that, it, the.
because;
where as;
even as;
more than, rather;
since, that, seeing that.
that is to say, to wit, namely, videlicet.
whilst, as long as, so long as;
recently, freshly, newly.
such, such one.
cf. Ժամահար.
vowel;
that has a sound by itself.
having a harsh, rough, disagreeable voice.
talking in a lofty or threatening manner.
mucosity.
indistinctly, inarticulately;
not clearly audible, indistinct, confused;
— հնչել, to give an uncertain sound;
to utter confused cries;
— շշունջ, confused murmur.
resonance.
to foretell, to announce beforehand, to predict.
prediction.
tacitly, by implication;
secretly, in secret;
silently, without bustle, in a private manner.
of unknown speech, of a foreign tongue.
applauding;
approving vociferously;
— դրուատիք՝ գովութիւնք, cheers, applause.
transmarine, ultramarine;
beyond sea.
large, broad, ample, vast, spacious, extensive;
գետ ի — ծաւալեալ, a mighty mass of flowing water, an immense, or over flowing river;
բարձր եւ — հասակաւ, a tall and stout man, fleshy, corpulent.
wider, more ample, vory extensive;
—ս, largely, copiously, amply.
having a bloated face, whose features are too large.
of a wide and roomy situation.
having very large wings (the eagle).
cf. Թիկնաւէտ.
high chested, broad chested;
— երասանակք, rudders, helms.
well-bent (bow);
a well-braced bow, a great and strong bow, a far-shooting bow.
cf. Լայնատարած.
that has great longanimity, or great forbearance, very patient.
cf. Լայնասփիւռ.
that has a large girdle, or zone.
flowing copiously.
cf. Լայն.
having wide and deep furrows
of a great wit.
long-drawn, far stretched, long and large;
—ք երկրի, the immense size of the earth.
having a large forehead.
to widen, to stretch, to extend, to grow larger, to branch out;
— մարմնոյ, թիկանց, to pick up flesh, to fatten, to get fat, plump, chubby, stout.
spacious, extensive, vast.
cf. Լայնադէմ.
cf. Ամոլաջիլ.
large-leafed, or branched.
far-spread, great, extensive, ample, vast, spacious;
ի — դաշտի, in the middle of a large plain.
cf. Լայնասփիւռ.
cf. Լայնասփիւռ.
to widen, to enlarge, to extend;
to dilate, to stretch;
to unfold, to unrol, to draw out, to spread, to open.
cf. Լայնացուցանեմ.
wide street;
of wide streets.
wide dalmatic.
having wide nails (human), hoofs (horses).
cf. Լայնեղունգն.
cf. Լայնադէմ.
cf. Լայնացուցանեմ.
to be widened, enlarged, extended;
— շրթամբք, to prate, to chatter, to blab, to croak;
— ամենայն անցաւորաց ճանապարհի, to abbandon, or prostitute one's elf to every passer by.
rather large, wide;
flat.
large-footed or web-footed, palmipede.
hour;
time, moment;
proper time, precise time;
loisure-time, opportunity, occasion;
canonical hours, divine service;
season;
horoscope, nativity, ascendant;
*church;
Վրան or Խորան ժամու, Tabernacle;
միջին —, mean -;
աստեղական —, sideral —;
արեւային —, solar -;
ճշմարիտ —, true -;
հնչել երկրորդ —ու, to strike two;
քանի՞ են —ք, what o'clock is it ? what's o'clock ? — է երկրորդ, it is two o'clock;
—ք երկու եւ վայրկեանք տասն, it is ten minutes past two (o'clock);
երկու —ք եւ քառորդ մի, it is a quarter past two;
—ք երկու եւ վայկեանք քսան, twenty minutes past two;
—ք երկու եւ կէս, half past two;
—ք երկու քառորդաւ ընդհատ, a quarter to three;
—ք երկու եւ վայրկեանք քառասուն, twenty minutes to three;
զերրորդ —ու, about three o'clock;
առաջին — եւ կէս, an hour & a half;
կէս —, half an hour;
քառորդ մի —ու, a quarter of an hour;
ի վեցերորդ —ու առաւօտուն, at six (o'clock) in the morning, or at six AM.;
յեօթն —ու յետ միջօրէի, at seven in the afternoon, or at seven PM.;
ի սմին իսկ —ու or պահու, just now, now;
յամենայն —ու, յորում եւ է —ու, every hour in the day, at every moment;
ի նշանակեալ —ու or պահու, at the appointed time;
ամենայն —ուց են նորա գործք, every hour of his time has its appointed task;
ի —ս պարապոյ իմոյ, in my leisure hours;
— առնուլ, գտանել, to take occasion, to find time, or opportunity;
— բարեպատեհ, favorable moment;
—ու, ի —ու, ի դէպ —ու, in time, in good time, at the proper time;
— առնել, դնել, տալ, to appoint an hour, a time, to fix a day, cf. Ժամադրեմ;
յորժամ — լինիցի, when the opportunity arrives;
— է, it is time, it is the fitting moment;
այլում —ու եւ ժամանակի սպասել, to wait better times, or for a more favorable occasion;
զում —ս ընդ իմն հանել, to stay some hours with;
— հարկանել, to ring the bell;
— առնել, to pray;
to say the mass;
յամենայն —, at all times, always;
— ի —, from hour to hour;
— ի — առնել, սահմանել, to put off from time to time, to spin out, to prolong;
— ի —է, —է ի —, at every moment, hourly, from hour to hour;
առ — մի, ընդ —ս, առ —ս, at present, for the moment, now, provisionally;
—ս —ս, ընդ —ս —ս, —ս ընդ —ս, from time to time, now and then, sometimes;
յառաջ քան զ—ն, out of time, before the time, too soon;
եկեալ հասանէր —ն, the moment had arrived;
— ճաշոյն, dinner-time, the dinner hour;
— ճաշոյն է, it is dinner-time;
ըստ —ուն պիտոյից, according to circumstances, seasonableness;
զօգուտ —ս, ի բազում —ս, —ս ձիգս, ցմեծ —ս, for hours together, whole hours, hours at a time, a long time;
ի —ու եւ տարաժամու, seasonably and unseasonably;
հասանել —ու կնոջ, to be near delivery or childbirth;
to be near her time;
յետին —, dying hour, hour of death, last moments;
time.
time;
year;
century, epoch, period;
age;
the end of life, death;
the present life, our times;
season;
opportunity, leisure;
appointment;
ճշմարիտ —, true or correct -;
միջին —, mean -;
արեւային — solar -;
աստեղական —, sideral -;
դիշերահաւաստրային —, equinoctial season, equinox;
—ք Թագաւորաց, The Books of Kings;
անցանել զ—օք, to grow old, to advance in years;
— պատեհի գտանել, to find a favorable moment;
յօգուտ վարել զ—ն, to make a good use of time;
կորուսանել, անցուցանել զ—ն, to lose, to waste one's time, to while away;
դէպ —, a favorable moment;
—ի մնալ, սպասել, or սպասել դիպող —ի, to wait the favorable moment;
— առնուլ, գտանել, to find a favorable occasion or opportunity;
ընտրել զ—ն, cf. Ընտրեմ;
ոչ բազում —ք են, a short time since, not long since, lately, of late;
ոչ սակաւք են, a long time since, a long, long while ago, long since;
առ այնու —օք էր տեսանել, then one saw, it was at that period one saw;
առ —օք Վարդանայ Մեծի, in the time of Vardan the great;
յաւուրս —աց սորա, of his epoch;
ի վաղեմի —սն, in remote ages;
ի սուղ, ի սակաւ —ի, in a short time, in a moment;
ի միում, ի նմիմ —ի, at the same time;
ի յետին —ս, in these latter times, years or days;
անդստին ի —աց անտի, or յառաջին —աց, thenceforth, from the earliest or olden times;
առ նովին —օք, towards this period, about the same time;
հզօր ի —ին, powerful at that time;
— ինչ, some time, a short time;
առ — մի, provisionally, for a certain period, for the present;
—աւ, with time, in the course of time, in time, in the long run;
ընդ or ըստ —ս —ս, from time to time, at intervals, now and then, ever and anon;
զայնու or առ այնու —աւ, զայնու —օք, ընդ —ս, or յամս —ացն այնոցիկ, առ սովիմբ, or զսովին —աւ, ընդ —ս ընդ այնոսիկ, ընդ ամս —ացն այնոցիկ, then, at that time, in those times, at that epoch, during that century;
ի —ին՝ յորում..., in the time when...;
ընդ ամենայն —ս, at all times;
—աւ, once upon a time;
once there was;
formerly;
— ինչ առնել առ ձեզ, I shall remain some time among you;
—ս ձիգս, long time;
բազում —ս աշխատ եղէ ի վաստակս այս, this work has cost me much time;
բազում —ի պէտք են առ այս, that requires much time;
անցանէ —ն, time flies.
time;
time;
tense.
as, like, in the same manner as;
whilst, when, while;
nearly, within a little, almost, about;
as if;
— այն թէ, — զի, — եթէ, as if;
like as it were;
ոչ եթէ, not that, not only;
— ? how? by what means ? in what manner ? — ապա ? — արդեօք ? how then? how ever? — է? how is it? — ոչ ? of course, without doubt.
as;
in quality of;
nearly, rather like;
when;
—, — այն թէ, — զի՝ եթէ, as if, as though;
because, seeing that;
— ոչ եթէ, not as if, uot only, as if it were not;
— զմիոյ միոյ լերանց, like the mountains;
— զարմանալով իմն, as if surprised;
ամաց — երեսնից, about thirty years of age;
— զի ! how! how much! how many! — գեղեցիկ է առաքինութիւնն ! how beautiful is virtue !
as, so that, like;
when;
almost, nearly;
—, — այն թէ, — եթէ՝ թէ, as if, in some way;
— զի, as, because;
— ոչ եթէ cf. Իբրեւ ոչ եթէ.
to understand, to know, to feel;
to conceive, to comprehend, to perceive, to learn, to find out, to discover;
to think, to consider;
to believe;
զօրութեամբ —, to understand (something omitted);
հնարս —, ելս՝ ելս իրաց —, to find means, to exercise one's ingenuity, to invent;
իմաստս չարս —, to weave a conspiracy, to form a plot, to cabal, to conspire;
զանձին — բարի, to seek one's interest, to consult one's own happiness;
գիտէ — զամենայն հնարս, he knows how to attain his end, how to manage.
thing, something;
ունիմ — ասել քեզ, I have something to tell you;
յ— ածել, to create;
ամենայն որ — իմ է՝ քո է, all that I have is thine.
stout;
great;
thick;
rough, rude, rustic, unpolished;
awkward, ill-shaped, ill-made;
rugged, toilsome, difficult;
— զգեստ, coarse cloth;
— ձայն, rough voice;
harsh sound;
— գոյնք, stiff or unconnected colouring.
obstacle, opposition;
embarrassment, inconvenience, difficulty, hitch, hinderance, clog;
the spines of the hedgehog;
— խափանարար, great obstacle, impossibility;
ահա — անկոխելի, there is an insurmountable difficulty;
— եւ խութ լինել, to hinder, to clog, to embarrass, to prevent, to be a bar to;
տապալել զամենայն զխոչ եւ զխութ, to surmount the greatest obstacles;
cf. Խութ.
to think, to meditate, to consider, to cogitate, to study;
to reason, to reflect;
to suppose, to judge, to imagine, to fancy;
to bring to memory, to call to mind, to recollect;
— ընդ միմեանս, to consult, to advise together, to deliberate, to concert;
— ի սնոտիս, to meditate on trifles;
ի խորհելն անգամ սոսկամ, the mere thought of it makes me shudder;
յայն խորհէր հանապազ, he thought of nothing else.
thought;
design, intention, resolution;
imagination, fancy, inspiration;
sentiment, disposition;
idea, fantasy, revery;
advice, counsel;
deliberation, consultation;
secret;
mystery;
symbol;
sacrament;
designedly, intentionally, on purpose, purposely;
փրկական —, the Holy Sacrament;
տուն, տաճար խորհդոյ, council-hall;
խորհրդեան դպիր, secretary;
— չար, pernicious advice;
— առնել՝ ի մէջ առնուլ՝ ունել, to consult, to determine, to decide on, to resolve on;
to deliberate, to confer together, to take counsel, to advise with;
— տալ, to counsel, to give advice, to advise;
— հարցանել, to ask advice, to consult, to take counsel;
ի մի — միաբանել, to think together, to deliberate unanimously;
շրջել ի խոհրդոց, to change or alter one's mind;
շրջել զոք ի խորհրդոց, to dissuade from, to advise against;
— ի մտի եդի գիտել, I had conceived the idea of knowing;
— արարի ընդ միտս իմ, I deliberated with myself;
— կալաւ, he conceived the idea to;
զյանդուգն զայն խորհեցաւ —, he formed the hardy design to;
մինչդեռ յայսմ խորհրդի էր, in the midst of these thoughts, while thus deliberating.
rough, unpleasant, disagreeable;
ill-natured, ill-tempered;
— ձայն, shrill voice.
to harden, to become hard;
to be obstinate, to persist;
to be severe, rigorous, austere;
— ումեք, to treat mercilessly;
— որովայնի, to constipate, to close the bowels.
to harden, to make hard;
to render obstinate;
— զսիրտ, to render obdurate or callous, to harden the heart;
— զորովայն, to constipate.
hardening, making hard;
— որովայնի, astringent, binding, costive.
hardness;
stiffness;
roughness, harshness, asperity, austerity, rigidness;
rigour, severity, cruelty, inclemency, inflexibility;
— սրտի, obduracy, hardness of heart;
— բարուց՝ օրինաց, severity of customs, of laws;
— կարծեաց, too great austerity of morals, puritanism;
— որովայնի, tightness of the bowels, costiveness, constipation.
cf. Խրթին;
երեկորնեայն —, Venus, Vesper (the evening star).
intelligent, well-informed, skilful, learned;
— առնել՝ կացուցանել, to initiate, to instruct, to inform;
— լինել, to be well-informed, to have profound knowledge, to be well versed in, to understand thoroughly, to know perfectly;
— լինել ապագայից, to penetrate the future;
— լինել ի մէջ բարւոյ եւ չարի, to distinguish, to know good from evil;
— լինել յամենայն ճանապարհս իւր, to be have prudently or wisely;
— լինել ի սրտի իւրում, to revolve, to turn over in one's mind, to reflect, to consider, to mediate, to ruminate, to ponder;
— լինել ոգւոյ նորա, to seize the meaning, to enter into the spirit of;
— ամենայն իմաստութեան, learned in all knowledge.
to stuff, to cram, to gorge;
— — զորովայն, to gorge one's self.
to fill, to heap up, to stuff, to cram;
— զորովայն, to gorge, to gormandize, to stuff or cram one's self, to eat too much.
care, attention, solicitude;
nursing, attendance, duty, task;
mindfulness, diligence, assiduity;
—ով, carefully, mindfully, attentively;
— ածել՝ ունել՝ տանել, to take care of, to be mindful of, to look after;
to nurse, to tend, to attend;
to provide, to procure;
զամենայն փոյթ եւ զ— ունել զումեքէ, to take every care of;
to take great pains with;
տարածել ի վերայ ուրուք քլխնամս իւր՝ զգութ խնամոց, to surround with loving cares or kind offices, to be particularly attentive to, to wait assiduously upon;
հաստատեալ ի խնամս չարին, prone to evil.
play, game;
recreation, pastime, amusement, sport;
fun, joke, raillery, pleasantery, mockery;
mummery, foolery;
games;
scene, stage, theatre;
*song, air;
սէր խաղուց, gambling, gaming;
խաղք Ողոմպիայ, Olympic games;
խաղք ըմբշամարտից, wrestling;
գնդակ խաղ, the game of tennis;
խաղ կճեայ գնդակաց, game of marbles;
խաղ նարտի, backgammon;
խաղ աղիւսակի, draughts;
խաղ սատրնջոյ, chess;
խաղ աչկապուկի, blind man's buff;
խաղ թղթոյ, card-playing;
cf. Թուղթ;
խաղ բախտի, game of chance;
խաղ բառից, a pun, play upon words;
չլինել կամակ ի խաղ, to be in no mood for sport, not to be in a sporting mood;
ի խաղ հատանիլ, զակատիլ ի խաղս, to abandon oneself to amusements;
ի խաղ մտանե, to join a game;
to sit down to play;
լինել յաջողակ ի խաղի, to have a good game;
to hare a good-hand (cards), to be a lucky player;
լինել դժբաղդ ի խաղի, to have ill luck at play;
կորուսանել ի խաղի, to play or to gamble away;
վատնել զամենայն ի խաղի, to gamble away one's fortune, to lose ones' fortune by gambling;
դադարել ի խաղի, to leave off playing;
խաղ համարել, to take as a joke;
չեն ինչ խաղոյ, it is not to be trifled with, it is no joke;
— խաղ առնել զոք, ընդ խաղ արկանել, to ridicule, to deride, to mock, to make sport or mockery of, to laugh at a person;
ընդ խաղ առնել, to rally, to joke with, to jest with;
to turn to ridicule;
ընդ խաղ, ընդ խաղս, for fun, in jest, for a joke, jestingly;
ո՛րչափ խաղացի ընդ նոսա, how many tricks I played on them ! թո՛յլ տուր անդ զխաղդ, թո՛ղ զխաղդ, joking apart, in good earnest;
խաղ կանչել, to sing a song.
a note.
darkness, obscurity;
grief, sorrow, affliction;
blindness, delusion, ignorance;
hell;
devil;
dark, obscure, gloomy, murky;
ընդ —, ի —ի, in the darkness, darkly;
խաւար աղջամուղջ, utter darkness;
խաւար շօշափելի, darkness that could be felt;
խաւար գիշերոյ, the shades of night;
— ******խաւար տգիտութեան, the darkness of ignorance;
ի խաւար դառնալ, to get or to grow dark, to become obscure;
ընդ խաւար գնալ, to walk in darkness, to be ignorant of;
բաժին խաւարին առնել, to condemn, to damn;
խաւար կալու զամենայն երկիր, darkness covered the whole earth;
cf. Ըմբռնիմ.
female, feminine, womanly, womanish;
effeminate;
— սեր, ազգ —, womankind, the fair sex;
— ձայն, womanish voice;
— զգեստ, woman's garments;
— զարդ, female attire or ornaments;
զգենուլ —, to dress oneself in female attire;
մտանել զմուտ —, ննջել զգործ —, to lie with mankind;
—ք, women;
the menses.
ape;
— փոքր, marmoset;
— մեծ, baboon;
— երկայնաձետ, monkey.
cf. Լայնալիճ.
to fill;
to accomplish, to fulfil;
to spread, to diffuse;
to complete, to consmnate;
to load, tore-load, to fill again;
to repeople;
to glut;
to stuff;
— զաղեղն, to bend the bow;
— լուսնի, to be at the full (moon);
— զօրէնս, to fulfil the law;
— զօրէնս բնութեան, to satisfy the laws of nature;
— զոք օրինօք տեառն, to instruct in, to fill with knowledge of the divine law;
— զքաղց, զծարաւ, to drive away hunger, to satisfy;
to quench thirst;
— զիղձս, to satisfy or content on's wishes;
— զպէտս, to satisfy one's necessities;
— զձեռս, to give to the priest, to consecrate;
to be consecrated;
արեամբ — զձեռս, to dip the hands in blood, to assassinate;
— զոք պարգեւօք, to load with gifts;
— զտեղի, to take the place of, to substitute, to replace;
— մինչ ի վեր, to fill up to the brim;
ընդ ամենայն տեղիս — զաւետարանն Քրիստոսի, to spread the gospel of Christ everywhere.
liquid, fluid;
loose, free;
soft, mellow, tender;
— որովայն, open, easy in the bowels;
— լինել բնութեան, to be easy in the bowels;
to have the diarrhoea, flux, looseness;
— հանդերձք, immodest dress;
— կեանք, debauchery, dissolute life.
to untie, to unyoke, to unchain, to unbind, to undo, to loose;
to dissolve, to decompose, to break;
to resolve, to decide;
to temper;
to dilute, to soften;
to unfold, to develope;
to dissipate, to disperse;
to melt, to dissolve;
to explain;
to analyse;
to change;
to violate, to infringe;
լուծանել զերկունս, to free from the pains of labour, to cause to bring forth;
լուծանել զերկունս նորա, to be born of her;
լուծանել զքաղց, զքերան, to breakfast, to take refreshment;
լուծանել զպահս, to break one's fast;
լուծանել զոք ի կենցաղոյս, to take away a perso's life, to kill, to slay, to murder;
լուծանել զկեանս աշխարհիս, զկեանս իւր, զկենցաղ մարդկան, to end one's days, to depart this life, to cease to live, to die;
լուծանել զմեղս, to absolve, or remit sin;
լուծանել զդատակնիք, to annul a sentence;
լուծանել զօրէնս, to violate the laws, to transgress;
լուծանել զշաբաթս, to break the sabbath;
լուծանել զխաւար, to shed a light in the darkness, to make darkness light;
վրէժս լուծանել, to be punished;
լուծանել զլեզու, to untie, to cause to speak;
լուծանել զամուսնութիւն, to dissolve a marriage;
լուծանել զարգանդ կուսին ի պղծութիւն, to deflower, to violate;
լուծանել զսէրն հայրենի, to act in disregard of paternal love;
լուծանել զքուրձ, to open a sack;
լուծանել զորովայն, to loosen, or move the bowels;
to purge;
զարժանին պատուհաս ելոյծ զյանցանացն, he met with the punishment his crimes deserved.
solution;
decomposition, resolution, dissolution, dispersion;
explication, discovery, explanation;
dilution;
liquefaction;
fluidity;
abolition;
infraction, infringement, violation;
fainting;
— ամուսնութեան՝ ժողովոյ, dissolution of matrimony;
dissolving of an assembly;
— որովայնի, diarrhoea, looseness, flux;
— կենաց, death;
— սառնամանեաց, thaw.
hearing, audition;
audience;
news, account, report, relation;
hearsay, rumour;
renown, fame;
discourse, sermon;
obedience;
noise that wakes or rouses;
sound, voice, cry;
Աստուած ամենայնիւ լուր է, the ail-hearing God;
լուր չարեաց, bad news, ill news;
լուր առնել, to warn, to avert;
to acquaint;
to announce;
զխուլս ի լուր առնել;
to cause the deaf to hear;
լուր լինել;
to be heard;
to be announced;
լուր դնել;
to listen;
to hear;
լուր լինել առ ոք, to come to one's knowledge;
ելանել լրոյ ուրուք, to spread one's fame;
լուր ի ականջաց լսել, to hear with one's own ears;
ի լրոյ, by hear-say, by current report;
— ! listen ! — օր, workday.
cf. Լռելեայն.
cf. Ծաղկեմ;
սրտի բերկրեցելոյ երեսք ծաղկին, a merry heart makes a cheerful countenance;
ծաղկին ամենայն ազգք արուեստից, all the arts flourish.
man-servant, domestic, waiter, boy, valet, footman;
slave;
vassal, dependent, subject;
ազնիւ, հաւատարիմ —, good, faithful servant;
վարձ —ի, wages, hire;
գրատ or նշամազգեստ —ի, livery;
— առնուլ, to hire or engage a servant;
արձակել զ—, to discharge or dismiss a servant;
ի բաց արձակել զամենայն զ—ս, to clear the house;
նորոգել զամենայն զ—ս, to engage new servants.
smile, simper;
laugh, laughter;
derision, sneering;
— բարձրաձայն, burst of laughter;
cf. Ծաղր.
to smile, to laugh;
to laugh at, to scoff, to deride, to mock;
to look pleasant, to smile, to laugh;
ընդ քիմս —, to laugh constrainedly;
— ընդ միտս, to laugh in one's sleeve;
մեղմ —, to titter;
— յանդէպս, to giggle;
բարձրաձայն —, to burst out laughing, to laugh out;
— յոյժ յոյժ, յանչափս, to burst, to split ones sides with laughing, to choke with laughter;
չիք ինչ —ղելոյ, there is nothing to laugh at;
եւ —ղեցան յոյժ, and they burst out laughing;
անդ ծիծաղէր լիութիւն եւ գեղեցկութիւն, the whole country laughed with fertility & beauty.
to beget;
to give birth, being or life to, to bring forth a child, to lie in, to be delivered;
to procreate, to produce;
to be begotten, engendered, produced, born;
to originate, to arise, to spring;
to pullulate, to bloom;
to emanate, to issue, to proceed;
— — կենդանեաց, to engender, to litter, to bring forth;
վերստին —, to be regenerate, born again;
to revive, to come to life again;
— Հօր, to procreate;
վերստին — մկրտութեամբ, to be new-born or regenerated by grace;
որդիս —, to bring forth a child, to be delivered of a child;
ծնաւ որդի or մանուկ արու, she brought forth or was delivered of a male;
գոգցես յայն ծնեալ էր or թուէր իմն յայն ծնեալ he seemed born for;
գետք զխորս ծնանին, the rivers nourish the sea;
երեսք որ ծնանիցին ի հայելւոջ, a figure horn or reflected in a mirror;
այտի ծնաւ քերթուղութիւն, thence poetry was born.
sea;
lake;
the molten sea in the Temple;
—ն լայնասփիւռ, the main sea, the deep, the high or open sea;
անդունդք ծովու, the depths of ocean, the mighty deep;
ի խորս ծովու, far out at sea;
կապուտակն ծովուց, sea-green;
ջուր —ու, sea-water;
հէն ծովու, sea-rover, pirate;
ընտել ծովու, accustomed to the sea;
ընդ ծով եւ ընդ զամաք, by sea & land;
գնալ ընդ —, to go to sea, to put to sea, to sail;
անցանել ընդ —, to go over or across, to cross the sea;
զեփիւռ ծովու, sea-breeze;
հողմախաղաղ —, հարթածաւալ —, calm sea, as smooth as glass;
կապուտակային՝ անշարժ՝ խաղաղաւէտ՝ ընդարձակ՝ անհուն —, blue, still, quiet, vast, immense ocean;
մոլեգնութիւն ծովու, the raging or fury of the sea, the roughness of the waters;
ալեկոծ՝ յուզեալ է —ն, the sea is turbulent, swelling, rolling;
ալեկոծի, փրփրէ ծովն, the sea runs high, foams, froths;
մրրկալից՝ մոլեգին՝ զայրագին՝ փրփրադէզ՝ ահեղագոչ՝ անսանձ՝ սպառնալից՝ անգութ —, stormy or tempestuous, dreadful or furious, angry or raging, foaming, thundering or roaring, unruly or ungovernable, threatening, pitiless ocean;
— աչեր, blue of sea-green eyes.
— հեշտութեանց՝ ցաւոց, a sea of delights, of griefs or sorrows.
possession, domain, land, estate, landed property, fief;
farm, arable land;
possession, occupancy, holding;
dominion, empire, power;
— որովայնի, costiveness, constipation of bowels.
to hang, to hang oneself;
to be hanged or held in suspense;
to suspend;
to be lowered;
to depend, to be dependant, in the power of;
to become attached to, to get fond of;
— զսիրոյ ուրուք, to love tenderly;
— զշրթանց ուրուք, to listen open-mouthed, to hang on the lips of a speaker;
— զառասպելեաց, to believe in fables;
ժողովուրն ամենայն կախեալ կային զնմանէ ի լսել, all the people hung on his lips.
sovereignty, principality, lordship;
authority, faculty;
empire, dynasty, sway, rule, dominion, domination;
abselute power;
dignity;
right, privilege;
government, command, power, jurisdiction;
free will, liberty;
licence, exclusive permission;
place, post;
diocese;
—ք, principalities (tho third order in the celestial hierarchy);
հոգեւոր՝ ժամանակաւոր, spiritual and temporal power;
առաւելազանց —, too much authority;
յ— հասանել, to rise to dignities;
to get into office, or power;
տալ ումեք զամենայն —, to empower, to give carte-blanche, or full powers to;
լինել ընդ իշխանութեամբ ուրուք, to be in the power of some one, or dependent on some one;
այս ի վեր քան գիմս է —, that is beyond my power, that surpasses my capacity.
thing;
affair;
fact, effect, substance;
reality;
յ— արկանել, to use, to wear;
to put in execution;
օգնել իւիք, to procure assistance;
— ոչ կարեմ առնել —ս ինչ, I can do nothing;
—ք առն յառաջադէմ յաջողէին, this man's affairs prospered;
այր հմուտ —աց պատերազմի, a man experienced in warfare;
կարեւոր —, an important affair;
—ք աշխարհին, public business;
իրաց իրաց, of various, or many things;
յ—ս յ—ս, in various matters;
—օք, by deeds;
really, effectively;
ամենայն —օք, in any vay, or manner, at all events;
սմին, դմին, նմին —ի, for this, therefore, for this, that reason;
բարւոք ընթանան —ք, cf. Ընթանամ;
ընդ բան եւ ընդ — է մեծ ինչ խտիր, saying and doing are two things.
right, justice, equity;
due;
law;
duty;
reason;
rectitude, uprightness;
right, faculty, power, competence;
իրաւամբք or ըստ իրաւանց, by right, rightfully, justly, duly, lawfully;
որո՞վ իրաւամբք, by what right ? with what authority ? աստուածային —, divine-right;
ամենայն իրաւամբք, with all one's authority;
—նս առնել or ընտրել, to render justice, to judge;
զիրաւունս ուրուք ի գլուխ հանել, to justify completely;
առնել ումեք —նս ի ձեռաց թշնամեաց, to free one from his adversaries, to acquit;
—նս համարել՝ վարկանել, to think, or repute right, to think it proper, to believe oneself right;
—նս տալ, to show with reason, to bring proofs;
to justify, or exculpate oneself;
զիրաւունս ցուցանել, to prove one's rights, to adduce or allege proofs in one's defence;
to contest, to bring an action against;
—նս հանել, to judge rightly;
to justify;
զ—նս ի նա հանել, to pronounce judgment in one's favour;
զիրաւունս իւր կացուցանել, զիրաւունս անձին ցուցանել, to put in one's claim, to avail oneself of one's rights;
—նս խնդրել, to ask for justice, to demande one's right;
պինդ կալ յիրաւունս, պահանջել զիրաւունս, to sustain one's rights;
թիւրել զիրաւունս, to cavil, to sophisticate, to overstain the law;
— են նոցա բողոք ունելոյ, they have reason for complaint;
եւ իրաւամբք արդեօք, that is not without reason.
mountain;
— տեառն, — սուրբ, heaven, paradise;
լիրինք յաւիտենից, յաւիտենական or մշտնջենաւոր, the angels, the prophets, the apostles;
արտեւան, գագաթն, կատար լերանց, the summit, the ridge of the mountain;
կապան, կիրճ լերանց, strait, defile, pass;
գօտի, շղթայ, պար լերանց, chain, ridges of mountains;
հրաբուղխ լեառն, volcano, a burning mountain;
սառնատափ լերինք, glaciers;
լուղական լերինք, iceberg;
մոլորակային, լուսնային լերինք, the planetary, the lunar mountains;
զլեառն լեռնայն գնալ, to go from mountain to mountain, or by mountain paths;
լեառն Սինա, Մասիս, mount Sinai, Ararat;
իբրեւ զլերինս ելանէին բարձրանային փրփրադէզ ալիքն, the foaming waves ran mountains high;
եւ լեառն մուկն ծնաւ, the mountain brought forth a mouse.
leave off ! come on !
save, excepting, besides that;
— անդր, set aside, leave out, pass over, nonsense! go! get away, or out! fy! pooh! — թէ, so much the more, more than, rather than;
— զայն, — զի, not only;
— լիք լինել, to be abandoned, outcast.
to let, to permit, to allow;
to commit, to abandon, to resign, to yield, to give up, to forsake, to cast off, to leave, to desert, to get rid of;
to deliver, to free, to pardon, to remit, to release, to acquit, to forego, to pass over, to tolerate;
to repudiate;
to renounce;
— ասել, to omit, to leave out, to pass over in silence;
— զմեղս, to pardon, to absolve, to remit;
to expiate;
— զիմն ի գլուխ ուրուք, to let one go one's own way;
ձայն —, to cry out;
— առնել, to permit, to allow;
— առ ժամանակ մի, to suspend;
— զոք ի մահուանէ, to free from death;
չ-, to refuse, to hinder, not to allow;
սիրտ իմ եթող զիս, my heart failed me;
ի բաց թողցուք զայս, let us leave that aside;
-, թողանիմ, ղայ, to be left, abandoned.
vibrating;
oscillating;
trembling;
that shudders, quakes;
— ձայն, thrilling voice.
to take away, to remove, to carry off, to displace;
to retrench;
to derogate, to suppress, to withdraw;
to cause to cease, to destroy, to dispel, to efface, to extinguish, to stifle;
to take away, to ravish, to take, to steal, to rob;
to lift up, to raise;
to bear, to support, to sustain;
— ի վերայ, to put, to put on, to load;
— ի հաշուէ, to discount, to deduct, to abate;
— զօրէնս, to repeal a law, to cancel, to annul;
— զխոչս, to clear, to extricate;
— զցանկն, to unbar;
— զմանուկն յարգանդէ, to deliver a woman;
— թողուլ, բարձի թողի առնել, to abandon, to forsake entirely, cf. Մերժեմ, cf. Լքանեմ;
—ի լուծ կշռոց, to weigh;
— զգլուխ, to behead, cf. Գլխատեմ;
աղաղակ կական՝ կառաչ՝ ձայն՝ ճիչ —, to scream, to cry out;
to weep;
— ի միջոյ, to carry away, to stroy, to annul;
— զամենայն դժուարութիւն, to take away all difficulty;
— զկեանս ուրուք, to take away the life of some one, to kill, to murder;
բաղոք —, to appeal, to invoke, to lament;
— զցաւս, to support pain;
— ուստեք, to go away, to depart;
— զթիւ, to subtract;
— արձակել, to dismiss;
բարձեալ բերել, to carry;
to be carried or brought;
to liken, to compare;
to be taken away;
to be destroyed;
to be estinguished;
բարձիր եւ անկիր ի ծով, be thou removed and cast into the sea;
— մտաց հպարտութեամբ, to be proud of;
արք արգարք բառնիմ, the just perish;
Դամասկոս բարձցի ի քաղաքաց, Damascus will soon be no longer a city;
բարձաւ ուխան, the pact is broken;
— ի կենաց, to die;
նմա բարձին զխանչն, they put on him the cross.
high, elevated;
sublime, eminent, great, excellent;
հոսել ի բարձուէ, to fling, to throw from above;
ի ձայն բարձր, — ձայնի, ձայնիւ բարձու, aloud, loudly;
— առնել, to elevate, to raise on high, to magnify, to exalt, cf. Բարձրացուցանեմ, cf. Վերացուցանեմ, cf. Համբառնամ, cf. Օրհնեմ;
— լինիմ, to be elevated, glorified, cf. Բարձրանամ, cf. Փառաւորեմ;
ճանաչել զբարձունս, to know sublime or profound things;
սեղան —, splendid, sumptuous dinner, banquet;
ի բարձուէ, from above;
— ոճ, elevated style;
— քանդակ, relief, basso-rilievo.
good;
well;
եթէ — թուի առաջի or յաչս, if you please or like;
— ծերութիւն, a prosperous old age;
— վարդապետութիւն, good or sound doctrine;
— այր, a good man;
— խոտել, to despise or to scorn well;
— է մեզ աստ լինել, it is a good thing for us to remain here;
— է or — է բանդ, վադապետ, you say well, master;
ոչ է — մարդոյգ միայն լինել, it is not well for man to be alone;
տուժել զայր արդար չէ —, it is not a good thing to do ill to the just.