Արձակ, աց

adj.

ἁνείμενος, ἁνεώγμενος, ἅφετως , ἁπόλυτος, μαλακός եւ այլն. solutus, dimissus, absolutus, liber, mollis եւ այլն. (ի Առ Ձիգ. առձգեալ) Լոյծ, եւ լուծեալ. որպէս Անկապ թողեալ, ազատ. թոյլ. կակուղ. չէօզիւք, մահլուլ.

Տեսանեմ արս չորս արձակս. (Դան. ՟Գ 92։)

Արձակ ոտիւք եւ ձեռօք. (Եղիշ. ՟Է։)

Զոմանս արձակս ի մեքենաւոր կապոցն. (Պիտ.։)

Արձակք ի լծոյ. (Նար. ՟Լ՟Գ։)

Արձակ հարիւրապետն աղաչէր զկապանաւորն պօղոս. (Ոսկ. գծ.)

Պահէին զնոսա արձակ ի մէջ աղատագունդ փուշտիպան զօրացն. (Բուզ. ՟Դ 53։)

Բերս, եւ անբերութիւնս պտղոց. արձակ, եւ բոցակիզագոյն օդ. ամառն, ձմեռն. (Փիլ. քհ. ՟Ե։)

Լեզու արձակ (յն. կակուղ, մեղմ) փշրէ զոսկերս. (Առակ. ՟Ի՟Ե 15։)

Թէպէտ ախտիւն կապեալ էր (աեռատեսն), այլ հաւատովն արձա՛կ էր, եւ համարձակ (յն. թեւացեալ). (Ոսկ. մ. ՟Բ 6։)

Գինքն՝ ազատ ինչ, որի մեզ է, եւ արձակ՝ ոչ թողու։ Ազատականօք եւ արձակ յարձակ յարձակմամբք արագ արագ յարուցեալ փոխէր զբնակութիւն. (Փիլ. քհ. ՟Զ. եւ Փիլ. իմաստն.։)

Արձակ բերանով (իբր անդուռն) հայհոյես. (Եղիշ. ՟Բ։)

Զամբաստանօղ լեզուն կարի շատ անսանձելի արձակ թողին։ Գնացիւք արձակօք վարիլ եւ ազատիւք. (Փիլ. նխ. ՟բ. եւ Փիլ. լին. ՟Դ 93։)

Արձակ կամս ունիցին՝ լինել չարիք (կամ չարք)։ Մեք ոչ եմք այնչափ արձակ կամօք։ Լինել բարեբարք մերով արձակ կամօք. (Վեցօր. ՟Զ. ՟Է։) եւ (Շիր.։)

Որք ոչ են յինն զինուորութեանցն, այլ արձակք են. (Մխ. դտ.։)

Ճանապարհ արձակ. (Եփր. թագ. (անարգել. անխափան)։)

Մին արձակ իշխանութիւն, միւսն հնազանդ. (Սեբեր. ՟Դ։)

Ոմանք յարձակ աւուրս (տօնից) եւ զանապաճոյճ թանիկն յաւելուն. (Եփր. պհ.։)

Արձակ հաց ոչ ասացին, այլ պիղծ. (Կիւրղ. թագ.։)

Անփակ. անկնիք. բա՛ց. բացեալ.

Ունէր ի ձեռին իւրում թուղթ արձակ։ Մուրհակ արձակ. (Նեեմ. ՟Զ 5։ Երեմ. ՟Լ՟Բ 11. 14։)

Ընդարձակ.

Առեալ տախտակ մի մեծ եւ արձակ. (Վրք. հց. ՟Ի՟Զ։)

Քաջաց արանց է յազատ եւ յարձակ դաշտի կռուել. (Պտմ. աղեքս.։ յորմէ եւ Խոր ՟Գ 28։)

Ի դաշտս արձակս (կամ ընդարձակս). (Խոր. աշխարհ.։)

որպէս եւ արձակ բանիւք ասէ երանելի վարդապետն յոհան. (Նար. երգ.։)

Յակովբ յաղագս արձակ սրտին բազում որդւոց հայր եղեւ. (Ճ. ՟Բ.։)

Հասարակ. իբրու ռամկական կամ ոչ ոտանաւոր (բան). եւ Արգոյ (օր).

Արարի զստ գեղջուկ եւ արձակ բարբառով, զի դիւրահաս լիցի ամենայն ընթերցողաց. (Մխ. բժիշկ.։)

Ընդէ՞ր յարձակ աւուրսն յիշատակի բարեխօսութիւն մարիամայ աստուածածնին եւ ի խորհրդականս ոչ։ Յարձակ աւուրսն Քրիստոսեանն ոչ մատչի պատարագ. (Յհ. իմ. եկեղ.։)

Ազատ ի պահոց. ուտիք.

Նաեւ յարձակ իսկ աւուրսն ոչ յամենայնէ ճաշակել համարձակ. (Սարկ. հանգ.։)

նխ.

Հեռի. մեկուսի.

Արձակ ի անկէն թիզ մի. (Վստկ. ՟Ձ՟Է։)

adv.

ԱՐՁԱԿ. ՅԱՐՁԱԿԻ. ՅԱՐՁԱԿՍ. Առանց կապանաց. յազատութան. յընդարաձակի. թուլակի. անարգել. անփակ. պնրզապէս.

Լուծեալ պահեցաւ արձակ. (Խոր. ՟Գ 55։)

Ղակի՞չ գործիցեն արդեօք, թէ արձակ բանակիցեն. (Եղիշ. ՟Դ։)

Հայր լոյս միայն արձակ կոչի։ Յաղագս արձակն եւ համարձակն գնալոյ՝ քաղցրանայ քեզ. (Սեբեր. ՟Ժ։)

Յարձակի եւ ի դիւրոջ էր։ Յարձակի էր պօղոս, մինչ զթուղթս զայս գրեաց. (Ոսկ. տիմ. եւ Ոսկ. տիտ.։)

Եգիտ զդուռն ի բաց, եւ լոյս ի բանտին եւ տեսաինէ զնա յարձակի. (Ճ. ՟Ա.։)

Զոր երբեմն թոյլ տուեալ, եւ յարձակս կախեալ, եւ երբեմն անդրէն կորզելով, եւ յինքն ձգելով. (Փիլ. իմաստն.։)

ԱՐՁԱԿ ԱՐՁԱԿ. Նոյն ընդ վ. Համարձակ. աղատաբար.

Այր ամենայն զօրացն հայոց ինքնակամք իւրաքանչիւր արձակ արձակ խաղային. (Բուզ. ՟Դ 20։)

ԱՐՁԱԿ ԼԻՆԵԼ. իբր Արձակիլ. ընձիւղիլ.

Եթէ կտրես մի ոստ ի նոցանէ, ի նոյն՝ ա՛յլ ոստ արձակ լինի. (Նեղոս. արծաթսիր։ (տպ. արագ ելանէ)։)

իբր Անպարիսպ կամ բացօթեայ.

զորս գտին յարձակ տեղիս, առին եւ գնացին. (Պտմ. վր.։)