signification, sense, meaning, substance, drift;
acceptation;
understanding, good sense, judgment;
notion, knowledge;
conception;
thought, idea, design, project;
maxim, axiom;
invention;
expedient, means;
intrigue, machination, plot, snare;
—ք ուղղութեան՝ առաքինութեան, sentiment of probity, of virtue;
մեծահրաշ —ք, mysteries;
զգայարանք —ից, the mind, intelligence;
ուշ —ին՝ —ից, spirit, thought;
յ— եւ ի բան հասանել, to arrive at the years of discretion;
գալ յ—, to return to one's self, to recover the senses;
to be known, understood;
ունել զիմաստս իրիք, յիմաստս իրիք երթալ, to understand, to seize the meaning, to comprehend;
—ս չարս իմանալ, cf. Իմանամ;
զ— խորհդեան կատարել, to execute the deliberation of council;
զիմաստս խաբէութեանն լուծանել, to frustrate a plot, to baffle an intrigue;
—քն գործք լինէին, the ideas were realized.
իմացուած բանի. միտք եւ դիտաւորութիւն ասացելոցն. իբր sensus, mens. բանին միտքը.
Զսաղմոսս ունի զիմաստ բանքս. (Խոսր.։)
Ոչ որքան է զօրութիւն պարունակեալ ի սմա իմաստից՝ նոցին զխորոցն յայտնեցին զխորհուրդ. (Շար.։)
ԻՄԱՍՏ, Իմացումն, իմացողութիւն. ըմբռնումն մտօք. ծանօթութիւն. հասողութիւն կամ հասունութիւն մտաց.
Ոչինչ ծանօթագոյն իմաստս հաստատուն ունելով զնորա. (Նիւս. կազմ.։)
Դաշնակաւորութիւն արասցեն իմաստ բանականի մտացս, եւ ձայն զգալի մարմնոյս. (Լմբ. սղ.։)
Վեր ի յերկինս նայեցեալ, գալ ի յիմաստ նոցին խնդրեալ. (Շ. վիպ.։)
Ընդ զգալւոյն գիտութեան վերածեաց եւ յիմաստ իմանալւոյն իւր փառաց. (Լմբ. էր ընդ.։)
Առ կատարելահասակս, որք յիմաստս եւ ի բան հասեալք. (Յհ. իմ. ատ.։)
ԻՄԱՍՏ. σοφία sapientia ἑπιστήμη scientia. իմաստութիւն. գիտութիւն. մակացութիւն.
Պատուեցին զայսպիսի գիւտս իմաստից. վասն որոյ եւ զբոլոր իսկ զյոյնս ոչ դանդաղիմ մայր կամ դայեակ ասել իմաստից. (Խոր. ՟Ա. 1։)
Իմաստիւ եւ քաջութեամբ կեցեալ. (Փարպ.։)
ոչ սիրեն հայքս իմաստ կամ գիտութիւն. (Շիր.։)
Անճաշակ հոգեւորական իմաստիցն։ Մահացու լինել հոգեւոր իմաստից. (Սարգ. յկ.։)
Ըստ մարդկային իմաստի՝ յամենայնի նեղեալք ասէ. իսկ առ աստուած յուսովն ի վերայ բերէ, այլ ոչ նուազեալք. (Բրս. հց.։)
որք զարդարեցին անօրինաբար զիմաստսշ անեղին (այսինքն զիմաստութիւն աստուծոյ, կամ զգիտութիւն սուրբ գրոց եւ հարց)։ հաստատեցեր զեկեղեցիս հայաստանեայց՝ զլոյս իմաստից ի մեզ ծագելով (Շար.)
ԻՄԱՍՏ. Ճարտարութիւն. հմտութիւն արուեստի. արուեստագիտութիւն.
Որչափ վիրացն հարուածք անբժշկականք եւ անհնարաւորք ճարակեսցին, այնքանեօք չափովք ... իմաստ արուեստից բարձրեալ բժշկիդ բարեհռչակեալ լուսաւորեսցին. Նար. ՟Թ։ Յարմարօղ արուեստագէտ ոք անչնչից գործեաց ընդ հարկանելով ... յայտնի առնէ զծածկեալ իմաստն. (Նիւս. կազմ.։)
ԻՄԱՍՏ. ἑννόημα cogitatio ἑπινόησις excogitatio Խորհուրդ. խոկումն. մտածութիւն. գիւտ մտաց.
Խոհեր ի միտս իւր, թէ իմաստս այս իմ եւ ջանս՝ երկուց իրաց առիթ է ինձ բարւոյ։ Պատմեցին զիւրեանց զիմաստս զամենայն, եւ զոր խորհեալն էին առնել. (Փարպ.։)
Խնդրէին ժամ դիպօղ զիմաստ խորհրդեանն կանարել. (Յհ. կթ.։)
Իմաստքն գործ լիէին. (Ածաբ. ծն.։)
Ոչ մարդկեղէն մտաց իմաստք են, այլ՝ հոգւոյն սրբոյ պատգամք։ արժան է մեզ մերձ դնել տեսութեանս զիմաստն պօղոսի. (Սարգ.։)
Բաւական է զիմաստս խաբեութեան լուծանել։ Որ իմաստս եւ խաբեութիւնս գործէր։ Որ իմաստս չայս իմանայր (օձն). (Փիլ.։)
Զխառնուած օդոց լաւացուցանեն հնարից իմաստիւք. որ եւ Հնարիմացութիւն. (Եփր. աւետար.։)
ԻՄԱՍՏ. Իմացական զօրութիւն. միտք. կամ տեսւութիւն մտաց.
Ամբառնալ ուշիւ իմաստիցս ի կենցաղոյս երկրէ ի բարձունս։ Մի՛ ուշ իմաստին բարձեալ։ Իմով սակաւ ամասնայ իմաստիւ. (Նար.)
Անհասանելիք են արարածական իմաստիցս. (Սարգ. յկ. ՟Բ։)
Թէ զներքին իմաստդ խաւարեցուցանես, արտաքին մարդդ բռնութեամբ չնուաճի. (Լմբ. սղ.։)