to shade, to cover with shade, to cast a shadow upon;
to protect, to take under one's shadow or patronage.
shadow, shade;
protection, patronage.
marquee;
awning;
cf. Հովանոց.
shadow, shade, umbrage;
auspice, conduct, shield, defence, guard;
— ընդ —նեաւ, in the shade, under the shadow of;
with the protection or under the auspices of;
— լինել, առնել, cf. Հովանաւորեմ;
աւուրք իմ որպէս — անցին, my life has passed away like a shadow.
belvedere, terrace, kiosk, turret;
baldaquin, cover;
blind;
parasol or umbrella;
—, տուն —, summer-residence.
umbelliferous.
parasol.
cf. Հովանանամ.
shady, umbrageous, overshadowing.
refreshing, cooling, airy.
airy, well-aired, fresh, cool;
brought up in a fresh, breezy place;
— վայրք, cool, airy places.
to cool, to refresh, to make cold;
to chill;
to cool, to relent, to slacken, to abate, to relax.
to fan;
to air, to let air in.
valley, vale, dale;
plain.
pastor, shepherd, herdsman, neatherd;
հովուի գաւազան or բիր, shepherd's rod or staff, wild thistle, dipsacus sativus, damasonium;
մանուկ —, shepherd-boy;
աղջիկ —, shepherdess, shepherd-girl, shepherd-lass.
cf. Հովուերգակ.
pastorally.
pastoral, pastorly, shepherdly;
— գաւազան, shepherd's crook;
crosier;
— թուղթ, կոնդակ, pastoral letter;
— կեանք, կենցաղ, pastoral life;
— մախաղ, շուն, shepherd's bag, scrip;
shepherd's dog.
cf. Հովուականութիւն.
the pastoral art, shepherdism.
pastor's companion, fellow pastor;
bishop's colleague, coadjutor.
shepherd's dwelling.
chief shepherd;
Jesus-Christ;
pontiff, archbishop.
like a pastor, pastorally.
loving, faithfully following the shepherd.
shepherd's hut.
shepherd's pipe, flageolet.
to tend, to pasture, to feed one's flocks;
to have the cure of souls;
to lead, to conduct, to guide;
մահ —եսցէ զնոսա, death will pasture on them.
bucolic poet.
bucolic, pastoral, rural.
eclogue, pastoral poem, bucolic, pastoral.
cool, freshness, coolness;
coldness, indifference, cold-heartedness.
shepherd-lad.
pastorate, pastorship;
pastoral care, cure of soils.
shepherdess.
valley-shaped, valleyed;
concave.
to sink, to give way, to fall in.
furrier, fur-dealer.
fur-trade.
voluntarily, freely, willingly.
with our own ears.
to the utmost of our power, as far as depends on us, our best.
machine-driver.
cf. Խարիսխ.
tresses, head of hair.
cf. Համագումար.
monosyllabic;
monosyllable.
minotaur.
to sail on the high seas, to go on the open sea.
middle, centre;
interval;
cf. Միջավար.
war, battle, combat, fight;
temptation;
առտնին or քաղաքական —, intestine or civil war;
պաշտօնարան —ի, War-Office;
պաշտօնեայ or ոստիկան —ի, Minister of War;
պատրաստութիւնք —ի, warlike preparations;
արիւնռուշտ —, bloody battle;
մահացու —, war to the death, deadly fight;
դաշտ —ի, battle-field;
ըստ օրինաց —ի, according to the laws of warfare;
— հրատարակել, to declare war against;
— ահագին ի վերայ ուրուք յարուցանել, to threaten with war;
պատրաստիլ ի, —, to prepare for war;
երթալ ի —, to go to the wars;
առաջին նուագ մտանել ի —, to be in one's first battle;
ձեռն արկանել ի —, to undertake a war;
ի —գրգռել, դրդել, to excite to war;
to engage in war;
— յարդարել ընդդէմ, to combat, to attack;
տալ —, — մղել, to be at war, to make war, to war against, to give battle to, to fight a battle with;
եղեւ — խիստ յոյժ, a bloody battle was fought;
գրգռել, բորբոքել զ—, to excite, to kindle war;
սաստկացաւ —ն, the combat was fierce;
կորուսանել զ—ն, to lose the day, or a battle;
ի ժամանակս —ի, in time of war;
արծաթով պնդի —ն, gold is the sinew of war;
cf. Ընտանի;
cf. Իր;
cf. Խանձեմ;
cf. Մարտ.
cf. Պատերազմական;
desultory war;
mimic warfare;
— նաւ, man-of-war, ship of war;
galley, trireme, three benched galley;
— երիվար, war-horse, charger.
to war, to make war, to combat, to fight;
to be at war with, to be tempted;
— ի վերայ ազատութեան, to defend liberty;
զմահու պատերազմ, to wage a war of extermination;
զբարւոք պատերազմն —, to fight a good fight;
մեծապէս -զմեալք զառաքինութեան զհանդէս, fighting valiantly where virtue is at stake;
առանց զմելոյ, without firing a shot, without striking a blow.
pain, punishment, chastisement, correction, penitence;
— մահու, condemnation, sentence;
առանց պատժոց or պատժի, with impunity;
անկանել ընդ պատժով, to incur, to deserve punishment;
— տալ, to order punishment or penance;
դնել — ի վերայ, to inflict punishment or chastisement;
զանիրաւութեան —ս արկանել զնովաւ, to punish his injustice.
honour, token of esteem, homage, glory;
respect, veneration, reverence, regard, consideration;
honours, preferments, dignities, degrees, offices, titles;
testimonial, prize, gift, presentation;
խոստումն պատուոյ, word of honour;
լեգէոն պատուոյ, Legion of honour;
— արքունի, diploma of merit;
ի —, in honour of;
պատուով, honourably;
լի պատուով, loaded with honours;
ի — հասանել, to rise to dignities;
ի պատուի լինել, to be in honour, in consideration;
ի — առնուլ, բազում պատուովք պատուել, to load with honours, to pay great honours to, to raise to the highest honours;
to set one up upon the pinnacle of glory, to raise one up to the skies;
ի մեծի պատուի լինել, to be raised to the highest pitch of fortune;
— անձին համարել, to take to oneself the credit of, to deem it an honour;
— ընծայել, to pay honour;
առնել, դնել, to do honour to, to be an honour or a credit to;
— առնել սեղանոյ, to do honour to a meal;
պատուով պատուէք զիս, you do me a great deal of honour, too much honour;
—ս արժանաւորաց, honour to whom honour is due;
cf. Թեկն;
cf. Հասանեմ;
cf. Միմեանց;
sign of abbreviation.
cause, motive;
pretext, excuse, cloak, colour;
—նօք, under pretence of;
վասն որո՞յ, վասն որո՞ց or յի՞նչ —նաց, why ? for what cause ?
ամբարտաւանութեան —նօք, on account of pride;
զբօսանաց —նաւ, for walking;
պէսպէս —նօք, under different pretexts;
բառնալ զ—նս, to take away the pretext.
historical, narrative;
— հոլով, narrative case.
historian, narrator;
interpreter;
— վարուց, biographer, cf. Կենսագիր.
history;
narration, recital, account;
tale;
explanation, exposition;
— վարուց, biography;
cf. Կենսագրութիւն;
— արտաքնոց, profane history;
— սուրբ գրոց, Sacred History;
գիրք or յիշատակք պատմութեանց, Stromatum;
կարգել զ—, cf. Պատմագրեմ;
ի — արկանել, cf. Պատմեմ.
wardrobe keeper;
վանք or տուն —աց, wardrobe.
honourable, respectable, estimable, venerable;
precious, rare, excellent, exquisite;
noble;
հայր —, Reverend Father;
—ք, noblemen, nobility, principal persons;
առ — ս ունել զոք, to hold or have in honour;
— ամենայն ժողովրդեան, respected by all people.
commandment, order, injunction;
precept;
warrant, commission;
instruction, lesson;
ordinance, decree;
— տալ, դնել, to give orders or directions, to command, to order, to charge, to dispose, to enjoin;
to commission, to intrust with a message;
— հրամանի ի վերայ դնել, to order;
to appoint, to decree;
— or հրամանի ընդունել, to receive orders to.
window, casement;
dormer-window;
sky-light;
niche, wall-press;
sluice, flood-gate;
chimney;
senses;
վանդակ —ի, blinds, Venetian blinds;
—ք բացան երկնից, it rains pailfuls;
cf. Կարկառիմ;
cf. Հայիմ.
punishment, chastisement, pain, correction;
scourge, revenge;
threat, threatening tone;
reprimand, reproach, rebuke;
պատիժ —ի, severe punishment;
— մահու, sentence or punishment of death, capital punishment;
տեղի —ի, exile;
ազգի մարդկան, the scourge of human kind;
— կապել ի վերայ, to inflict a punishment;
կրել խիստ —, to be severely punished;
առնել —, to threaten.
wick;
match;
— վիրաց, lint, lineament, scraped lint.
neck;
throat;
— ծովու, isthmus;
strait;
— սրուակաց, neck;
cf. Զոյգ;
անականել զ—աւ or ի վերայ —ի ուրուք, to fall upon the neck of;
գնալ ի բարձր —, to walk proudly or majestically, to strut;
կորացուցանել, դարձուցանել զ—, to take to flight, to flee, to run away.
leisure, leisure-time, cessation, respite, vacation;
being without work or employment, want of occupation, rest, having nothing to do, idleness;
convenient time, favourable opportunity;
cf. Պարապորդ;
ժամանակ, օր —ոյ, favourable moment;
vacation, holidays;
—ով, leisurely, at one's leisure or ease;
— առնուլ, to rest, to cease from work, to be unoccupied, at leisure;
to take time, to find a favourable moment;
ի —ս դեգերիլ, to be idle;
—ոյ լինել, to rest, to repose;
— խնդրել, to seek a convenient time, to lose no opportunity;
— բերել, տալ, լինել, — կացուցանել զինքն, to take time to, to occupy oneself with, to give oneself to, to apply oneself to;
— ժամ տալ, to give time;
— ունել, to have time or leisure;
— առնել, to empty;
զի՞ կայք —, why are you idle ?
եթէ իցէ քո —, if you have time.
comprehensive;
— հոլով, circumlative case.
to fatten;
— զերկիր, to manure;
— զոք սնոտի յուսով, to feed or entertain one with hopes, to beguile, to lull, to fool one with fair promises, to take to a fool's paradise;
— զաչս, to feast, charm or delight the eyes.
to grow fat or stout, to fatten;
— սնոտի յուսով, to feed one's fancy, to lull oneself with, or feast upon false hopes.
to narrow. to make narrow, to contract, to straighten, to restrain, to tie down, to press, to constrain;
to give trouble, to disquiet, to incommode, to inconvenience, to importune, to annoy, to trouble, to torment, to harass, to infest, to plague, to molest, to maltreat, to oppress;
զոք ամբոխին, to crowd, to oppress, to press, to squeeze;
ժողովուրդքն նեղէին զնա, he was oppressed by the throng;
էշն նեղեաց զինքն ընդ որմն, the ass thrust herself unto the wall.
commorative;
— հոլով, — case.
to grant pardon for a fault, to pardon, to excuse, to forgive, to be indulgent;
to permit, to allow;
to tolerate, to endure, to suffer, to support;
ներեցէք, beg pardon;
pardon me;
զայս ասեմ ներելով, I speak this by permission.
lance, spear;
pelta, clypheus;
հարուած —ի, spear or lance-thrust;
ի տէգ —ի վառեալ, armed with a lance, pikeman;
անտառախիտ —ք, a forest of spears;
սատակել —աւ գերանդւոյ, to slay with scythes.
breath, puff;
destiny, fate, fortune;
վեհ —, high destiny;
վայելել ի —, to prosper, to lead a happy life.
sleeping;
dead in God, deceased, defunct;
cf. Մեռեալ;
աղօթք վասն ննջեցելոց, prayer for the dead;
պաշտօն —ցելոց, requiem, obsequies;
cf. Պաշտօն.
to signify, to denote, to betoken, to indicate, to declare, to notify, to express, to distinguish;
to signalize;
to characterize;
to note, to mark, to remark;
to figure, to represent, to mean, to signify, to have the sense or a meaning of;
to cross, to make the sign of the cross;
— զգինս, to quote;
— զվաճառս, to ticket.
spine, back-bone;
chine, back;
spinal marrow;
— նաւին, deck of a ship;
— երկնի, the highest heaven;
ողունք երկրի, precipice, declivity;
mountains;
բեկանել զ—, to break the spine, to chine;
— անկանել, to lie down, to lay oneself down, to stretch one's limbs;
to neglect, not to care for;
յ— երթալ, to stretch oneself;
to stretch out one's arms (in yawning or awaking);
յ— կալ, to stand erect, to draw oneself up, cf. Բարձրավզիմ, cf. Խրոխտամ;
to grow proud;
to become rebellious;
խստացուցանել զ—, to stiffen one's neck, to be proud, stubborn, contumacious;
— առնուլ, to lean against;
to find support;
— առնուլ ի վշտաց, to breathe from one's troubles, to repose from care or affliction;
— բեկանիլ, to sprain or break one's back or neck;
to end in smoke;
to become discouraged, disheartened, desponding, to droop.
supplication, petition, entreaty, instance;
insinuation, persuasion;
suppliant, beseeching, mild, humble, insinuating, persuasive, attractive, fawning;
—ով, softly, humbly, kindly;
յ— ածել, to persuade, to soften, to affect, cf. Յորդորեմ, cf. Յօժարեցուցանեմ;
յ— անկանել, դեգերել, to supplicate, to beg humbly, to entreat, to pray earnestly, cf. Աղերսեմ, cf. Աղաչեմ.
envy, jealousy;
rancour, hatred;
emulation, rivalry;
zeal, fervour, warmth;
տիրասէր —, attachment, affection;
zeal;
առ —ու, enviously, invidiously;
— կրել յումեքէ, to be envied;
—ու մաշիլ, to pine away with envy, to be eaten up with;
ի —բարկութեան բրդիլ, to burst with envy;
ի — բարկութեան բրդիլ, to burst with envy;
առնուլ, բերել, ի — բերիլ, մտանել, to envy, to be envious of, to grow jealous, to bear envy, cf. Նախանձեմ;
to rival, to vie with;
— արկանել յոք, ի — ածել զոք, to fill with jealousy or envy, cf. Նախանձեցուցանեմ;
to move, excite or provoke to emulation;
ի — գրգռել զոք, to arouse the jealousy of, to create envy;
խնդրել զ—, to revenge, to take vengeance;
վառիլ —ու ընդ, to become jealous;
ի — վառիլ ընդ ումեք, to be jealous of;
— դնել, to emulate, to rival;
ի — նմանութեան ուրուք կրթիլ, to emulate a person, to desire to imitate him;
— առաքինութեան դնել ընդ ումեք, to desire to emulate a person's virtues;
— առնել, to fascinate, to charm, to bewitch, to cast a spell on;
ո՜ անմիտ գաղատացիք, ո՞ — արար զձեզ, o foolish Galatians, who hath bewitched you?.
zeal, emulation, rivalry;
enviousness, jealousy;
վատ —, paltry jealousy.
to take one's chance, to expose oneself, to attack, to be foremost in the battle, to charge the enemy;
to fight, to struggle, to wrestle, to wage war;
to make great efforts, to take much trouble, to persist;
to exercise oneself, to practise;
to devote oneself, to become a martyr;
ի ճգնութեան վարս —, to lead an ascetic life.
letter, writing, missive, despatch, epistle;
ցանկալի, երկայն, սիրալիր —, a pleasant, long or chatty, charming letter;
երկտող —, a few lines, a note;
քառիջեան —, a letter of four pages;
թուղթ —ի, letterpaper;
կշիռ —աց, letter-balance;
տուն —աց, post-office;
— կանխավճար, postpaid;
— գրել, ընդունել, to write, to receive a letter;
տալ զ— to send a letter;
փրկանաւորել զ—, to frank, to prepay, to pay the postage of a letter;
թելադրել, ստորագրել, կնքել զ—, to dictate, to sign or subscribe, to seal a letter.
ship, vessel, boat;
cf. Նաւակ;
cf. Լաստ;
water-vessel, pitcher, urn, jar, earthen-vessel;
— քարեղէն, basin or vase of stone;
cf. Քարենաւ;
— պատերազմիկ, three benched galley, trireme;
— մեծ, line of battle-ship, man of war;
— հրձիգ, fire-ship;
— հինից, privateer, corsair;
— զօրագլխական, admiral's ship, flagship;
— զրահեալ, armoured ship, armour-plated ship;
— վաճառական, merchant-man, merchant-ship, trading-vessel;
— շոգեմուղ, steam-ship, steamer;
— առագաստաւոր, sailing-boat;
— թեւճակաւոր, row-boat;
գումարտակ —ուց, fleet;
վարձ —ու, freight;
վարձել զ—, to freight or charter a vessel;
կպրով օծանել or կպրաձիւթել զ—, to tar, to careen, to caulk a ship;
կպրաձիւթող —ուց, caulker;
մտանել or ելանել, երթալ ի —, to embark, to go on shipboard, to go on board a ship, to take a shipping;
ելանել ի —է, to land, to go a-shore, to disembark;
դնել ի —, to embark, to ship, to export;
հանել ի —է, to disembark, to put a-shore, to unload goods.
shipwrecked;
— նաւաստի, ծովագնացք, the shipwrecked mariners or people, the survivors from a wreck;
— լինել, to be shipwrecked, cast away.
boat, bark, barge;
— գետոյ, wherry, sculler;
— վենետկեան, gondola;
տաճիկ —, caic;
անգղիական —, outrigger;
— նաւու, yawl, skiff, shaloop;
— տափարակ, ferry-boat, lighter;
վարձ, սակ —ի, tariff, rate.
embarked;
cf. Նաւավար;
— լինել, to embark.
to bring forth, to litter, to have young;
— շան, to pup;
— կատուի, to kitten;
— գաղանաց, to cub;
— (ծնանել) ծովու, to calve;
— (ծնանել) խաշանց, to lamb;
— (ծնանել) գրաստուց, to foal;
— այծի (ծնանել), to kid
bull;
— վայրի, ure-ox, urus;
միս, մորթ ցլու, bull-beef;
bull's-hide;
բառաչ, պոչիւն or պոռոչիւն ցլու, bellowing, lowing;
— բառաչէ, the bull bellows;
զոհ ցլուց, taurobolium;
Taurus, the Bull;
stick, switch, rod;
beams or rays of light;
— ծերութեան իմոյ, the staff of my old age;
— պանդխտաց, Jacob's-staff;
— հովուի, shepherd's crock;
— կտղաց, crutch;
— հնդիկ, ebony;
— եպիսկոպոսական, pastoral staff, crosier;
— ի ձեռին, stick in hand;
շրջիլ ի ցպոյ, to go or walk with crutches.
cold;
cold, senseless, silly, stupid, insipid;
vain, frivolous, trifling;
cold, chill;
— մարդ, cold, frigid, unconcerned, indifferent person;
— ցաւ, piercing cold;
— պատճառք, poverty of argument;
— մահահամբոյր, chill of death;
— սաստիկ, a violent or biting cold;
սոսկալի, խիստ, անտանելի, թափանցող —, horrible, bitter, insupportable, piercing cold;
— է, it is cold;
սարսռացեալ դողալ ի ցրտոյ, to tremble all over with cold, to be benumbed with cold;
պատսպարիլ ի ցրտոյ, to provide against the cold;
վարժիլ ցրտոյ, to be inured to cold;
— առնուլ, to take cold, to catch cold;
դի — յերկիր ընկենուլ, to kill on the spot, to strike, a cold corpse, to the ground;
cf. Ընդարմանամ.
showing, indicating;
indicator, sign, mark, token;
catalogue, index, table, list;
repertory;
Ritual;
hand, index;
coefficient;
— վաճառուց, inventory;
— մեռելոց, table of mortality;
— կերակրոց, bill of fare;
— արգելեալ գրոց, index ex-purgatorius, list of prohibited books.
to dew;
to bedew, to sprinkle or cover with dew, to besprinkle, to wet, to water;
— անձրեւ, to rain;
— արտօսր, to shed tears, to weep;
— բերանով, to sprinkle with the mouth;
ցօղէ, the dew falls;
ամպք զօղեցին ջուր, the clouds melted in rain.
the thirty fourth letter of the alphabet and the seventh of the vowels;
seven thousand;
seven thousandth;
It is used both as a vowel & as a consonant. As a vowel for example in the words իւրաքանչիւր, ուխտ, etc., and as a consonant in the words հաւատ, սեաւ, հիւանդ, etc.;
It is only used as a medial final letter, sometimes serves for the consonant վ, for instance : օթեւան — օթեվան, երիւար — երիվար, վաւաշ — վավաշ, etc, or for the diphthong u, as, հւսւտ instead of հիւսիւս;
There is no proper word beginning with this letter, but on account of its affinity with the letter հ, it is sometimes substituted for it;
Joined with ի (իւ), it is generally pronounced like the French u as : դիւր, հիւր, դիւթ, & preceding the ո (ու) is pronounced like the English ou. Preceded also by ա (աւ), was anciently pronounced o as : աւրհնեմ — օրհնեմ, աւր — օր;
It is sometimes used instead of the suffixes ի & յ as : ւայդմանէ — յայդմանէ, ւիւրաքանչիւր — յիւրաքանչիւր;
In poetry, it is sometimes used instead of the conjunction եւ or ու.
fugitive, deserter, runaway;
fugitive, fleeing;
fleeting, transient;
— ծառայ, runaway slave;
— առնել, արկանել, հանել, վարել, տալ, to put to flight;
— լինել, գնալ, երթալ, դառնալ, անկանել, դիմել, to take to flight, to turn tail, to run away.
turban;
head-dress, head-band, fillet, band;
hood, cowl;
cf. Վակաս, cf. Ուրար.
lightning, flash of lightning;
սրավար, արագաթռիչ, իբրեւ զ—, quick, swift as lightning.
wood-pecker;
կանանչ —, hick-wall, hickway;
— ծովային, sea-pik, pica marina.
gloriously, with glory, pompously, splendidly;
ճշմարիտ, անարատ or անստգիւտ, անեղծ, անկապուտ, շքեղ, յաւերժական —, true, spotless, solid, real, great, imperishable glory;
սուտ, փախստական, սնոտի, կորստական —, false, fleeting, vain, perishable glory;
սիրել զփառս, to love glory;
փառս ստանալ, to acquire fame or glory;
փառաց ի փառս բարձրանալ, to be raised or exalted to the highest pitch of glory;
ընթանալ ի փառս, to be in a fair way the glory;
անկապուտ փառս անձին համարել, to put one's chief glory in;
ուղիղ փառս ունել, to be of an orthodox belief or profession, to have a catholic sense;
տալ փառս աստուծոյ, to glorify God, to give or render glory to God, to thank God;
վասն փառաց մեռանել, to die for glory;
անկանել փառօք, to fall gloriously;
յաւերժացուցանել զփառս իւր, to make one's glory eternal;
կնիք տալ փառաց, to put the seal to one's fame;
տենչալ փառաց, զակատիլ զհետ փառաց, to aim at glory, to pursue glory;
աղարտել զփառս իւր, to tarnish one's glory, to stain one's reputation;
աղօտացուցանել, նսեմացուցանել զփառս իւր, obscure, darken or efface one's glory;
անկանել ի փառաց, to abase, degrade or dishonour oneself;
առանց փառաց, inglorious;
փառաւորեալ փառօք, covered with glory, with laurels, renowned, famous;
շքեղապանծ փառօք, with extraordinary splendour;
փառս քեզ համարեսջիր, make it your aim and glory to;
տեսէք, մի գուցէ քակտեսջիք ի փառացդ, take care not to lose your renown;
անմահական փառս յաւելցէ քեզ այս, this will bring you immortal glory;
նսեմացեալ անհետանայր գոգցես եւ — նորա զոյգ ընդ բաղդին, his glory seemed to be eclipsed with his fortune;
ի փառս աստուծոյ, to the glory of God;
— հօր, the Gloria Patri;
— տեառն, — աստուծոյ, glory to God ! God be praised! thank God !
— քեզ, տէր, glory to Thee, o God;
— ի բարձունս աստուծոյ, glory to God in the highest;
որում միայնոյ վայելեն —, to Whom alone glory belongs.
pheasant;
էգ —, hen -;
արու —, cock -;
ձագ —, pheasant-poult;
ծովային —, sea-pheasant, cracker, pin-tail duck.