to calm, to pacify;
to comfort, to soften, to alleviate.
cf. Անդորրացուցանեմ.
cf. Անդորրացուցանեմ.
cf. Անդորրանամ.
quieting, calming, tranquillising.
tranquillity, calm, repose;
ease, comfort.
assiduous, continual;
assiduously, continually, incessantly.
abyss, gulf;
precipice;
the infernal regions, hell, tartar.
without gates, open;
— բերան՝ լեզու, tattler, person of an unbridled tongue.
thence;
—ի վերուստ, from above.
there;
cf. Անդ.
cf. Անդ ուրեմն.
cf. Անուսումնութիւն.
from, since, as soon as, when;
radically, originally, naturally;
anew, afresh;
even then;
— ի մանկութենէ իմնէ, from my infancy;
— յարարչութենէ աշխարհի, from the creation of the world.
there;
beyond, on the other side;
yonder;
ի քաղաք —, to the city;
— քան, beyond, further than, on the other side of, over;
— քան զծով, beyond the sea.
metaphor;
transposition.
inscription.
further.
reciprocal, mutual;
inverse;
retrograde;
requital, return, exchange.
retrogression;
reverberation, repercussion;
reflection;
rebound.
to drive back;
to reverberate;
to reflect;
to repel, to cause to rebound.
to go beyond, to go further, to pass, to go before.
eldest, first-born.
that destroys the first-born.
first-born.
cf. Անդրանիկ.
to be eldest;
to claim primogeniture.
that gives the right of primogeniture.
to make eldest, to give the right of primogeniture.
seniority, primogeniture, right of primogeniture.
breeches, hose, trousers.
immoveable, firm, constant;
inflexible.
firmness, constancy, resolution.
again, anew, afresh;
from or to the same place, in the same situation;
— դառնալ, to return;
— սկսանել, to recommence;
— ասել, to repeat or say over again;
cf. Անդէն.
inviolable;
cf. Անդժրելի.
statue;
bust;
— վիթխարի, colossus.
statuary, sculptor.
sculpture.
cf. Անդրի.
cf. Անդրիագործ.
cf. Անդրիագործ.
eructation.
uninscribed;
without mark;
unsealed;
not ratified;
without confirmation.
nag, hackney.
cf. Անդրուար.
cf. Անդրուար.
cf. Անդր.
brother-in-law.
unadorned, without embellishment;
unpolished, uncivilised.
to be divested of ornament.
cf. Որդիակիցք.
loving, amicable, friendly, affable, kind;
— դեղ, philter.
amiable, dear, beloved, well-beloved;
affectionate, benign, kind;
favourite, darling, lover;
—դ իմ, my dear;
— ընծայել, to render amiable;
— է ինձ, I prefer;
— է քեզ գեղեցիկն, the beautiful affects you;
— է ինձ կարծել, I should think;
— է ինձ տեսանել ի քեզ, I am very happy to see in you;
— էր ինձ բարերարել, I had placed all my happiness in doing good.
to love, to be fond of, to have an affection or a liking for, to cherish, to like, to be pleased, to take pleasure or delight in, to delight in;
— զմիմեանս, to love one another, to be fond of each other;
ըստ անձին —, to love as oneself;
— իբրեւ զբիր ական, to love as the apple of one's eye;
— մինչեւ զշունչ վախճանին, to love to one's last breath;
խանդակաթ, տարփանօք, սաստիկ, բոլորով սրտիւ or յամենայն սրտէ, ոգւով չափ, ի վեր քեան զամենայն, անկեղծ սիրով —, to love tenderly, passionately or dotingly, to distraction, with all one's heart, with all one's soul, above all, sincerely;
զմի սէր —, to love with equal affection.
loving, fond of;
amateur, lover;
— նկարուց, amateur of pictures;
— երաժշտութեան, dilettante;
— գեղարուեստից, virtuoso;
— ազատութեան, փառաց, lover of liberty, of glory;
չես դու — մարդահաճութեան, you do not like flattery;
— է նա գրենոց, books are his passion;
— եմ ես տնկաբանութեան, I have a great taste for botany.
heart;
heart, soul, mind, intellect, memory, intelligence;
courage, spirit, heart;
heart, inmost thought;
heart, centre;
առ սրտի, through anger;
սրտի դիւր, ease, pleasure, contentment, satisfaction;
բարութիւն, խստութիւն սրտի, kindness, hardness or obduracy of heart;
լքումն սրտի, faintheartedness, despondency;
ուղիղ, անկեղծ սրտիւ, sincerely, openheartedly, openly;
բոլորով սրտիւ, ի բոլոր սրտէ, յամենայն սրտէ, սրտի մտօք, with all one's heart or soul, heartily, with good will, willingly, voluntarily;
կրթել զ—, to form the mind or character;
հեռացուցանել յանձնէ զ—ս, to alienate good will;
գերել զ—, to captivate, to gain the heart or affection;
յինքն արկանել զ— ուրուք, to gain a person's good;
յափշտակել զ—ս, to charm or gain all hearts;
գորովել, ժառանգել զ—, to touch, to move, affect or stir, to possess the heart;
իջանել ի խորս սրտին, to descend into one's heart;
թափանցել ի խորս սրտին, to penetrate the inmost recesses of one's heart;
տալ, նուիրել զ— իւր, to give one's heart;
խոտարեցուցանել զ—, to pervert, to deprave the heart;
խօսել ընդ սրտի, to speak to the heart;
ասել ի սրտի իւրում, to say within oneself, to say in one's heart;
սրտի մտօք վաստակել, to labour heartily, to take to heart, to occupy oneself seriously with;
— ի բերան շրջել, to seek painfully for;
սրտի դիւր լինել, to be in a state of contentment or tranquillity, to feel pleased, comfortable, contented;
զեղուլ զ— իւր առաջի աստուծոյ, to open one's heart before God;
հայրական, մայրական, գողտր, զգայուն, խաղաղ or անդորր, խաղաղաւէտ, երախտագէտ, ազնուական, բարի, ազնիւ, վսեմախոհ, վեհ, անվեհեր —, paternal, maternal, tender, feeling or sensible, calm, pacific, thankful, noble, good, excellent, elevated (high-minded), great, intrepid or dauntless heart;
անզգայ, ապերախտ, խիստ, ապականեալ, վատ, անգութ, անողորմ, չար, լքեալ —, unfeeling or insensible, ungrateful, flinty or obdurate, spoilt or corrupt, craven or dastard, hard(hearted), unmerciful or pitiless, cutting, drooping, dejected or despondent heart;
խորհուրդք մեծամեծք ի սրտէ գան յառաջ, great thoughts take their rise in the heart;
—ն բաբախէ, թնդայ, the heart palpitates;
արկ ի — իմ, he placed in my heart, he inspired me;
անկցի գութ ի — քո, let your heart be touched;
նուաղեալ էր — նորա, his heart was weak;
հրճուէր ի սրտի, he rejoiced from the bottom of his heart;
եթէ ուրուք — առնուցու կերիցէ, let him eat it if he has the heart to, if he has courage enough;
— իմ գելանի, my heart is moved;
— ի բերանն էր, he struggled with death;
որ յաչաց հեռացաւ՝ ի սրտէ հեռացաւ, out of sight, out of mind.
to change into slime, to form a deposit, to settle;
գինիդ սկանայ, your wine is torbid.
beginning, commencement, outset;
origin, principle;
cause, matter, author, mother, motive, birth, base, foundation;
principle, maxim;
prelude, proem, exordium;
սկզբունք անընդմիջականք, immediate principles;
սկզբունք արքիմեդեայ, Archimedes' principles;
ի սրզբանէ or սկզբանէ, ի սկզբնուստ, in the beginning, at first, originally, firstly, primitively;
անդուստ or անդստին ի սկզբանէ, from the very beginning or outset, from the first, ab ovo, ab antiquo;
ի սրզբանէ ցկատարածն, from beginning to end;
ի սկզբանէ աշխարհի, since the creation of the world;
ի սկզբանէ էր բանն, in the beginning was the Word;
— առնել or առնուլ, ունել, cf. Սկսանիմ;
ի սկզբանէ, from the beginning, at the beginning;
cf. Սկիզբն.
cf. Ընդունայնաբանութիւն.
side of the head, head;
pillow, bolster;
ի —ս լերին, on the mountain-top;
ընդ —ս, ի —ից, at the side of;
ի —ս նորա, at his pillow;
ընդ —ս գահոյիցն, at the bed's head.
cf. Ընդունայնաբան.
onion;
bulb, bulbous root;
դալար —, scallion, green onion;
— մանր, shallot.
to creep, to crawl on the belly, to wriggle;
— ընդ երկիր, to crawl along on the ground;
to drag or draw oneself along.
cf. Լոսդի.
cf. Արջնդեղ.
bit, curb, bridle, rein, snaffle;
check, curb;
— զօրութենաչափ, dynamometrical brake, friction-brake;
—ս դնել, to put a check upon, to curb, to put a term to;
—ս արկանել, cf. Սանձեմ.
comb;
— նեղատամն, small-toothed comb;
— լայնատամն, large-toothed -;
— փղոսկրեայ, ivory -;
խոզանակ սանտեր, comb-brush;
քսակ սանտեր, comb-case;
— ոստայնանկաց, weaver's -;
— կանեփի, վշոյ, hatchel, flax comb, hemp comb;
— բրդոյ, card to comb wool.
moveable;
— դաշտ, the sea.
bitter, angry reproof, scolding, rebuke, threat, menace;
chastisement;
— իշխանակերպ, մեծավայելուչ, majesty;
— իշխանական, authority, haughtiness;
— աչաց, piercing glance;
ի — մատչել ընդ ումեք, to reproach bitterly, to scold sharply.
cf. Դառնակսկիծ.
simple, single;
unadorned;
— սպիտակ, quite white;
— մարդ զքրիստոս ասել, to declare our Lord a mere man.
table, board;
meal, food, table;
altar;
banker's counter;
աւագ —, grand, high altar;
— գրելոյ, writing-table;
— խոհակերոցի, kitchen-table;
dresser;
— մարմարեայ, marble-table;
— գործոյ, work-table;
սփռոց —ոյ, table-cloth;
անօթք, սպասք —ոյ, plates and dishes;
պատառաքաղ, դանակ, դրգալ —ոյ, table-fork, table-knife, table-spoon;
զրոյցք ի —ի, table-talk;
— յարդարել, ուղղել, դնել, to lay out a table, to spread the table;
— ուղղել, to erect or place an altar or Communion-table;
բեզմել ի —, to sit down to table;
ծառայել —ոյ, to wait at table;
ի —ի լինել, to be at table;
ելանել ի —ոյ, to rise from table;
բառնալ զ—, to take away, to clear the table;
ծախք —ոյ, table-expenses;
cf. Կողապտեմ;
cf. Ճաշ;
cf. Պատիւ;
trapezium.
cf. Սեղանադիր;
waiter, servant;
house-steward;
temple-erector.
peer, noble, gentleman, patrician, esquire;
Sebooh (name of mount in Armenia);
— զատք, the highest nobility;
— գունդն ազատաց, knighthood, chivalry, squirehood.
kind, species, race, generation;
nature, complexion;
*height;
gender;
— եւ տեսակ, the genus and the species;
մարդկային —, mankind;
հայկական —, the Armenian nation.
kind, race, species;
sex;
cream;
— գինեմրրոյ, cream of tartar;
gender;
գեղեցիկ —, the fair sex, womankind;
գալ ի ծնունդեւ ի —, to increase and multiply.
simple, pure;
vulgar, ordinary;
private;
cf. Սոսկալի;
footsoldier;
—, — ոք or մարդ, a private person, an individual, person of retired or secluded habits;
— կեանք, private life;
—ք ոմանք, some private persons.
to be greatly afraid, to tremble, to shudder with horror, to dread, to fear;
սոսկացեալ դողալ, to be horror-struck, terrified, to quake with terror.
horror, great fear, trembling, shuddering, terror, dread, dismay, fright, apprehension;
— հերաց, bristling up of the hair;
դողումն եւ — կալաւ զբանակն, a panic spread through the army;
— պատահեաց ինձ, I was seized with horror;
— ածել, բերել, to terrify, to strike with horror, to make one's hair stand on end.
custom, habits, manners, usage, practice, use, bent;
արդի, նոր —, mode, new fashion;
հնացեալ —ք, ancient customs;
տարադէպ, դժպատեհ —, abuse, corrupt practice;
չար, յոռի, գարշ —, bad habit, ugly way, sad or nasty trick;
ընդ սովորութեան, according to custom, as usual;
ընդ ոչ սովորութեան, out of use or custom, unusual;
ընդ սովորութեան իւրում, as is his wont, according to his custom;
մեք չունիմք —, it is not our custom to, we are not in the habit of;
երկրորդ բնութիւն է —, use is second nature;
cf. Ունակութիւն.
mourning;
grief, sorrow, affliction, weeping, sadness;
աւուրք սգոյ, time of mourning;
հանդերձ սգոյ, mourning clothes;
— առնուլ, ունել, to go into mourning, to wear mourning, cf. Սգամ;
to be sunk in grief, to be desolate, afflicted;
ի — մտանել, լինել, նստիլ, to be in mourning;
— զգենուլ, to put on mourning, to be clad in mourning;
թողուլ զ—, to leave off mourning, to go out of mourning;
— առնուլ ի վերայ ուրուք, to mourn for, to weep over, to bewail;
ի — համակեալ կալ ընդ, to be inconsolable for;
ի — դառնութեան ընկղմեալ կայր, he gave himself up to bitter grief;
cf. Ընկղմիմ.
sword, glaive, sabre, falchion, blade, brand;
— միասայրի, backsword;
— սուին, side arms, edge or steel weapons;
— աղուեսու, erysimum, hedge-mustard;
կամար —ի, sword-bolt;
ժապաւէն —ի, sword-knot;
յարդարիչ —ի, sword-cutle;
հարուած —ի, sword-thrust;
մերկանալ զ—, to draw one's sword;
կռուել —աւ, to fight with swords;
ի սայր —ի, at the sword's point;
—ի ձեռին, sword in hand;
cf. Մէջ;
cf. Սուր.
false, untrue, lying, deceitful, fallacious;
falsehood, untruth, story, lie, fib;
falsely;
թեթեւ —, white lie;
innocent falsehood;
— երդումն, perjury, false oath;
— վկայ, false witness;
— քրիստոսք, false christs, antichrists;
ամենեւին —, absolutely false;
— խօսել, ասել, to tell untruths, to lie;
— առնել or ի — հանել, to contradict most flatly, to give the lie to, to shew the falsehood of, to deny, to gainsay, cf. Ստացուցանեմ;
ի — հանել զկայսրն, to deny the accusation made before the emperor;
եդաք — զյոյսն մեր, we trusted in lies.
sharp, pointed, piercing, cutting, trenchant;
penetrative, acute, perspicacious, keen, subtle, lively;
sharpness;
sharply;
acute accent;
— ձայն, sharp sound, shrill voice;
— ազք, ակն, keen sight;
— ականջ, sharp ear;
— համ, acrid savour;
— ցաւ, acute pain;
— ունկն կալջիր խրատու հօր քոյ, be most attentive to your father's advice.
sword, sabre, glaive, rapier, steel, knife;
plague;
bulimymus. an Armenian note;
ի — սուսերի մաշել, ընդ — հանել, կոտորել ի —, to put to the sword, to kill, to destroy, to perish;
զսրով երթալ, to fall on a sword;
ի — արկանել, to put to the sword;
հարկանել սրով սուսերի, to strike with the edge of the sword;
սրով վախճանիլ, to perish by the sword;
— ի կող or ի կողս ուրուք ձգել, to run one through, to plunge a sword in the adversary's side, to bury a dagger in a person's heart;
անկանիլ ի — սուսերի, to fall under the edge of the sword;
ի — անկանիլ, to fall by the sword;
— ի կող ընկերի իւրոյ ձգել, to kill each other with the sword;
ընդ ինքեանց —ն ելանել, to fall on their own swords, to commit suicide.
to kill, to slay, to put to death, to take away life, to assassinate, to massacre, to slaughter, to cut the throat of, to behead, to execute;
— զմիմեանս, to kill each other;
— զկրակ, to put out, to extinguish, to quench fire;
cf. Ընթադրութիւն.
service, office, function, employment;
want, requisite;
furniture, ornaments, trimmings, apparel, moveables, luggage, clothes, goods, service of plate, vessels, utensils;
dinner-service;
meats, victuals, repast, dinner, treat, feast;
pomp, train, equipage;
care, earnestness, solicitude;
—ք եկեղեցւոյ, church ornaments, decorations, plate, chalice;
ի — հայրենեաց, in the public service;
— ունել, տանել, հարկանել, ի —ու կալ, to serve, to take service, to minister;
— ունել կրակի, to worship fire;
— տանել կռոց, to worship idols;
լինել ի —ու պաշտաման ուրուք, to serve, to be in service;
հարկանել, տալ ումեք զյետին —, to pay the last honours;
— տանել ախտից, to obey the passions;
աստուածական մատուցանել անձին —, to be one's own idol;
— առնել, to attend well, to care, to keep, to guard, to watch, to spy, to lie in wait for;
to eat, to dine;
— ուտել or կերակրիլ, to regale, to entertain, to give an entertainment;
— ա րկանել, դնել, to prepare the requisites for the Mass;
զբաղեալ էր ի բազում —ու, he was oppressed by a multitude of things, he was very busy.
general of the army;
— գունդ, picked cavalry.
plaster, poultice, salve, unguent, ointment, pomatum;
diachylum, cerate, cataplasm;
—ս ի վերայ դնել, cf. Սպեղանեմ.
cf. Յարդգող.
sponge;
սուտ —, bastard —, alcyonium;
— լսնոսկւոյ, spongy platina;
սրբել, ջնջել սպնգաւ, to sponge, to clean or wipe off with a sponge;
ընդ սպնգով ծածկել զերկաթ, զնետ, to admonish kindly, to warn gently.
nostrils;
cf. Ընդաղոտ.
plum;
— դամասկեան, damson;
— վայրենի, sloe, wild plum;
— չոր, prune, dried plum, French plum;
օշարակ ի —ոյ, plumwine.
reckoning, measure, account, number;
condition, position, state, manner;
— արկանել ընդ ումեք, to come to terms about the price, to bargain for, to contract, to strike a bargain for, to stipulate, to come to an agreement, to settle;
եւ որ ի սոցին —ի, and of other similar ones;
եւ որ այլ եւս սոցին —ի իրք, and of other like things;
որոց —ի են, among whom are;
եւ որ սոցին —ի են, and so forth, and so on, et caetera;
ո՞չ դահեկանի միոջ — արկեր ընդ իս, didst not thou agree with me for a penny ?
impost, rate, duty, tax, imposition, tribute;
order;
convention, contract, agreement;
budget;
tariff.
of little strength, few in number, inconsiderable, accompanied by but few people;
thinly attended;
— գունդ, a handful of soldiers.
bound, term, circumscription;
bounds, limits, confines, frontier, borders;
extremity, sphere;
definition;
statute, rule, regulation;
decision, determination;
jurisdiction, extent;
department;
neighbourhood, district, provinces;
—ք, outskirts, suburbs;
—ք հակատոյ, articles of faith;
— երկրի, կալուածոց, landmark;
— հատանել, to fix the boundaries of;
յարդար —ս ամփոփել զիմն, to reduce to its proper limits;
— դնել, to bound, to fix bounds to, to limit, to end;
— դնել անձին, to propose, to deliberate, to resolve;
երդնուլ արդումն —աւ, to bind oneself by an oath;
անցանել ըստ —, to overstep, to pass the limits or boundaries;
—աւ ասել, to say briefly;
յաղետալի — հասուցանել, to reduce to a deplorable state;
cf. Զէն.
to bound, to limit, to set bounds to, to circumscribe;
to define, to determine, to fix, to decree, to establish, to institute;
to regulate, to decide, to resolve, to propose, to deliberate, to stipulate, to prescribe;
to destine, to design, to affect;
to consist, to measure, to weigh;
յառաջագոյն or յառաջ —, to predestine, cf. Նախասահմանեմ;
— սահմանս զանձնէ իւրմէ, to bind oneself by an oath to;
— անդր քան, to confine, to banish, to exile.
cf. Սադայէլ.
branch, bough, shoot;
stalk, stem, trunk;
focil;
dactyle;
key, stop;
cf. Ստեղի;
umbel;
— ծխոյ, pillar of smoke;
ստեղունք աշտանակաց, branches of a candelabrum;
ստեղունք եղջերուաց, antlers or branches of stags' horns;
ստեղունք դաշնակի, keys, key-board, finger-board of a piano-forte;
— արձակել, to branch out, to ramify.
speed, haste, alacrity, diligence;
frequent, instant;
frequently, often, instantly;
— —, quickly, hastily;
very often, continually, incessantly;
ստիպաւ or —պով, in haste, in a hurry, quick, fast, with great speed or alacrity;
eagerly, hotly;
— կալ, to persevere in, to be assiduous, steadfast in, constant in, to apply or addict oneself to, cf. Հանապազորդեմ