ կամնասայլից. (Ես. ԻԵ. 10։ ԻԸ. 27։ ԽԱ. 15։)

Ի մանրել զցողունն կամնասայլիւն։ Հատ ցորենոյ ոչինչ վնասի ի կամնասայլիցն. (Սարգ. ա. պ. ԺԲ։ Շ. մտթ. Գ. 12։)

Ի կալ կամնասայլից անիւքն սղոցաձեւք զցորեանն չկտրեն. (Ոսկ. մ. Ա. 11։)