rice;
prince.
hoe, pickaxe, spade, mattock.
potter.
rudely, unmannerly.
to become rude, rough, gross or uncivil;
to thicken.
pottery.
to make hard, coarse, thick or rusty.
cf. Խստերախ.
harshness, asperity, roughness, crudity, aridity;
rusticity, incivility, rudeness, impoliteness, brutality, caprice;
— մարմնոյ, callosity, callus.
stormy;
snowy, full of snow.
cf. Բքաբեր.
cf. Բքաբեր.
cf. Բքաբեր.
sorrowful news.
that brings sad news, sorrowful;
bearer of unhappy news.
full of sad news, sorrowful, vexatious.
cf. Գուժեմ.
rhubarb (the root);
muzzle, snout;
hook.
rhubarb (the plant).
brutally, fiercely, cruelly.
brutal, beastly, fierce, inhuman, savage, wild, rude.
cf. Գազանաբարոյ.
bestiality;
cruelty.
cf. Գազանաբարոյութիւն.
torn by a wild beast.
desert, where the beasts five.
keeper of a menagery.
sort of aromatic gum.
prose-writer.
artistically.
to utter, to pronounce.
pronunciation.
that causes, produces tears, that weeps.
cf. Արտասուաբեր.
that dwells in heaven or light.
royally.
composed of nobility;
— ատեան, assembly of emperors, kings, etc.
like brigands.
that distributes the booty.
with plunder.
epilogue, concluding discourse.
that is redundant in words.
pleonasm, redundancy of words.
that gives, firings good news.
to give, to announce good news.
that brings good news, messenger.
to confound, to stop the mouth of some one, to silence;
— լինել, to be confounded, to be unable to answer.
cf. Ափիբերանեմ.
that;
ասացի բա, I have said that;
truly, indeed, really;
hey! bah!
door
to erase, to scratch out;
to scrape, to scratch, to grate, to graze, to rasp, to plane, to polish;
to rub the skin off, to excoriate, to flay, to lacerate, to torture;
to take away, to remove, to annul;
to engrave, to inscribe, to write;
— առ, to graze, to touch slightly;
— առ ափամբք, to skirt, to coast along, to keep close to the shore;
— զափամբք, to go terra a terra, to sail along the coast;
— զամօթն ի բաց —, to lay aside all sense of shame, cf. Ունչք.
aiding, helping, assisting, auxiliary, subsidiary;
confer derate, allied;
— — բայ, auxiliary verb.
cheer, shout of encouragement;
— առնում, to cheer up, to pluck up courage;
Օ՛ն առ, Օ՛ն առեալ, now! come! cheer up! courage! bravo! օ՛ն անդր, oh fie! for shame! pshaw! avaunt! back ! stand back ! off or away with you! օ՛ն անդր, իբաց կաց, be off! go away! begone! get you gone! օ՛ն արի, rise up! come! օ՜ն եկայք, come along ! օ՜ն եկայք եւ մեք, let us go too;
օ՜ն արիք, arise! get up! օ՜ն եւ օն, so, in this or that way, thus, such;
certainly, to be sure, assuredly;
օ՛ն եւ օն արասցէ ինձ Աստուած եւ օ՛ն եւ օն յաւելցէ եթէ ոչ մահու մեռանիցիս, may God strike me if you die not ! օ՛ն եւ օն արասցեն դիք աստուածք եւ օ՛ն եւ օն յաւելցեն եթէ, the gods do so unto me, more also, if...;
օ՛ն եւ օն արասցէ ինձ Աստուած եւ օ՛ն եւ օն յաւելցէ եթէ, may the gods load or afflict you withevery evil if ...;
օն իբաց թողցուք, oh too much! leave off ! have done !
cf. Օտարաբար.
day, daytime;
time, days, life;
— գործոյ, work-day;
— տօնի, feast-day, holiday;
օր ծննդոց, birth-day;
ուտիք օր, flesh-day;
օր պահոց, fast day;
օր մոխրոց, ash-wednesday;
տօն աւուրց յաւուրս, universary solemnity;
գեղեցիկ or գեղածիծաղ օր, fine, splendid day;
բարենշան՝ երջանիկ or երանաւէտ օր, fortunate, happy, lucky day;
չարագուշակ օր, unlucky day;
այս or զայս օր, today;
օր ընդ մէջ օր ընդ օրն, every other;
օր յօրէ, from day to day;
օր ըստ օրէ, quotidian;
day by day, daily, every day, more & more;
օր աւուր, աւուր աւուր, աւուրց յաւուրս, daily, every day;
առ օրին, նոյն օրին, the same day, in the same day, presently, soon;
զօրն ցերեկ, զօրն իբուն, all day, all day long, during the livelong day, from morning till night;
զօր ամենայն, every day, diurnal;
all day long;
մինչեւ ցօր հասարակ, till noon;
աւուրն, a day;
յաւուր միում, ի միում աւուրց, one day, a day, one fine day, some fine day;
յերկրորդում աւուր, the day after, next day;
ի միուսում աւուր, the day after, tomorrow;
հետեւեալ օրն, the following day;
յետ երկուց աւուրց, two days after;
յերիր աւուր, in three days;
ի նմին աւուր, the same day;
ի նմին իսկ աւուր, the very same day;
յօրէ յառաջնմէ, from the first day;
զամենայն աւուրս, every day, for ever;
յաւուրս մեր, in our days, in these days, in our time;
յաւուրս յետինս, in the latter days, latterly;
յաւուրսն յայնոսիկ, in those times or days;
յաւուրս նորա, under him, during his time;
որ օր, the day that;
զաւուրս, many days, long time;
միով օրով, of a day;
օր ի յօր or օր յօր առնել, to put off from day to day, to procrastinate, to defer, to delay;
օր սահմանել, to fix a day;
կալ զօրս զերեկ դատարկ, to waste the day, to remain idle all day;
համարել զաւուրս, to count the days;
մեռանել լի աւուրք, to die full of days;
շրջել աւուրն, the passing of the day;
բառնալ զծանրութիւն աւուրն, to bear the burden of the day;
դեռ աւուր շատ կայ, it is not yet late, it is yet early;
մինչ աւուր կայ, while it is day;
զամենայն աւուրս կենաց իւրոց, for his whole lifetime;
երկայնին, կարճին աւուրք, the days grow or are growing longer, shorter;
երեք ժամ է աւուրն, it is three o' clock a. m.;
ոչ յետ բազում ինչ աւուրց, in a few days, soon, shortly;
տային նմա աւուրն նկանակ մի, they gave him a loaf daily;
մանուկ ծնեալ առ օրին, new-born babe;
օրն խոնարհեցաւ յոյժ, the day gave place to evening;
շատ է աւուրն, sufficient for the day is the evil thereof.
law;
precepts;
faith, religion;
constitution;
rule, regulation;
right;
principle, maxim;
usage, uses, custom;
institution;
condition, fashion, mode;
district, canton, province;
— աւետեաց, guerdon or gift to a bringer of good news;
—ք քահանայապետականք, decretals;
հմուտ քահանայապետական օրինաց, decretalist, canonist;
—ք կանանց, menses, menstrua, catamenia;
—ք, or Գիրք Բ. օրինաց, or Երկրորդումն օրինաց, Deuteronomy;
—ք ազգաց, the law of nations;
—ք մտաց, principles;
— պատուոյ, decoration, insignia, badge;
—ք անօրէնք, corrupt practice, abuses;
—ք հզօրադունին, the law of might, the good old rule;
հակառակ or ընդդէմ օրինաց, against all rule, illegally;
աստուածային՝ յաւիտենական՝ բնական՝ քաղաքական՝ զինուորական՝ հին՝ նոր՝ աւետարանական՝ գրաւոր օրէնք, divine, eternal, natural, ancient, new, evangelical, written, civil, military law;
according to law, legally, legitimately, lawfully;
duly, suitably, regularly, properly;
խնդրել —ս, to come to Communion;
տալ —ս, to administer the Sacraments, to communicate;
արժանի լինել օրինաց, to be worthy of receving the Sacrament;
—ս դնել, հաստատել cf. Օրինադրեմ;
—ս դնել, to dictate or lay down laws;
to give laws to, to prescribe laws;
—ս տալ, to give laws;
պահել զ—ս, to keep, to obey the laws;
ընդ օրէնս համարել, to lay down or state as a principle;
խոտորել յօրինաց, to swerve, to depart or deviate from the laws;
զանցանել օրինօք, to transgress, to violate the law;
բառնալ՝ ջնջել զօրէնս, to abolish, to repeal, to abrogate a law;
բազում օրինօք հակառակիլ, to resist or oppose in many ways;
լինել ի կանանց օրինի or ի կանանց —ս, to have the menses;
ի կանաց օրինաց պակասել, to cease to be after the manner of women;
եթէ — իցէ ասել, if it may be said;
— է, it may be, it is allowed, one may;
— էր նմա, he was allowed to;
— էր քեզ, you might;
օրէ՞ն իցէ, իցէ՞ —, is it allowed to ? չէ —, it is not permitted to;
յետ օրինացն կցորդութեան, after the Holy Communion;
—ս իւր կալեալ էր, he holded as a maxim or principle;
—ս կարծեցին անձանց, they believed themselves permitted to.
example, model, exemplar, original;
transcript, copy;
idea, shadow, image;
drawing, design, plan, project, representation;
form, manner, way, sort, figure;
sample, pattern, specimen;
paradigm;
as, in imitation of, after the fashion of, by way of, like...;
զայս —, զայս ձեւ օրինակի, զ— զայս, ըստ սմին օրինակի, — զայս, պէս զայս —, in this manner or way, thus, so;
զայն —, զնոյն —, ըստ նմին օրինակի, in that way, in the same way, likewise;
զոր —, օրինակի աղագաւ, — իմն, for example, for instance;
— իմն, let us say, we will suppose;
ըստ —ի, after the manner of, according to the example of, in imitation of, like;
սովին օրինակաւ, like that, in that way;
աստուածահրաշ օրինակաւ, in a divine way;
որով օրինակալ եւ է or իցէ, in whatever way it may be;
բարի՝ չար՝ քնաղ՝ գեղեցիկ —, good, bad, rare, fine example;
— տալ, to give or set the example;
— առաջի ընծայել, to indicate as an example;
— առնուլ, to take for example or for model, to follow;
— զանձն ընծայեցուցանել, կացուցանել, to shew or set oneself an example of;
—աւ իւրով քաջալերել, to encourage by one's example;
— եկաց թագաւորաց, he was the model of kings.
cf. Օրինաբար;
according to the ancient law.
in the pangs of death, at the last gasp, dying, expiring;
cf. Օրհասաբեր.
cf. Բնագիտութիւն.
cf. Բնագիտութիւն.
cf. Բնագիտութիւն.
chemistry;
alchymy;
cf. Տարրաբանութիւն.
perspiration, sweat;
fatigue, labour, hard work, toil, hardship;
— մահու, death-sweat, perspiration preceding death;
առատ, կծու, գարշահոտ, թթու —, copious, acrid, fetid, sour or unpleasant perspiration;
ընդ — մտանել or հարկանել ի քրտան լինել, to sweat, to perspire, to transpire, to be all in a perspiration;
ի քրտունս համակիլ, ողողիլ յաւի, քրտան, to be all over in a sweat, to be bathed in perspiration;
քրտամբք երեսաց հայթայթել զկեանս, to earn one's bread or livelihood by the sweat of one's brow;
հարայ ընդ — ցուրտ, I fell into a cold sweat;
— ցուրտ ընդ անդամսն իջանէր, a cold sweat ran from all his members;
cf. Ապաժոյժ;
cf. Թաթաւիմ.
criticism;
cf. Բնազննութիւն.
examination;
research, discussion;
inquiry, inquest, inquisition;
control;
thorough investigation;
— խղճի, self-examination;
ի — մտանիլ, to examine;
ընդ քննութեամբ անցանել, to pass the censorship;
ընդ քննութեամբ արկանել, to examine, to control;
to criticize, to censure.
balloting, voting, ballot;
գաղտնի —, vote by ballot;
արգասիք քուէարկութեան, result of the poll;
— խնդրել, to demand a poll;
քուէարկութեամբ ընտրել, to elect by ballot;
— առնել, to poll, to go to the poll;
ներկայ լինել քուէարկութեան, to be present at the poll;
մասնակից լինել քուէարկութեան, to take part in the ballot.
sleep, slumber, nap, rest, repose, pause;
— մահու, sleep of death;
քաղցր, ախորժ, հան գիստ, խաղաղ, փրկաւէտ, կենսանորոգ, —, soft, agreeable, tranquil, calm, healthy, refreshing slumber;
— թեթեւ, ընդհատ, անհանգիստ, յուղեալ or խռովեալ, դժնդակ, ծանր, վնասակար, մահացու —, light, broken, agitated, troubled, hard, heavy, dangerous, mortal sleep;
ի — լինել, երթալ, քնոյ տալ զանձն, to sleep, to go to sleep, to lie down, to repose;
զքնով անկանիլ, ի — մտանել, to be overcome with sleep, to fall asleep;
ննջել — յաւիտենից, to sleep the sleep that knows no waking;
ի — առնուլ, to send to sleep;
(յորորանի ) to lull or rock to sleep;
խոր — ի լինել, to be in a sound sleep, to sleep soundly;
ճաշակել զքաղցրութիւնս քնոյ, to enjoy sleep;
ի — գտանել զոք, to find a person asleep;
խռովել, ընդհատել, խափանել, զ—, to trouble, to disturb or break one's sleep, to awake, to rouse;
իբրեւ — ընդ արթունս լինել, to be half asleep;
հատանիլ քնոյ յաչաց, to lose one's sleep;
— քաղցրանինջ հատեալ էր յարտեւանաց նորա, calm sleep was unknown to him;
փախեաւ յինէն —, sleep fled far from me;
այս ի — տանի, that causes sleep;
ընկղմեալ ի — թանձրութեան, buried in sleep, fast asleep;
— հատեալ է յաչաց իմոց զցայգ եւ զցերեկ, I sleep neither night nor day, I am sleepless.
cf. Ըմբիշ.
cf. Ըմբիշ.
to have one's hair stand on end, to feel the hair of one's head stand erect, to be horror-struck, to shudder with fear;
քստմնեալ դիզացան բաշք առիւծուն, the lion bristled np his mane;
cf. Հեր.
sweat-struck, sweating profusely, too much fatigued;
cf. Քրտնաբեր.
hearty laugh, loud or derisive laughter, burst of laughter;
— բառնալ, to burst out a laughing, to burst into a loud derisive laugh, to laugh outright or immoderately, to roar with laughter;
— կալ, to be laughed at, derided, scorned.
cf. Քրքիջ բառնամ;
to itch excessively, to tickle.
air;
weather;
wind, light wind, breeze;
shoe, boot, half-boot;
կանացի օդք, lady's boot;
պարղ, անոյշ or քաղցրասիւք, բարեխառն, հանդարտ, գեղեցիկ, լապ, զով, ծծելի օդ, serene, mild, temperate, calm, fine, good, cool, breathable air or weather;
ցուրտ, չոր, փոփոխական, անհաստատ, վատ, վնասակար, վատառողջ, ժանտ, ապականեալ, խոնաւ, ամպամած, մրըրկայոյզ օդ, cold, dry, changeable, inconstant, bad weather;
deadly or deleterious, unwholesome, infectious, corrupt or foul air or atmosphere;
damp, overcast or cloudy, tempestuous or stormy weather;
կածք օդոյ, the injuries of the weather;
յօդս, ընդ օդս, in vain, vainly, sillily;
at venture or random;
բանք, խորհուրքդ ընդ օդս, idle talk, silly words, empty discourse, vain, extravagant designs, castles in the air;
ընդ օդս խօսել, հարկանել, to talk idly, to beat the wind, to talk to the winds;
— առնուլ, to air oneself, to take an airing or walk;
— փոխել, to have a change of air, to go abroad, to go into the country;
թօնուտ են օդք, we shall have rain;
խաղաղին, պարղին օդք, it is getting fair again, it is clearing up;
cf. Հողմ.
sack, bag, purse, budget, wallet, satchel;
— զօրաց, knapsack;
— թղթաբերի, courier's bag.
modesty, decency, decent bearing, carriage, demeanour or deportment, honesty;
chastity, pudicity, purity, bashfulness;
moderation, temperance, abstinence, frugality, sobriety;
gravity, stateliness, reverend aspect;
պարկեշտութեամբ, cf. Պարկեշտաբար.
orb, sphere, circle, circuit, orbit;
— բան, circumlocution, periphrasis, roundabout phrase;
cf. Խումբ.
surround;
to envelop, to cover, to conceal, to enclose, to shut up;
— or ի բաց —, to strike out, to eliminate, to take away, to retrench, to trim round.
to encircle with a wall, to wall;
to construct or elevate a rampart, to fortify;
to separate by a wall;
to protect, to shelter;
— or ի բաց —, to separate, to divide, to send away, to remove, cf. Որոշեմ, cf. Հեռի առնեմ, cf. Մեկուսացուցանեմ.
debt, duty, obligation, engagement;
due;
active debt, credit;
tribute, tax, impost;
cause, reason, author;
in debt to, indebted, accountable, responsible;
guilty, culpable;
— բաշխք, tribute due;
—ոյ տէր, creditor;
it is right, it is necessary;
— եւ արժան էր, it was necessary;
չէ —, ոչ է —, ոչ է եւ պատշաճ, it must not be, it is not right, just or lawful;
չէ — կենաց, he is unworthy of life;
— վարկանել, to think proper, to deem expedient;
արկանել ընդ —եօք, to cause to run into debt, to get into debt, to be involved in debt;
մտանել ընդ —եօք, to run into debt;
to lay oneself under obligations;
բազում —ս ունել, լի —եօք լինել, to be over head and ears in debt;
— անձին համարել, to assume the obligation;
հատուցանել զ — ս իւր, to discharge or pay a debt;
հատուցանել զ —ս երախտագիտութեան, to discharge a debt of gratitude;
հատուցանել զ— ս իւր առ հայրենիս, to pay one's debt to one's country;
—առնել, to render culpable, to impute, to accuse;
to condemn;
cf. Թոյլ;
cf. Պատշաճ.
garden;
— բանջարոյ, kitchen garden;
— պտղոց, fruit —, orchard;
տնկաբանական —, botanical -;
գծել զձեւ պարտիզի, to lay out a -;
մշակել զ —, to garden;
cf. Թի.
cf. Բեկար.
to hollow, to excavate, to dig, to delve;
to sap, to mine, to sink;
— գուբս, հորս, to open a trench, to sink a well;
զարտասուաց աղբիւրս —, to shed tears.
cf. Բիւրեղ.
wasp, drone, hornet, ox-fly, gad-fly;
բոյն —աց, wasp's nest.
spotted, speckled, motley, dapple;
cf. Բորոտ;
speckle, spot, mark;
ephelis;
small-pox.
cf. Բորոտ.
cf. Բորոտիմ.
cf. Բորոտութիւն.
cf. Բորոտութիւն.
catachresis;
պիտականունութեամբ, by name only, abusively.
cf. Բիւրեղ.
cf. Պղծաբան.
to grow turbid, muddy or thick;
to become confused, disconcerted, to be unsettled, in disorder;
պղտորի երկին, it is getting overcast;
there will be a storm presently;
յականէ աղբերն պղտորեալ է ջուր նորա, the fish begins to stink at the head.
consistence, solidity, fixity, hardness, density, consolidation;
steadiness, firmness, constancy;
stiffness, severity, obstinacy;
strength, vigour;
sustained, unflagging or continued effort, endeavour, care, solicitude, diligence;
— որովայնի, constipation, costiveness;
պահք պնդութեան, rigorous fasting;
բազում, մեծաւ or փութոյ պնդութեամբ, carefully, diligently, eagerly, cordially, earnestly.
cf. Վայելչաբար.
place, spot, space, extent, part, ground;
field, plain, camp, country;
անհուն —ք, immense, vast spaces;
յայսմ —ի, here, in this place;
now;
յայնմ —ի, there, in that same or very place;
then;
մինչեւ ցայս —, thus far, to this place;
until now;
յոր —, in which place, wherever;
— մի, առ — մի, a short time, a moment, an instant, a little;
ընդ —, in vain, vainly;
ի —, below, under, beneath;
cf. Զէն;
cf. Վեր;
յայլում —ի, somewhere else, in another place;
ի վերուստ մինչեւ ի —, from top to bottom;
from head to foot;
գազանք —ի, wild beasts;
մեղր ի —է, wild honey;
ի —ի բնակել, to live in the open air, in camp;
—ս հատանել, to go along way;
զ—օք գալ, to go around, round about, to go here and there;
զ—օք ածել զաչս, to look round about;
ի մի — գալ, to assemble, to resort to one place;
ընդ — հարկանել, to abandon, to forsake, to cast off, to desert;
ի — հարկանել, արկանել, to disparage, to sneer at, to defame, to slander;
ի — շարժել, to beat down, to overthrow;
զաչս ի — արկեալ, looking down, with one's eyes cast or bent down;
ցո՞ր — նեղութեանց հասի ես, to what trouble have I brought myself!
ընդ վայր, in vain, uselessly;
ցայդ վայր, so far, as far as that, to that place, there;
ցոր վայր, where, whither;
ցո՞ր վայր, how far ?.
cf. Վայրաբնակ;
local.
cf. Ընդունայնաբան.