tillage, ploughing, tilth, husbandry;
ploughed land;
culture;
use, employment;
down, below;
common;
—ս վարել, հարկանել, ցելուլ, կակղել, to plough, to furrow, to dig, to cultivate land;
ի — առնուլ, արկանել, to use, to make use of, to practise, to exercise;
ի — երկոց մտանել, to apply oneself to work, to labour;
ի — տալ, to lend, to loan.
(լծ. յն. արու՛րա, արօդրի՛ասիս. լտ. արա՛ցիօ ). ἁροτρίασις aratio. Արօրադրութիւն. հերկագործութիւն. ցանումն սերմանեաց. եւ տեղին հերկեալ. վարուցան.
Ոչ լինիցի վար, եւ ոչ հունձք. (Ծն. ՟Խ՟Ե. 6։)
Վարս վարեալս ցելեալս կակղեալս։ Որք զկոկորդացեալ ոգիսն կակղիցեն, եւ վար (կամ ի վար) երկնաւոր սերմանն պատրաստիցեն։ Որպէս հարօր ի վար, կամ դեղադիր ի դեղոցի։ Վարն ու աշխատութիւն մշակացն անօգուտ էր. (Ագաթ.։ Ոսկ. ես. յորմէ եւ Գէ. ես.։ Յհ. կթ.։ Վեցօր. ՟Զ։ եւ Շիր.։)
Մշակի թողեալ զվարն։ Ելանէ սերմանահանն ի վար։ Ոչ վարս հարաք, եւ ոչ հերկս հերկեցաք. (Ոսկ. մ. ՟Ա. 9։ ՟Բ. 19. եւ 17։)
Որպէս ոք կամիցի վարել, եւ թողուլ զվարն անպիտան եւ անսերմ, պտղոյն ոչ հասանէ. նոյնպէս եւ որ սկիզբն առնէ առաքինութեան, եւ յետս դառնայ, անպիտան է, եւ ոչ շահի զարքայութիւն երկնից. (Մեկն. ղկ.։)
Որոց վար եւ այգի ոչ իցէ, մի՛ առցեն (տուրս). (Կանոն.։)
Ոչինչ աղքատութիւն է (մեղայ ասել), եւ ոչ թոշակ բանից եւ ոչ վար ընչից (որպէս ցանումն ցորենոյ). (Ոսկ. ապաշխ.։)
ԵՐԿԻՐ ՎԱՐՈՅ. cf. ՎԱՐՈՅ։
ՎԱՐ. Վարելն եզանց զերկիր, կամ լծիլն ի վարել.
Չիք իբրեւ զեզն ի վար լծոյ. եւ էշ տկարանայ եւ մաշի. (Եփր. օրին.։)
Ոչ եզինք իմ զլուծ տեսին կամ զվար. (Ոսկիփոր.։)
ՎԱՐ, ի վար. χρῆσισ usus, usus fructus, tractatio. Առումն իրաց ի պէտս. գործականութիւն. կիրառութիւն. գործադրութիւն. արդիւնականութիւն.
Յառաքինութեան ընդունելութիւն եւ ի վար պիտոյտց՝ միոյ է պէտք, խորհրդոյ։ Զըստ քնոյն զանգործութիւն (աչաց) ոչ է ի մէջ առնլի. քանզի պակասեն եւ նուազեն վարքն. (Փիլ. այլաբ. եւ Փիլ. իմաստն.։)
Ի վար երկոց մարմնոց մտէր, զաննիւթն ի նիւթ պարունակէր. այսպէս գրէր. (Լմբ. ի շ.։)
Ի ՎԱՐ ԱՐԿԱՆԵԼ. χράω, χράομαι, καταχράομαι utor, usurpo, fruor χρέω excolo, operam loco. Ի կիր արկանել. ի գործ արկանել կամ դնել. արդիւնացու ցանել. գործականել. վարել ի պէտս. վայելել. բանեցնել, բանի բերել.
Ի վար րկանել զարուսեստ, կամ զուսեալն, զիմաստութիւն, զսովորականն վարդապետութիւն, զառաքինութեան վարս. (Ճ. ՟Բ. Ճ. ՟Գ.։ Սարկ. լս.։ Սկեւռ. ի լմբ.։ Վրք. ածաբ.։)
Զսուր երկսայրի իշխանութեանդ առ երկուց կողմանց պէտս կամակարս ի վար արկանիցէք. (Պիտ.։)
Զձեռն ի վար արկանէ. (Նիւս. կազմ.։)
Ի վար արկ առ իւրաքանչիւր ազգ ծննդոց՝ յարմարելի առնուլ կերպարան։ Զարթնութիւն ի վար արկցէ միտս։ Զիա՞րդ զհեշտութիւնս ի վար արկցէ, յորովայնէ եւ ի զգայութեանց պակասեալ. (Փիլ. բագն. եւ Փիլ. այլաբ.։)
Ի ՎԱՐ ԱՌՆՈՒԼ, ԱՌԵԱԼ ԼԻՆԵԼ, եւ ՏԱԼ. χράομαι mutuo accipio, usurpo χράω do utendum, commodo. Առնուլ կամ տալ ի կիր, ի փոխ. վարել, իլ.
Մարգարէն զբերան գազանին յաղօթս ի վար առնուլ։ Վեցերեւակ, զոր ի վար առեալ բոլորեցուն արարիչն՝ գործեաց զաշխարհս։ (Բերք երկրի) ի կերակուրս հեշտ վայելչութեամբ ի վար առեալ լինի։ Ի հինգերորդում յեղեանակին (ձեռնարկութեան) առնուլ ի վար ի նմանէ (այսինքն առեալ լինել)։ Տու՛ր մեզ ի վար զքոյին ձայնդ. աղաչեա՛, զի մեք առ քեզ հաւասարութեամբ ապրեսցուք։ Միտքն երբեմն ի վար տուեալ զինքն զգայութեանցն՝ ընդ ամենեսին սովորեալ է շրջիլ. (Փիլ.։)
Խորհրդոյն յիւրմէ գործակցութիւն ի վար տուեալ ախտին. (Նիւս. կազմ. ՟Ի։)