cf. Արդիւնաբեր.
cf. Արդիւնաբեր.
to fructify, to bear fruit, to make a favourable impression, to be advantageous.
production, fruit, utility.
fruitful;
husbandman
production;
tillage, agriculture.
to make useful or fruitful, to produce, to fructify;
to effect, to execute, to complete.
meritorious, useful, fruitful.
to be meritorious or fruitful.
fecundity;
fruit, utility.
production, fruit, utility;
work;
merit;
deed, effect, operation;
price;
reality;
արդեամբք, in effect, really, actually, positively;
յարդիւնս ածել, to effect, to execute, to fulfil;
բանքն — լինէին, the words were fulfilled, realized;
իրացն իսկ — աղաղակեն եւ վկայեն, the actions speak for themselves;
— իրաց, experience;
յարդեանց իրացն, by experience.
to polish up;
— զկտաւիս, to iron linen.
new-brides.
lance, spear.
javelin-bearer, pikeman.
cf. Արդնակիր.
tilter;
— լինել, to tilt;
— խաղարկութիւն, joust, tournament.
artabe, epha, (an ancient measure of the capacity of 65 litres).
cf. Հարթակ.
Հարթակեմ.
exposed to the sun.
tropic.
vanilla;
heliotrope.
helioscope.
conqueror or master of the eastern regions.
sons or worshippers of the sun.
that is worthy of being received or granted, agreeable.
cf. Բանտ.
folly, extrava-gance, revery, idle talking, delirium, enthusiasm;
chimera.
to talk extravagantly, to talk nonsense, to rave, to dote;
to vacillate, to totter, to stagger.
jelly.
cf. Բանտեմ.
to contradict.
firm, determined, steady, resolute, invincible, inexpugnable.
untroubled, tranquil;
peacefully, quietly.
tranquillity, undisturbed state.
cf. Անտառաբոյծ.
passenger.
immutable, not liable to change, invariable.
which cannot be replaced.
cf. Անփոփոխ.
geographical globe.
to observe or spy a country.
public-house;
pot-house;
wine-shop.
publican;
tavern keeper.
set round with towers or turrets, turreted.
ornamented by palaces or mansions.
cord, string, line.
sect, false doctrine;
school, doctrine;
magic, charm, enchantment, sorcery.
renunciation, renouncing, relinquishment;
abdication;
resigning, resignation;
denial, refusal;
leave of absence;
dismission, discharge;
permission;
parting, leave;
farewell, adieu, good-bye;
— առնել, տալ, cf. Տալ հրաժարական ողջոյն;
to renounce, to give over, to relinquish, to resign;
to retire from, to leave off;
to bid adieu or farewell;
ի —ի կացուցանել, to dismiss, to discharge, to send or turn away;
առնուլ — անդարձ, to bid an eternal farewell, to bid adieu for ever.
fire-like, flame-shaped;
— դասք or հրակերպեանք, angels.
command, order, injunction, ordination, behest;
permission, authorization, license, leave;
decree, edict;
հակառակ —, counterorder;
—ք, destiny, fate, lot, fatality;
doom;
— հաւատոց, doctrine of faith;
— պատասխանւոյ, oracle;
անդարձ —, irrevocable order;
— հանել, դնել, տալ, to command, to order, to dispose;
to appoint, to decree;
to give leave, to permit;
— առնուլ, — պատուիրանի առնուլ, to obtain leave;
to receive orders or directions;
— տալ վասն տանն իւրոյ, to make one's will;
ես եդի զ—ս զայս, յինէն ել —ս այս, I have signed this decree;
cf. Զէն;
fire-pot.
ordinance, order, warrant;
letters patent;
monitory;
— ձեռնադրութեան, letters dimissory;
cf. Անցագիր.
place, spot, ground;
public or market-place, market, exchange;
town-hall, town-house;
concourse of people, assembly, the public, crowd;
court, tribunal;
good cheer, feast;
արտաքին —ք դրանց, porch, portico, atrium, vestibule;
տիեզերական, ահեղ —, last judgment;
— մեհենից, gymnasium;
cf. Ըստ, ընթացք, թատր;
ի —ս, ի —ի անդ, —աւ, in the public places, in public, publicly, notoriously, evidently, frankly, plainly, openly;
— դնել, to consult, to deliberate;
— առնել, cf. Հրապարակեմ.
seen by all, public;
հրապարակատես առնեմ, cf. Հրապարակեմ, cf. Յայտնեմ, cf. Հանդիսացուցանեմ.
charms, attractions, allurements;
lure, bait, wheedling, cajolery, flattery, enticement, solicitation, seduction;
instigation, suggestion, impulse, incitement;
— գեղոյ, charms of beauty;
— հաճոյից, հեշտութեան, the allurements of pleasure, of voluptuousness;
պատիր —, deceitful baits;
ի —րս ուրուք ըմբռնիլ, ելանել, հարկանիլ, to be seduced, misled, tempted, led astray, allured, enticed, decoyed;
ի —րս ցոփութեան դարձուցանել զոք, to entice to gluttony;
to allure one to debauchery;
արբուցանել ումեք —րս պղտորս, դժնեայս, to administer poison, to poison;
to seduce, to mislead, to pervert, to corrupt, to debauch, to lead astray, to bring into an error.
sparks;
embers;
squib;
— օդաձիգ, sky-rocket.
throwing, casting or shooting fire;
gun, musket, fusil, piece, arquebuse, rifle, blunderbuss;
— բաղխիչ, գայլախազեայ, կախաղանաւոր, ասղնաւոր, կրկնահար, հողմահար, յետախցիկ, որսոյ, թռչնորսական —, percussion-gun, flint-gun, pendulum-gun, needle-gun, double-barrelled gun, air-gun, breech-loading, sporting-gun or shooting-gun, fowling or birding-gun, musket or rifle;
բաղխիւն —ի, musket-shot;
շռինդ —ի, report of a gun;
հարուած —ի, gun-shot wound;
— բարկութիւն, շանթք, thunder, thunder-bolt;
լնուլ զ—, to load a gun;
արձակել զ—, to shoot, to let off, to discharge, to fire;
չառնուլ հուր —ի, to miss fire, to flash in the pan;
—ք, hail of fire;
musketry.
angel;
deputy;
messenger, envoy, ambassador, legate;
courier, express;
indication, sign, token;
—ք, the angels, heavenly spirits;
— հայրապետին հռովմայ, nuncio, the Pope's -;
— մարտի կամ հաշտութեան, herald;
պահապան —, tutelary or guardian-angel;
— տեառն, angelus;
բարի —ք, the good angels;
չար —ք, the evil spirits;
—դ իմ ! my angel ! my darling !
—ս առնել, առաքել, արձակել, յղել, to send a messenger or ambassador.
cf. Հրեշտակագունդ.
cannon, gun, piece of ordnance;
հաստարան —ի, carriage;
գնդակ —ի, (ռումբ), cannon-ball;
— պղնձի, a bronze cannon;
փոշի —ի, gunpowder;
արձակմունք —ից, cannon shot;
cannonade;
բոմբիւն —ի, report of a cannon;
cf. Հնչիւն;
cf. Թնդիւն;
cf. Հնչեմ;
արձակել —ս, to fire off, to fire or discharge a gun, to cannonade;
անգործ առնել զ— թշնամւոյն, to dismount a gun;
թնդայ, որոտայ —ն, the artillery thunders.
the young of any animal;
— թռչնոց, young of a bird, nestling, brood;
young sparrow;
— հաւու, chick, small chicken, pullet;
— կենդանեաց, young one, little one of animals, pup, whelp, cub;
cf. Կորիւն;
—ունք, the young or little ones, the progeny;
բբիւն —ուց, the chirping or twittering of nestlings;
—ու or —ի լեզու, cf. Ճնճղկի լեզու;
— մատն, little finger;
—ս հանել(հաւուց), to brood, to sit on eggs;
(անասնոց) to have young, to litter, to bring forth.
adversity, misfortune, disaster, mischance, fall, disgrace, reverse, disappointment;
ձախողութեան հանդիպել, to experience great calamities, to be in distress.
voice;
sound;
cry, shout;
noise, rumour, clamour;
term, word, speech, tongue, language;
tone, tune;
—ք պորփիւրի, the five universals, (term in logic);
— թռչնաց, warbling of birds;
— ցնծութեան, cry shout of joy;
— աղաղակի, cry, clamour;
cry of pain, moan, lament, groan;
նուագումն —ի, loss of voice;
կերկերումն —ի, hoarseness, raucity;
ի — բարձր, aloud;
զօաւոր, մեծավայելուչ, ախորժ, քաղցր, սասկայոյզ, տկար, դողդոջ, թրթռուն, անախորժ, կերեկրեալ or կերկեր, նուաղեալ —, loud or strong, grave or serious, agreeable, sweet or soft, passionate or pathetic, faint or weak, trembling, thrilling, tremulous or quivering, disagreeable or harsh, hoarse, falling voice;
—թաւ or թամբ, սուր or զիլ, base, deep, soprano, shrill sound or voice;
— բառնալ, արձակել, առնել, արկանել, առնուլ, to cry, to utter, to send forth cries, to cry out, to shout, to clamour;
— ածել, to cause a voice or cry to be heard;
to cry;
— տալ, to cry out, to exclaim, to shout;
to speak, to apostrophize;
to defy, to challenge;
ի — ասել, to say, to pronounce aloud, to tell, to recite;
ի մի — պատասխանել, to answer unanimously, with one accord;
աղաղակել ի — մեծ, to cry with a loud voice;
to shout, to clamour, to yell;
բարձրացուցանել կամ ցացուցանել զ—, to elevate, to raise;
to lower, to abase the voice;
բարձրացուցանել զ— աղաղակի, to raise one's voice;
— բարձեալ գոչել, to cry out, to vociferate;
— զկնի եդեալ կոչել ցոք, to call after one;
— տուեալ խրախուսել, to exhort aloud;
— տալ միմեանց, to provoke mutually, to defy;
to shout on, to exhort, to animate, to inspirit, to cheer up, to inspire with courage, to excite;
— տալ մարտի, to declare war, to declare oneself opposed to;
— տալ ըննդէմ երկնից խիզախել, to lift up the head against high heaven, to be proud, arrogant, boastful;
— նորա գելաւ, his voice failed him;
նուաղեալ է —ն, he has a dying voice.
to stretch, to spread, to extend;
to throw, to hurl, to fling;
to shoot, to dart;
to draw;
to attract, to entice, to allure, to decoy, to lure;
to carry off, to bring, to drag, to drag along;
to take or suck in, to suck;
to inhale, to aspire, to breathe;
to lengthen out, to prolong, to protract;
*to leave;
— զօդ, to respire, to breathe;
— զաղեղն, to draw a bow;
— զնետ, to let fly an arrow, to shoot;
— զսուրն, to brandish;
to make a sword-thrust or pass;
cf. Սուր;
— զթի, to row, to impel by oars;
— զվարմ, to lay snares, to spread nets;
— զլուծ, to bear the yoke;
— զառագաստս, to sail, to unfurl or set the sails;
— զձեռն, to stretch or hold out one's hand;
յինքն —, to attract, to allure, to entice;
յինքն — զանարգանս ամենեցին, to incur the public contempt or hatred;
յանձնզցասումն ուրուք, to bring indignation or wrath upon one's head, to draw it upon oneself, to expose oneself to anger of;
— ի կորուստ, to lead to ruin or destruction;
— զկեանս, to pass one's life or days;
— զբանս, to provoke, to rouse, to excite to anger;
— առ ոք զհայհոյութեան բան, to load with insult or execration, to insult, to revile, to abuse.
to tend towards, to lean, to incline;
to linger, to last, to flag, to languish;
to get on but slowly;
— ի բանս ուրուք, to be allured, seduced;
— զհերաց, to be caught by the hair;
— ջղաց, to be strained, overstrained;
ձգեալ տարածանիլ, to stretch out, to extend;
ձգեցաւ ընդ ամս տասն, it lasted ten years;
սարդիոստայնք ձգեցան, the spiders have woven their webs;
ի մի կէտ նպատակի ձգի ամենայն, every thing in this world comes to an end;
մի՛ ուրեք հեռի ձդիցիք երթալ, go no farther;
եւ ձգի վարագոյրն, and the curtain falls.
to pull or haul about;
ձգձգեալ ի դատաստան, dragged from one tribunal to another.
to stretch, to extend, to spread;
to reach, to arrive;
to grow longer, to be prolonged, protracted;
to drive at, to tend to, to abut in;
to stretch oneself, one's limbs;
to endeavour, to strive, to try, to seek;
— աչօք զհետ ուրուք, to follow with the eyes;
— ընդ ումեք, to vie, to emulate, to rival, to strive with.
yourself, you yourself;
personally;
դուք ձեզէն տուք զիրաւդ, judge of it yourselves.
handcuffs, manacles;
—ս արկանել, դնել, to handcuff, to put on handcuffs.
hand;
fist;
arm;
strength, might, power, force, main strength;
aid, succour, protection;
ի —, ընդ —, by, by means of, through the medium or channel of;
զձեռամբ, as much as one can, according to one's power;
ի ձեռանէ, coadjutor, assistant;
պաշտօնեայ ի ձեռանէ, subaltern functionary;
առ —, ready at hand, under one's hand, near, at hand;
առ — բառարան, portative dictionary;
— ի ձեռանէ, ընդ —, — ի —, from hand to hand, from one to another, from me to you, from you to him;
որ ընդ ձեռամբ է, subordinate;
հզօր ձեռամբ, with main strength, with a strong army;
— օտար, a strange hand;
յերկոցունց ձեռաց աջողակ, ambidexter, right-handed and left-handed person;
— հաւանութեան;
consent, assent;
ձեռս ի կապ, with one's hand tied;
with folded arms;
idle;
ձեռս յետս կապեալ, with one's hands tied behind;
—ք փապարեալք յաշխատութէնէ, hands hardened by toil;
մահահամբոյր ձեռամբ, with a deadly hand;
— տեառն, the hand, Spirit or Word of God;
ըստ ձեռին բաւականի, ըստ կարի ձեռաց իւրոց, according to one's strength, power or means;
ամբարձ զ— իւր ի տիրապետել, he formed the project of seizing the chief authority;
ձեռօք իւրեանց հայթայթէին զպէտսն, they lived by their labour;
ի ձեռանէ նորա վարէ իշխանութիւն, he governs under him;
ի ձեռս քո է, it is in your power, it depends on you;
չէր — նորա բաւական, he could not, he had not the means;
ահա — իմ ընդ քեզ, my hand shall be with you;
յամենայն տեղիս ուր միանգամայն հասանէր — իւր, every where he could;
եղեւ — տեառն ի վերայ իմ, the hand of God was on me;
— տալ իրերաց, to help or assist each other;
— տալ ի, to consent to;
— տալ անմեղութեան, to support, sustain or uphold innocence;
— տալ, to lend a hand to, to stretch out a helping hand, to aid, to succour, to assist, to help;
— արկանել, to lay hands on, to seize, to take possession of;
— արկանել, —ի գործ արկանել or առնել, to lay one's hand on, to put one's hand to, to set about, to undertake, to take in hand, to begin, to attempt, to try;
ի — տալ, to hand over, to deliver over, to give up;
ձեռս բառնալ, to lift up the hands;
ձեռս ամբարնալ, to raise one's hand against;
դնել զանձն ի ձեռին իւրում, to jeopard, to risk one's life;
— անձին հարկանել, to boast, to brag, to vaunt, to plume or pique oneself, to be proud of, to take to oneself the credit of, to avail oneself of, to deem it an honour;
ձեռն յանձին հարկանել, to oblige oneself to;
ձեռն դնել, to lay hands on, to ordain, to consecrate;
to put one's signature to, to sign;
— տալ աղջկան, to give one's hand, to consent to marry;
ընդ or զձեռամբ լինել, to be in the hands of, under the power, in subjection to;
ունել ընդ ձեռամբ, to have ready at hand;
ընդ ձեռամբ առնել, նուաճել, արկանել ընդ ձեռամբ, to bring under one's power, to subdue, to subjugate;
կալ ընդ ձեռամբ ուրուք, to put oneself under the protection of;
to submit, to yield;
to be submissive;
ընդ ձեռամբ անկանիլ, գալ ի ձեռս, ի ձեռս անկանել, to fall into the hands of, to be taken or seized, to get caught;
ի ձեռս բերել, to obtain, to procure, to entrap, to catch;
անկանել ի ձեռս ուրուք, to fall into the power of;
— օգնականութեան գտանել, to find a helping hand, to be sustained by, favoured with;
զձեռանէ առնուլ, ունել, ձգել, to take or lead by the hand;
ձեռամբ առնել, to indicate, to point to with the band;
զձեռամբ լինել, to be able, sufficient, capable;
զձեռօք ածել, to seize, to grasp;
to arrest;
ի — առնուլ, to obtain, to acquire;
to re-acquire;
to undertake, to begin;
տարածել զձեռս իւր առ ոք, to open one's arms to;
ճողոպրիլ ի ներքուստ ձեռին ուրուք, to escape from the hands or power of;
— մխել, to meddle, to interfere;
to set a hand to, to undertake;
— մխել յոք, to raise the hand against, to lay violent hands on, to ill-treat;
to put to death;
ի բաց կալ, ապստամբել ի ձեռանէ ուրուք, to rebel, to throw off the yoke, to save or rescue from the hands of;
— or ձեռս ի գլուխ ելանել, դառնալ, to be confounded by shame or grief, to be greatly abashed, or cast down;
— զձեռամբ փոփոխելով քարշել զչուանն, to draw a cord, to tighten a rope hand over hand;
— արկանել զգանձիւն, to try to rob the treasure;
լուանալ զձեռս, to wash one's hands of, to clear oneself from;
— ունել, to be fortunate, to have a lucky hand;
ձեռին կատակ՝ գռեհկաց կատակ, rough play is bear's play, joking with hands are jokes of blackguards.
your;
ոչ խնդրեմ ինչ զ—, I do not require anything of yours;
—ն, yours.
horse;
մատակախազ, որձի —, stallion, stone -;
մալեալ, որձատ —, a gelding;
մատակ —, mare;
ռազմամուղ —, war horse, charger;
որսոյ —, hunter;
ասպարիզական —, race horse;
լծաբարձ, կառաձիգ —, draught horse, carriage or coach horse;
ազատ —, blood horse;
հեծելութեան —, riding horse, saddle horse;
պալարակապ —, prancer;
բեռնաբարձ —, led, packhorse;
սայլաձիգ —, cart horse;
— հեծանելի կամ կառայց, a — fit to ride or drive;
— մեքենական, horsepower;
մատաղ —, — փոքրիկ, (բռչոյ), nag, pony;
քուռակ ձիոյ, colt, foal, filly;
ահիպարանոց, աշխոյժ, խրոխտ, եռանդուն, աներկիւղ, ուժեղ, հլու, հնազանդ, փափկերախ —, fiery or superb, highmettled, prancing or frisky, spirited, bold, mettlesome, tractable, well-bitted or well-broken, easy upon the hand -;
խստերախ, ախտաւոր, անհլու, կատաղի or խենդ, կիցընկէց, խրչան —, hard-mouthed, vicious, untractable, furious or moon-eyed, restive or kicker, skittish horse;
անպիտան —, jade;
դեղձան, գորշ or մողոշիկ, պիսակ, ճանճկէն or ճանճաճերմակ, ճարտուկ, աշխէտ, ճարտուկ-ճանճկէն, շիկակարմիր or շառատ —, yellow-dun, grey, dappled, flea-bitten, piebald, chestnut or sorrel, roan, light-bay -;
միս ձիոյ, horse flesh;
գաւակ ձիոյ, rump, croup, hind-quarter;
բաշ ձիոյ, horsehair;
խար, կեր ձիոյ, forage, provender, horse-meat;
ջրարբ ձիոց, horse-pond;
աղբ ձիոյ, horse-dung;
պայտ ձիոյ, horse-shoe;
քերոց ձիոց, curry-comb;
ողնուլար ձիոյ, crupper;
տապճակ ձիոյ, horse-blanket or horse-cloth;
վարաւանդ, կազմածք ձիոյ, horse-trappings;
ընթացք ձիոյ, the paces of a -;
ճախր ձիոյ, caracol, wheeling about;
զբօսանք ձիոյ, a ride (on horseback);
դարմանել զ—, to groom, to curry, to comb a;
պայտել զ—, to shoe a -;
վարժել զ—, to break in a -;
սանձել զ—, to master a -;
ի — ելանել, վերելակել, աշտանակել, —ի ներքս տանել, առնուլ, to ride, to get or mount on horseback, to take horse;
երթալ ի —, to ride, to go on horseback;
զգնալ, զբօսնուլ ձիով, to take a ride, to go on a party of ride, to go out for a ride;
ճախր առնուլ ձիոյ, to caracole, to move in caracols, to wheel about;
արձակերասան զ—ն առնել, to give a — the bridle, to gallop, to run full speed;
խոպալ եւ ընդվղել ձիոյ, to prance, to rear;
կատաղել ձիոյ, to run away, to take the bit between the teeth;
իջանել, թափել զինքն ի ձիոյ, to dismount, to alight, to to get down;
շրջածել երախաձգութեամբ զ—, to lead a — hither and thither, to and fro;
լծեալ ի չորից ձիոց, drawn by four horses;
—ն զուլամբ չոգաւ, թալալեցաւ or նստաւ ընդ նովաւ, his horse fell under him, fell heels upwards;
խխնջէ, վրնջէ —ն, the — neighs;
որ ձրի էառ զ—ն՝ ոչ սպասէ սանձին, you must not look a gift — in the teeth.
shooting, act of shooting;
texture;
stretched, well tight;
extended, vast;
long, prolix;
long, a long while or time;
ի — արկանել, to prolong, to protract, to lengthen;
to flag, to droop;
— դնել, to bend the bow;
— արշաւել or զհետ մտանել, to run or pursue far;
ամիսս —ս, for months together.
snow;
հատ ձեան, snow-flake;
մանր, խոշոր —, fine snow;
large flakes;
հալեալ —, thawed -;
կոյտ ձեան, snowdrift;
հիւս ձեան, snowslip;
մոյկ ձեան, snow shoe;
սպիտակ իբրեւ զ—, as white as snow, snowy white;
— գայ, իջանէ, it snows;
—ն դիզանի, the — gathers;
— բազում եկն, it had snowed very hard, there had been a heavy fall of -;
ձեան գնտակս արձակել, ձգել, to snow-ball.
winter;
storm, tempest, hurricane;
affliction, trouble, grief;
խիստ, դժընդակ, տխուր, ցուրտ, չոր, անձրեւային, խոնաւ, մեղմ —, very severe or hard, bitter, gloomy, cold, dry, rainy, damp, very mild winter;
պտուղք ձմերան, winter-fruits;
պաշար ձմերան, provisions for winter;
հանդերձ ձմերան, winter-clothing;
ի ձմերան, in winter;
during the snowy or winter season;
ի մէջ ձմերան, ի խոր ձմերան, in midwinter, in the depth of, or in the inclemency rigour of winter;
անցեալ կամ այս —, last or this winter;
անցուցանել զ—ի քաղաքի, ի գեղջ, to spend the winter in town, in the country;
— առնուլ տնկոց, to winter, to suffer from the winter;
շնչեցին ձմերունք, the wintry winds blew;
զբազում ձմերանց հալեցին զսառնամանիս, they have passed many hard winters.
propped, supported;
arbour, vine-arbour, bower, trelliswork;
— յօրինել, զարդարել, to prop or support a vine, to adorn with arbours or bowers, to enclose with trellis-work, to embower.
egg;
— լողակաց, eggs, spawn, roe;
—ի միջուկ, դեղնուց —ոյ, yolk of an egg;
սպիտակուց —ոյ, white of an egg;
— բոյնկալ, nest egg;
— վաղահաս, rath -;
— հնացեալ, stale -;
— անծնունդ, փուտ, addled, rotten -;
խեճեպ —ոյ, egg-shell;
միզն —ոյ, the membrane of an -;
թերխորով —, boiled eggs;
պինդ —, hard -;
— ի տապակի, poached eggs;
fried-s;
— ածել, արկանել, ծրդել, to lay eggs;
ի —ս նստել, տածել զ—ս, to hatch, to sit on, to brood on.
fish;
Pisces;
կապոյտ —, silurus, sheat-fish;
կարմիր —, gold-fish;
— ծովու, salt-water fish;
ձկան ականջ, մահարար, cf. Ձկնականջ, cf. Խռնդատ;
ծովու ձկան արիւն, cf. Կոնքեղ;
սակառի, սոսինձ, տապակ, փամփուշտ, թեփ, մորթն ձկան, fish basket, fish glue or isinglass, fish kettle, fish maw, fish scale, fish skin;
— որսալ, to fish, to go a fishing;
— խորովել, to grill, to broil fish.
the eighteenth letter of the alphabet, and the thirteenth of the consonants;
ninety, ninetieth;
It has much affinity with the letters խ and լ, and is sometimes confounded with them, for example : մժեղ — մժեխ, բաղդ — բաղտ;
In foreign words with a comma placed above, it is always pronounced լ.
to shed, to spill, to pour out;
to flow, to fall, to drop;
to gush, to stream, to run;
to scatter, to disperse;
to winnow, to fan;
to precipitate;
— յորդաբուխ արտօսր, — իբրեւ զհեղեղ զարտասուս, to shed tears abundantly, in torrents;
— հողմոյ, to cast to or throw to the winds;
cf. Հոսիմ.
to grow cold, to become cool, to get fresh;
to grow cool or cold, to cool down, to become lukewarm or careless;
— օդոյ, to grow chilly.
shadow, shade, umbrage;
auspice, conduct, shield, defence, guard;
— ընդ —նեաւ, in the shade, under the shadow of;
with the protection or under the auspices of;
— լինել, առնել, cf. Հովանաւորեմ;
աւուրք իմ որպէս — անցին, my life has passed away like a shadow.
pastoral, pastorly, shepherdly;
— գաւազան, shepherd's crook;
crosier;
— թուղթ, կոնդակ, pastoral letter;
— կեանք, կենցաղ, pastoral life;
— մախաղ, շուն, shepherd's bag, scrip;
shepherd's dog.
near, nigh, close, adjacent;
near, close to, by, by the side of;
—, ընդ —, — ընդ, — առ —, ի հպոյ, near, close, at hand;
by and by, shortly, soon, very soon, in a short time;
— լինել, երթալ, մատչել, to be near, to approach, to draw near, to go or come near to, or towards, to go closer to;
to touch.
fire;
fire, heat, spirit, ardour;
passion, love, flame;
fiery, igneous;
—ն անշէջ, hell, hellfire;
շրջմոլիկ —, night-fire, Will-o' the wisp, Jack-o' lantern, ignis fatuus;
— արկանել, վառել, to set on fire, to light, to kindle, to make a fire;
— հարկանել, արկանել, տալ, հրով or —բ դատել, to set fire to, to burn, to set on fire, to inflame;
ի — եւ ի սուր սպառել, մաշել զամենայն, to put every thing to fire and sword, to destroy by burning;
to chastise with fire and sword, to punish severely;
ի — այրիլ, տոչորիլ, to be burnt, consumed by fire;
իւղ արկանել զհրով, to add fuel to the flames;
— առնուլ, to catch or take fire, to fire or blaze up;
չառնուլ —, to miss fire;
— վարեալ բորբոքէր ի գաղղիա, all France was on fire, all in a blaze;
ի — ! ի — ! հարաւ զտանէ, fire ! fire ! the house is on fire !
առ սէր քո տայր զինքն or մատնէր զանձն եւ ի —, he would go through fire and water for your sake.
to use up, to consume, to wear out, to waste;
to corrode, to gnaw, to eat;
to spoil, to destroy;
to make thin or lean, to emaciate, to extenuate;
to afflict, to mortify;
— զժամանակ, to employ, consume, spend, or waste one's time;
— զոգիս, to harass, to vex, to tease the mind with longing;
— զխորհուրդս, to thwart, to baffle.
to be consumed, worn out, wasted, to get spoiled, to go to decay, to be destroyed;
to grow thin or lean, to fall, pine or dwindle away;
մաշեալ հանդերձ, worn out, thread-bare coat;
— լուսնոյ, to change, to wane;
զի՞ այսպէս մաշելով մաշիս յառաւօտէ յառաւօտ, why do you grow thinner and paler day to day ?.
scarfskin, epidermis;
membrane, tunic;
film, pellicle;
skin, hide;
fleecy skin;
fur coat, pelisse;
worn out, used up;
— մարդոյ, derma;
— գործոյ, dressed skin, tanned hide, leather;
cordovan.
sun-set, west;
ի —ն մտանել, դառնալ, to go down, to set;
մառ — գինւոյ, pearly nap upon wine.
part;
bit, piece, morsel;
share, portion;
lot, parcel;
ration, allowance;
contingent, quota;
side, part, quarter, clime;
minute;
relics;
holy or hallowed bread;
— հաւատոյ, article of faith;
մասունք բանի, the heads of a discourse;
— բարի, the better part;
— զգայական, սրտմըտական, ցանկական, sensitiveness;
irascibility;
concupiscence;
մասամբ, ըստ մասին, ըստ մասնեայ, ի —է, in part, partly;
partially, in parts;
by halves;
մեծաւ մասամբ, ըստ մեծի մասին, բազում մասամբ, ըստ առաւելագոյն մասին, for the most or greatest part, mostly, chiefly;
յայսմ մասին, ի մասինդ, յայդմիկ, on this side, on this consideration;
ի մասին, for, instead of;
— առ — or առ մասին, — —, piecemeal, in pieces, piece by piece, in shreds, limb by limb;
իմով մասամբ, on my part, as for me;
աղօթից մասամբ, as for, or with regard to prayers;
ի պարգեւի մասին, in place of a gift, as a gift;
նմա ել —, he was allotted, he had for his share, or portion;
it is fallen to his lot;
— ունել, to participate in, to take a part or concern in;
ի բարեաց մասին առնուլ, to take in good part;
ի չարի մասին առնուլ, to take ill, or amiss;
գրաւիլ ընդ մասամբք ախտից, to be subject to certain vices;
չիք մերընդ դաւթի, we have nothing to do with David.
machine, engine;
machination, cabal, plot, device, intrigue;
բազմահնար —ք, sly, crafty dealings, intrigues, machinations;
—ս հառնել, cf. Մեքենայեմ;
— երկանիւ, վեցանիւ կամ ութանիւ, two-wheeled, six-wheeled or eight-wheeled machine;
շոգեշարժ —, steam-engine;
տեղափոխ —, locomotive engine;
— պարզ կամ կրկին արդասեօք, single or double-acting engine;
— ջրեղէն սիւնակաւ, water-pressure engine;
— վերամբարձ, jack, lifting-jack or screw-jack;
— ցցահար, steam pile-driving engine;
— օդահան, air-pump, pneumatic engine;
գործարան —ի, engine-building;
լուծել, քակել զ—, to take an engine to pieces, to dismount;
յարդարել, կազմել զ—, to fit or put an engine together again, to mount;
ի գործ արկանել զ—, to work an engine.
middle, midst;
inside, interior, heart, bosom;
loins, reins;
ցաւք միջաց, lumbago;
—ք or պորտ ընդոց, hilum of beans;
հացի միջաւ, with the crum;
ի — or ի միջի, in the midst or middle of, among, between, in, into, within;
ի միջոյ, through, out of, from;
ընդ —, by halves;
between, among;
in, into;
through the medium of, by means of;
— ընդ —, from time to time, now and then, ever and anon;
ց-ս, down or up to the waist;
ի միջի ձերում, among you, in the midst of you;
— գիշերոյ, midnight, twelve o'clock;
— ի գիշերի, at night, in the night, by night;
ընդ — իւր, upon his loins or side;
միջովք չափ ի վեր or ի միջոյն եւ ի վեր, from the loins upwards;
միջովք չափ ի խոնարհ or ի միջոյն եւ ի խոնարհ, from the loins downwards;
յապականութեան ի միջի, from or in the midst of corruption;
պնդել զ—ս, to gird up one's loins, to put on a belt;
խորտակել զ—ս, to break one's back;
գօտի ածել ընդ — իւր, to wear a belt, girdle or sash;
արկանել քուրձ զմիջովք, to put or gird sackcloth on one's loins;
սուսեր ընդ — ածել, ածել սուր ընդ —, to gird on a sword;
— ընդ — հերձուլ, հատանել, to cut in halves;
to split into two parts;
բառնալ ի միջոյ, to annihilate, to utterly destroy, to exterminate;
անցանել, կալ ի —, to come forward, to show or present oneself;
ի — բերել, to produce, to bring forward or out, to cite, to expose;
ի անկանել, to interpose;
փոյթ ի — առնուլ, to endeavour, to study, to try, to make any effort, to be solicitous;
դաշինս ի միջի հաստատել, to make an alliance;
արի՛, ա՛նց ի —, arise, get up, come here;
քերթացք նորա չեն ի միջի, his poems are lost;
ընդ — բանից մի՛ անկանիր, do not interrupt another's discourse;
cf. Խորհուրդ;
ի մէջ, cf. Մէջ;
ի միջի, in the middle, between, among;
ի միջոյ, from the middle.
to darken, to grow dark, to become dusk;
to dim, to obscure;
to tarnish;
— օդոյ, to begin to lower;
— աստեղաց, to be eclipsed;
— մտաց, to grow dim.
gnat, mosquito;
midge, any small fly;
առաջնորդք կոյրք, որ զմժղուկս քամէք եւ զուղտս կլանէք, ye blind guides, who strain at a gnat and swallow a camel.
one;
first, firstly, in the first place;
մի աստուած, one God, one only God;
ի մի, in one, together;
առ մի սիւնակ, at, or by each column;
առ այր մի, to each person, a-head, a-man;
մի առ մի, մի ըստ միոջէ, one by one, successively, from hand to hand;
bit by bit, piece by piece, in detail, minutely, exactly;
particularly, specifically, individually, distinctly;
մի ըստ միոջէ ասել, նշանակել, to specify, to go into detail;
ժողովել ի մի, to collect, assemble or unite together;
մի ոմն, one, one person;
մին ի նոցանէ, one of them;
մին կամ միւսն, either, either one or the either;
մէն մի նոցանէ, every one of them;
ոչ մին եւ միւսն, neither;
neither one nor the other;
ընդ մի, ընդ մի համար, conjointly with, together, at once;
in one, like on and the same thing;
մի եւ նոյն, the same;
մի զմիոյ կնի, one after the other;
մի՛ զի կոյր էր եւ մի or երկրորդ զի աղքատ էր, in the first place he was blind, in the next poor;
մի մի, միոյ միոյ, միում միում, each;
every one;
one another;
one by one;
ըստ միոյ միոյ ամսոյ, monthly, month by month;
մի առ միոջ, one after another, one on the other;
մի զմիով, with emulation, surpassing one another, outvying;
մի մի տարի, annually, every year, year by year;
մի ընդ միով, one under another, in a subordinate state;
մի մի իշխան մի մի օր մատուսցէն զընծայս, all the chiefs make daily offerings;
մի ըստ միոջէ, cf. Մի.
no, not, none;
մի՛ ասեր ինչ, say nothing about it;
մի՛ արդեօք, is it not ?
մի՛ արդեօք դու իցես եգիպտացին, art not thou that Egyptian ? is it not you ?
մի՛ գուցէ, lest, for fear that;
that it may not;
մի՛ երբեք, մի՛ բնա, never, not at all;
մի՛ եւ մի՛ or մի՛ եւ մի՛ իւիք, beware ! not at all, by no means, never;
մի՛ եւս, never, not again, no more;
մի՛ եւս առներ, take care not to do so again;
մի՛ իւիք, by no means;
մի՛ եղիցի, մի՛ լիցի, may it never be ! God forbid ! never;
մի՛ ոք, nobody;
մի՛ perhaps ?
կերիցէ մի՛, neither should he eat;
մի՛, մի՛ վշտացուցանէք զիս, no, no, do not afflict me.
cf. Միախորհուրդ.
cf. Համագունդ.