cabbage;
— ընդաւոր, cauliflower;
— խոպոպի, savoy cabbage;
— վայրի, colewort, rapeseed;
—ի տակ, — stalk, — stump.
seller;
cf. Թթուուտ.
calamite, dry storax.
calends, first day of month or year;
new-year's day;
շնորհաւոր -! a happy new-year to you, & many of them.
cf. Կաղանդ.
weather-almanack;
calendar, almanack.
to give a new-years gift;
cf. Կալանդեմ.
new-years gift;
պատուել զոք —չէիւք, to make gifts;
— ընդունել, to receive gift.
cf. Կաղանդիք.
cf. Կաղանդիք.
euphorbia, spurge, tithyma, milk thistle.
cf. Կաղանշան.
cf. Կաղանշան.
cf. Կաղանշան.
model, pattern, mould, cast;
standard;
— արկանել, to cite as example.
to model, to mould, to shape.
modeller, moulder.
modelling, moulding.
to lame, to make lame.
to remain torpid.
hazel-nut;
acorn;
hazel-tree;
արքայական —, filbert.
to yelp, to whine, to howl.
yelping, whining, howling.
nut-crackers.
hazel, hazelly.
feeding on acorns.
wood-cutter.
quercitron bark.
bearing or producing acorns.
nut-tree or hazel-tree;
oak-tree;
—ք, hazel-grove or oak-grove.
lameness, hobbling.
cement.
felt;
—ակուռ թաղիք, compact felt.
assembly, meeting;
academy, body, company, society;
— բանասիրաց, academy of belles-lettres;
ակմբահոյլ դիցն —, Olympus.
academician, member of an academy.
membership.
hall of assembly or meeting.
to assemble, to reunite, to meet together.
one aggregated to an academy, honorary member.
honorary membership.
conference;
discourse.
felt, made of felt.
cf. Կաճեայ.
cf. Կարճին.
or.
, will, desire;
— է ինձ, I will, I intend;
cf. Կամք;
cf. Կոր.
to be, to exist;
to remain, to stand;
to subsist, to live;
to last, to continue, to be permanent;
to stop, to stay;
to wait;
— մնալ, to rest, to dwell, to reside;
to persist, to persevere;
ի բաց —, to hold aloof, to give up, to withdraw;
ի վերայ —, to superintend, to oversee;
to understand, to comprehend, to perceive;
հաստատուն՝ պինդ —, to hold fast in, to remain firm;
անկեալ —, to lie, to lie down;
— առաջի երեսաց ուրուք, to make head against, to cope with, to resist;
cf. Առաջի;
ստէպ —, to apply oneself, to be assiduous;
ստէպ — օրինաց, to keep the laws;
դատաւոր — ի վերայ, to be judge or arbitrator;
շուրջ — զոմամբ, to beset some one;
կայ մնայ նմա, it is reserved for him;
զիա՞րդ կայք, how do you do ? զի՞ կաս, why do you wait ? what are you waiting for ? զի՞ կայ իմ եւ ձեր, what have you to do with me ? what does it matter to you ? եկաց՝ կացին, there has been;
there have been;
եկաց զնովին ժամանակօք, he lived or flourished about the same time or at the same epoch;
կացին ի նոսա չքնաղ օրինակք առաքինութեան, they possessed rare examples of virtue;
կացին աչք նորա, he has lost his sight, he has become blind;
չկարեմ ի վերայ կալ բանիցդ, I don't know what you mean, I do not understand you;
կալով կացցեն բանք իմ, my words shall come to pass, my prediction shall be fulfilled.
voluntary, optional, capricious
to renounce, to abandon.
voluntary, spontaneous, free.
steep place, precipice;
— ի —է, steep, cragged;
ի —ից արկանել, ընկենուլ, մղել or հոսել, to precipitate, to throw headlong down;
անկանիլ or մղիլ ի —ից, to be cast down a precipice.
cf. Երկիւղ.
cf. Երկնչիմ.
cf. Երկեցուցանեմ.
end, term;
end, scope, object;
issue, event, end, result;
accomplishment, finishing, conclusion, close;
end, extremity;
end, demise, decease, death, exit;
ցմեծ —, long time, a long while;
—, ի —ի, in fine, finally, at last, at length, after all, in the last place;
ց-, to the end;
ի — ամին, at the year's end;
ի —ի աւուրց, in the future;
ի — աւուրցս այսոցիկ, in these latter times;
— բանիս, in a word;
the pith of my argument;
— եհաս նմա, he died;
ընկալաւ զարժանահասն —, he died as he merited;
ի — կենաց իւրոց, in his last days, towards the close of his life;
մերձ ի — լինել, to be at one's final agony;
— առնուլ, to draw to a close or end, to cease, to end, to expire;
— առնել, to make an end of, to put an end or term to, to come to a conclusion, to decide, to end;
առնել զոք ի —, to send to perdition, to put to death;
— դնել, to bring to a close, to conclude, to terminate, to finish, to end.
to finish, to put an end to, to terminate, to end, to conclude, to accomplish, to achieve, to consummate;
to execute, to kill;
— զաւուրսն, զկեանս, —նեալ զաւուրս իւր մեռանել, to end one's days, one's life, to make one's exit, to depart this life, to die.
cf. Երկնչիմ.
shield, pavice, buckler;
cf. Կումբ;
բառնալիք —ի, handle of a shield;
հաւատոյ, օրինաց —, shield, defender of the faith, or the law;
lid, cover.
ancient, old, former;
anciently, formerly, once on a time;
early, betimes, soon, quick;
tomorrow;
— քաջ, very early;
— քաջ ընդ առաւօտն, at the break of day or of dawn, at the peep of day, very early in the morning, at dawn;
— ուրեմն, in bygone times, of old, long ago, a long time ago;
ի — ժամանակս, anciently, formerly;
ի — ժամանակաց, time out of mind;
— ընդ փոյթ, soon, quick;
forthwith, directly;
— կամ անագան, եթէ — եթէ անագան, sooner or later;
ոչ կարի — ոչ յոյժ անագան, neither too soon nor too late;
ո՞չ — իսկ ասացի քեզ, did I not tell you before ?.
cf. Վաղամահուկ.
cf. Վաղամեռուկ.
tomorrow, next day, the following day;
—, ի —, ի — անդր, the morrow, the day after, on the morrow, tomorrow;
ի — անդր յետ մահու նորա, the day after his death;
վասն երկիւղի վաղուեանն, for fear of the future;
զկնի վաղուին, after tomorrow;
ի միւս —ն, ի միւսում —, the day after tomorrow;
վաղուենէ ի — առնել, to put off from day to day.
ancient, old;
ի — or ի հետէ, anciently, formerly, long since;
ի — ժամանակաց, of yore, time out of mind, from time immemorial.
sabre, cutlass, hanger;
cf. Սակր.
business, trade, commerce, dealings, merchandise, goods, wares, commodities;
market, sale, purchase;
market-place, hall, mart, fair;
—ք, provisions;
cf. Մեծաքանակ;
փոքրաքանակ —, retail trade;
ի — արկանել, to sell, to put up or offer for sale;
— լինել, to be sold, to be on sale;
cf. Հատանիմ.
swan;
cf. Կարապ.
navel, umbilicus;
belly;
middle, centre;
— երկրի, mount, mountain;
— կամարաց, key-stone of an arch;
— ի վեր, —յորսայս, supinely, with one's face upward;
—ոյ ծառայ, slave to one's belly, gourmand, *greedy-gut.
cf. Պուետիկոս.
cf. Պտղաքանդակ.
fruit;
fruits;
fruit, produce, effect, result;
tip of finger;
— աչաց, pupil, eye-ball, apple of the eye;
չորս — խունք, four grains of incense;
դալար, կանաչ, վաղահաս, հասուն, չոր, փտեալ —, fresh, green or unripe, premature, ripe, dried, rotten fruit;
կեղեւ պտղոց, peel, paring;
կեղեւել զ—ս, to pare, to peel;
to decorticate, to strip;
— տալ, բերել, to bear, to yield, to produce fruits;
— քաղել, to gather, to pluck, to pick fruit;
to reap the fruit of, to derive benefit from.
cf. Պտսկեմ.
the twenty seventh letter of the alphabet & the twenty first of the consonants;
nine hundred, nine hundredth;
It is sometimes confounded with the letters չ & ճ, as : խնջոյք — խնճոյք, ջղջիկան — չղջիկան.
apologist, advocate, defender, protector, patron;
— լինել՝ կալ՝ մտանել cf. Ջատագովեմ.
to warm, to heat, to make hot or warm;
to boil;
կարի իմն —, to overheat;
— զանկողին, to warm a bed.
calorific;
heating, too exciting;
copper, kettle, boiler, pipkin;
chaffing-dish;
— անկողնոյ, warming-pan.
to warm oneself, to get warm;
to catch a fever, to fall sick;
to burn, to be excited, inflamed, infuriate;
— յախտս, to plunge into vice;
առ պատկերս կռոց —, to give oneself up to idolatry.
thermometer;
— բնական, natural -;
— բուսական, vegetable -;
— օդեզէն, air — or atmospherical -;
— ալքոհլեան, spirit -;
— տարբերական, differential —;
— մետաղական, metallic —;
— ծայրագոյն ջերմութեան կամ ցրտութիւն, maximum — & minimum —, self-registering —, register —;
— հարիւրամասն —, centigrade -;
— Ռէօմիւրի, Ֆարէնհայթի, Reaumur's —, Fahrenheit's —;
—ն բարձրացաւ՝ էջ մի աստիճան, the — has ascended, has fallen one degree;
—ն զրոյէն մի աստիճան վար՝ վեր է, the — is one degree ahove or below zero.
fever;
heat;
— եթող զիս եւ կալաւ զնա, the fever left me & has seized him;
կերստին կալաւ զիս —, my fever has returned.
cf. Ջերմընկալ.
cf. Ջերմընկալ.
heat, warmth;
caloric;
fever, fever-heat;
calefaction, warming;
temperature;
թագուն՝ ճառագայթեալ՝ տեսակարար —, latent, radiant, specific heat;
— առաձգութեան կամ գոլորշացման, steam-generating heat;
— սփռեալ or ցրեալ, diffused heat;
— կեդրոնական, central heat.
nerve, sinew;
fibre, string;
whip;
nerve, sinews, force, vigour;
— տեսաբանական, optic nerve;
լուծանիլ ջղաց, to become enervated;
զ—ս հարկանել ուրուք, to shock a person's nerves, to frighten, to terrify;
զ—ս հատանել ուրուք, to hurt a person's nerves, to weaken, to enervate.
cf. Ջնարակ.
duster, ruhbing-cloth, rubber;
expiator, atoner, reparer;
— խոհակերոցի, dish-clout.
mule, he-mule;
մատակ —, mule, she-mule;
մտրուկ ջորւոյ, mule colt.
water;
juice;
liquid, watery;
օրհնեալ —, holy water;
չած ջրոյ, water-god;
անոյշ, ըմպելի, պաղ or ղով, գաղջ, տաք, եռացեալ, հանքային, ծծմբային, աղային —, good or portable, drinkable, cold or fresh, tepid, hot, boiling, thermal, sulphurous, saline water;
— մսոյ, broth, cf. Արգանակ;
գաւաթ մի, դոյլ մի —, a glass, a bucket or pail of water;
դոյլ մի լի —, a pailful of water;
ըստ — եւ ըստ ցամաք, by sea & land;
տեղատութիւն եւ մակընթացութիւն ջուրց, tide, flux reflux, & reflux, ebb & flow;
երթալ զջրոյ, to go to fetch water;
— հանել, to draw water;
— ըմպել, to drink water;
— հեղուլ, թափել, առնել —, to make water, to piss, to urine;
— տալ, to water, to sprinkle;
to water, to give to drink to;
եռացուցանել զ—, to warm, to boil water;
— արկանել ձեռաց ուրուք, to pour water on a person's hands;
լաւ է — հորի քան զգինի յոռի, pure water is better than bad wine;
cf. Թակարդ, cf. Ըմպեմ.
of water, aqueous, waterish;
— ուռոյց, hydrosarca;
— փոշատնկութիւն, hydrocele.
to mix with water, to dilute;
— — զգինի, զկաթն, to adulterate with water (wine, milk, &c);
— խողխող, cf. Ջրահեղձ.
drowned;
— առմել, to drown;
— լինել (ակամայ), to be drowned;
(կամաւոր) to drown oneself.
love;
affection, fondness, tenderness;
inclination, delight, liking, taste, fancy;
love, passion, flame, salacity, love-suit;
charity, supernatural love, christian charity;
agape, love-feasts;
kiss;
— կանանց, hymen, vulva;
the quiver of love;
— վաղանցուկ, amour, intrigue, love affair;
յօդակապք, ոլորք սիրոյ, ties, bonds of love;
հանգոյց, տոմսակ, գաղտնիք, երգ, վէպք, ընծայ սիրոյ, love-knot, love-letter, love-secret, love-song, love-tale, love-toy;
— առ աստուած, առ ընկերն, ազատութեան, հայրենեաց, արուեստից, փառաց, առաքինութեան, love of God;
of our neighbours or fellow-creatures;
of liberty;
of our country;
of arts;
of glory;
of virtue;
ամուսնական, մայրական or մայրենի, հայրական, որդիական —, connubial or conjugal, maternal, paternal, filial love or affection;
— անձնական, self-love, egoism, solipsism;
— աստուածային, երկնային, մաքուր or սուրբ, նորաբողբոջ, փոխադարձ, համեստ, օրինաւոր, եռանդուն, սաստիկ, բուռն, անչափ, հաստատուն, հաւատարիմ, յաւիտենական, divine, celestial, pure, rising, reciprocal or mutual, honest, lawful, ardent, lively, violent, extreme, constant, faithful, eternal love;
մոլենախանձ —, jealousy;
— երկրային, յողդողդ, անցաւոր, զգայական, մարմնական, անկարգ, պիղծ, յանցաւոր, եղեռնաւոր, earthly, inconstant, fleeting or transitory, sensual, carnal, illicit, lustful, culpable, criminal love;
վայելել սիրով, to make love to, to fall in love with, to court, to woo;
հալիլ մաշիլ սիրով, to burn, to languish with love, to be love-sick;
հատուցանել ընդ սիրոյ, to give love for love, to re-love;
— ազդել, to inspire with a passion;
դիւթել, բորբոքել զ—ն, to philter, to charm;
— ցուցանել, to show or demonstrate love for;
առնել —, to be courteous, amiable, friendly;
to do or confer favours;
ուտել զ—, to eat together, to make love-feasts;
դնել — ի բերան, to kiss, to embrace;
սիրով, lovingly, tenderly, affectionately, with pleasure, willingly;
ի — աստուծոյ, for God's sake;
ի — իմ, for me, for my sake;
արա ինձ —, do me the kindness or the pleasure to;
ամենայն սիրով, very willingly;
— իմ ! my love ! my dear ! cf. Խառնեմ;
cf. Հարկանիմ.
decoration, distinction of honour;
seal;
cf. Սինկղ.
amiable, dear, beloved, well-beloved;
affectionate, benign, kind;
favourite, darling, lover;
—դ իմ, my dear;
— ընծայել, to render amiable;
— է ինձ, I prefer;
— է քեզ գեղեցիկն, the beautiful affects you;
— է ինձ կարծել, I should think;
— է ինձ տեսանել ի քեզ, I am very happy to see in you;
— էր ինձ բարերարել, I had placed all my happiness in doing good.
to love, to be fond of, to have an affection or a liking for, to cherish, to like, to be pleased, to take pleasure or delight in, to delight in;
— զմիմեանս, to love one another, to be fond of each other;
ըստ անձին —, to love as oneself;
— իբրեւ զբիր ական, to love as the apple of one's eye;
— մինչեւ զշունչ վախճանին, to love to one's last breath;
խանդակաթ, տարփանօք, սաստիկ, բոլորով սրտիւ or յամենայն սրտէ, ոգւով չափ, ի վեր քեան զամենայն, անկեղծ սիրով —, to love tenderly, passionately or dotingly, to distraction, with all one's heart, with all one's soul, above all, sincerely;
զմի սէր —, to love with equal affection.
loving, fond of;
amateur, lover;
— նկարուց, amateur of pictures;
— երաժշտութեան, dilettante;
— գեղարուեստից, virtuoso;
— ազատութեան, փառաց, lover of liberty, of glory;
չես դու — մարդահաճութեան, you do not like flattery;
— է նա գրենոց, books are his passion;
— եմ ես տնկաբանութեան, I have a great taste for botany.
heart;
heart, soul, mind, intellect, memory, intelligence;
courage, spirit, heart;
heart, inmost thought;
heart, centre;
առ սրտի, through anger;
սրտի դիւր, ease, pleasure, contentment, satisfaction;
բարութիւն, խստութիւն սրտի, kindness, hardness or obduracy of heart;
լքումն սրտի, faintheartedness, despondency;
ուղիղ, անկեղծ սրտիւ, sincerely, openheartedly, openly;
բոլորով սրտիւ, ի բոլոր սրտէ, յամենայն սրտէ, սրտի մտօք, with all one's heart or soul, heartily, with good will, willingly, voluntarily;
կրթել զ—, to form the mind or character;
հեռացուցանել յանձնէ զ—ս, to alienate good will;
գերել զ—, to captivate, to gain the heart or affection;
յինքն արկանել զ— ուրուք, to gain a person's good;
յափշտակել զ—ս, to charm or gain all hearts;
գորովել, ժառանգել զ—, to touch, to move, affect or stir, to possess the heart;
իջանել ի խորս սրտին, to descend into one's heart;
թափանցել ի խորս սրտին, to penetrate the inmost recesses of one's heart;
տալ, նուիրել զ— իւր, to give one's heart;
խոտարեցուցանել զ—, to pervert, to deprave the heart;
խօսել ընդ սրտի, to speak to the heart;
ասել ի սրտի իւրում, to say within oneself, to say in one's heart;
սրտի մտօք վաստակել, to labour heartily, to take to heart, to occupy oneself seriously with;
— ի բերան շրջել, to seek painfully for;
սրտի դիւր լինել, to be in a state of contentment or tranquillity, to feel pleased, comfortable, contented;
զեղուլ զ— իւր առաջի աստուծոյ, to open one's heart before God;
հայրական, մայրական, գողտր, զգայուն, խաղաղ or անդորր, խաղաղաւէտ, երախտագէտ, ազնուական, բարի, ազնիւ, վսեմախոհ, վեհ, անվեհեր —, paternal, maternal, tender, feeling or sensible, calm, pacific, thankful, noble, good, excellent, elevated (high-minded), great, intrepid or dauntless heart;
անզգայ, ապերախտ, խիստ, ապականեալ, վատ, անգութ, անողորմ, չար, լքեալ —, unfeeling or insensible, ungrateful, flinty or obdurate, spoilt or corrupt, craven or dastard, hard(hearted), unmerciful or pitiless, cutting, drooping, dejected or despondent heart;
խորհուրդք մեծամեծք ի սրտէ գան յառաջ, great thoughts take their rise in the heart;
—ն բաբախէ, թնդայ, the heart palpitates;
արկ ի — իմ, he placed in my heart, he inspired me;
անկցի գութ ի — քո, let your heart be touched;
նուաղեալ էր — նորա, his heart was weak;
հրճուէր ի սրտի, he rejoiced from the bottom of his heart;
եթէ ուրուք — առնուցու կերիցէ, let him eat it if he has the heart to, if he has courage enough;
— իմ գելանի, my heart is moved;
— ի բերանն էր, he struggled with death;
որ յաչաց հեռացաւ՝ ի սրտէ հեռացաւ, out of sight, out of mind.
column, pillar;
— չորեքկուսի, pilaster;
անջրպետ սեանց, intercolumnation;
չարք սեանց, colonnade;
— ամպ or ամպոյ, pillar of cloud;
cf. Շրջանակ.
cf. Սիւնակեաց.
cf. Կնճափող.
shaft, arrow, dart;
stiletto;
style, needle;
— ժամացուցի, hand;
— ժամուց, hour-hand;
— վայրկենից, minute-hand.