cf. Ծիրանագոյն.
apricot-tree.
arrayed in purple.
cf. Ծիրանանամ.
cf. Ծիրանավաճառ.
purple-fish, Venus-shell;
purple;
purple clothes, stuffs;
imperial dignity;
/cf. Ծիրանագոյն, — Տիւրոսի or Ծուրայ, Tyrian purple;
—ս արկանել, to be clad or clothed in purple, to assume the purple;
to assume the imperial dignity.
excrement of birds, muting;
— ճանճից, fly-spots;
— ծովաբադից, guano.
languishing, consuming, consumptive, hectic;
— ախտ, ցաւ, hectic fever or flush;
consumption, phthisis, decline;
մեռանել — ախտիւ, to die of a decline.
to debilitate, to weaken, to extenuate, to emaciate, to consume, to make lean or hectic.
cf. Ծիւրեմ.
to grow or become lean, to languish, to droop, to pine, to dwindle or fall away, to fall into a decline, to perish with consumption.
debility, extenuation, decay, decline, consumption.
germination.
parish priest, curate.
smoking.
sulphurous, mixed with sulphur.
cf. Ծծմաբեր.
burnt by sulphur.
rock-sulphur.
cricket.
to become lean, extenuated, weakened, debilitated.
to be grieved, cast down, disheartened, unnerved;
to take to heart, to fret;
ծմրեալ ի տրտմութենէ, weighed down with sadness, sorrowful, oppressed with grief.
genuflection, kneeling.
loving one's progeny;
fond, paternal, maternal.
an Armenian note.
cf. Ծներ.
modest, bashful, retiring, timid, shy.
genitor, parent;
engendering;
prolific, productive, fruitful.
to engender;
to give birth to;
to conceive, to form an idea.
faculty of reproduction, generative faculty.
time for child-birth or delivery.
eating or devouring its young.
fatherly, motherly, like a father or mother.
loving, fond of one's parents.
geunection, kneeling.
cheek-pouch.
serpillum, wild thyme.
lemon thyme.
garden thyme.
nape of the neck;
occiput, back of the head;
խորոփոք —ի, nape.
cf. Ծոծորակ.
hydrographer.
hydrographical.
hydrography.
very deep, bottomless.
sea-girt or surrounded.
immersed, drowned, wrecked, lost;
— լինել, to be the prey of the sea;
— կորնչել, to perish among the waves.
sea-sick.
that cuts, divides, cleaves or ploughs the sea.
combatting by sea;
naval;
— զօրութիւն, navy, naval service.
fog, haze, mist;
darkness, obscurity;
օր ամպոյ եւ —խղոյ, cloudy and tempestuous or stormy day.
part;
bit, piece, morsel;
share, portion;
lot, parcel;
ration, allowance;
contingent, quota;
side, part, quarter, clime;
minute;
relics;
holy or hallowed bread;
— հաւատոյ, article of faith;
մասունք բանի, the heads of a discourse;
— բարի, the better part;
— զգայական, սրտմըտական, ցանկական, sensitiveness;
irascibility;
concupiscence;
մասամբ, ըստ մասին, ըստ մասնեայ, ի —է, in part, partly;
partially, in parts;
by halves;
մեծաւ մասամբ, ըստ մեծի մասին, բազում մասամբ, ըստ առաւելագոյն մասին, for the most or greatest part, mostly, chiefly;
յայսմ մասին, ի մասինդ, յայդմիկ, on this side, on this consideration;
ի մասին, for, instead of;
— առ — or առ մասին, — —, piecemeal, in pieces, piece by piece, in shreds, limb by limb;
իմով մասամբ, on my part, as for me;
աղօթից մասամբ, as for, or with regard to prayers;
ի պարգեւի մասին, in place of a gift, as a gift;
նմա ել —, he was allotted, he had for his share, or portion;
it is fallen to his lot;
— ունել, to participate in, to take a part or concern in;
ի բարեաց մասին առնուլ, to take in good part;
ի չարի մասին առնուլ, to take ill, or amiss;
գրաւիլ ընդ մասամբք ախտից, to be subject to certain vices;
չիք մերընդ դաւթի, we have nothing to do with David.
we;
us;
— ինքնին, — մեզէն, ourselves;
զի՛նչ — ողորմելիքս, what poor creatures we are!.
machine, engine;
machination, cabal, plot, device, intrigue;
բազմահնար —ք, sly, crafty dealings, intrigues, machinations;
—ս հառնել, cf. Մեքենայեմ;
— երկանիւ, վեցանիւ կամ ութանիւ, two-wheeled, six-wheeled or eight-wheeled machine;
շոգեշարժ —, steam-engine;
տեղափոխ —, locomotive engine;
— պարզ կամ կրկին արդասեօք, single or double-acting engine;
— ջրեղէն սիւնակաւ, water-pressure engine;
— վերամբարձ, jack, lifting-jack or screw-jack;
— ցցահար, steam pile-driving engine;
— օդահան, air-pump, pneumatic engine;
գործարան —ի, engine-building;
լուծել, քակել զ—, to take an engine to pieces, to dismount;
յարդարել, կազմել զ—, to fit or put an engine together again, to mount;
ի գործ արկանել զ—, to work an engine.
cf. Մեքենաւորութիւն.
cf. Խարիսխ.
mist, fog, haze;
թանձր —, dense fog, thick mist.
urine, water, piss;
stale;
մրուր միզոյ, urinary sediment.
middle, midst;
inside, interior, heart, bosom;
loins, reins;
ցաւք միջաց, lumbago;
—ք or պորտ ընդոց, hilum of beans;
հացի միջաւ, with the crum;
ի — or ի միջի, in the midst or middle of, among, between, in, into, within;
ի միջոյ, through, out of, from;
ընդ —, by halves;
between, among;
in, into;
through the medium of, by means of;
— ընդ —, from time to time, now and then, ever and anon;
ց-ս, down or up to the waist;
ի միջի ձերում, among you, in the midst of you;
— գիշերոյ, midnight, twelve o'clock;
— ի գիշերի, at night, in the night, by night;
ընդ — իւր, upon his loins or side;
միջովք չափ ի վեր or ի միջոյն եւ ի վեր, from the loins upwards;
միջովք չափ ի խոնարհ or ի միջոյն եւ ի խոնարհ, from the loins downwards;
յապականութեան ի միջի, from or in the midst of corruption;
պնդել զ—ս, to gird up one's loins, to put on a belt;
խորտակել զ—ս, to break one's back;
գօտի ածել ընդ — իւր, to wear a belt, girdle or sash;
արկանել քուրձ զմիջովք, to put or gird sackcloth on one's loins;
սուսեր ընդ — ածել, ածել սուր ընդ —, to gird on a sword;
— ընդ — հերձուլ, հատանել, to cut in halves;
to split into two parts;
բառնալ ի միջոյ, to annihilate, to utterly destroy, to exterminate;
անցանել, կալ ի —, to come forward, to show or present oneself;
ի — բերել, to produce, to bring forward or out, to cite, to expose;
ի անկանել, to interpose;
փոյթ ի — առնուլ, to endeavour, to study, to try, to make any effort, to be solicitous;
դաշինս ի միջի հաստատել, to make an alliance;
արի՛, ա՛նց ի —, arise, get up, come here;
քերթացք նորա չեն ի միջի, his poems are lost;
ընդ — բանից մի՛ անկանիր, do not interrupt another's discourse;
cf. Խորհուրդ;
ի մէջ, cf. Մէջ;
ի միջի, in the middle, between, among;
ի միջոյ, from the middle.
index of scales;
weight, heaviness;
moment, instant;
oscillation;
inclination, propensity;
inclined or prone to, bent on;
— առ —, — ի —, oscillating, balancing;
undulating, floating;
— ի — խոնարհել, to float, to undulate, to wave;
— լինել, to be inclined, prone, to bend, to tend towards.
to darken, to obscure, to cloud, to dim;
to blacken, to offuscate;
to eclipse;
— զտիւ ի գիշեր, to change day into night.
obscure, gloomy, dark;
obscure, abstruse, occult, of difficult interpretation;
— կեանք, life of obscurity;
— վարս վարել, to live obscurely, to lead an austere life.
gnat, mosquito;
midge, any small fly;
առաջնորդք կոյրք, որ զմժղուկս քամէք եւ զուղտս կլանէք, ye blind guides, who strain at a gnat and swallow a camel.
one;
first, firstly, in the first place;
մի աստուած, one God, one only God;
ի մի, in one, together;
առ մի սիւնակ, at, or by each column;
առ այր մի, to each person, a-head, a-man;
մի առ մի, մի ըստ միոջէ, one by one, successively, from hand to hand;
bit by bit, piece by piece, in detail, minutely, exactly;
particularly, specifically, individually, distinctly;
մի ըստ միոջէ ասել, նշանակել, to specify, to go into detail;
ժողովել ի մի, to collect, assemble or unite together;
մի ոմն, one, one person;
մին ի նոցանէ, one of them;
մին կամ միւսն, either, either one or the either;
մէն մի նոցանէ, every one of them;
ոչ մին եւ միւսն, neither;
neither one nor the other;
ընդ մի, ընդ մի համար, conjointly with, together, at once;
in one, like on and the same thing;
մի եւ նոյն, the same;
մի զմիոյ կնի, one after the other;
մի՛ զի կոյր էր եւ մի or երկրորդ զի աղքատ էր, in the first place he was blind, in the next poor;
մի մի, միոյ միոյ, միում միում, each;
every one;
one another;
one by one;
ըստ միոյ միոյ ամսոյ, monthly, month by month;
մի առ միոջ, one after another, one on the other;
մի զմիով, with emulation, surpassing one another, outvying;
մի մի տարի, annually, every year, year by year;
մի ընդ միով, one under another, in a subordinate state;
մի մի իշխան մի մի օր մատուսցէն զընծայս, all the chiefs make daily offerings;
մի ըստ միոջէ, cf. Մի.
no, not, none;
մի՛ ասեր ինչ, say nothing about it;
մի՛ արդեօք, is it not ?
մի՛ արդեօք դու իցես եգիպտացին, art not thou that Egyptian ? is it not you ?
մի՛ գուցէ, lest, for fear that;
that it may not;
մի՛ երբեք, մի՛ բնա, never, not at all;
մի՛ եւ մի՛ or մի՛ եւ մի՛ իւիք, beware ! not at all, by no means, never;
մի՛ եւս, never, not again, no more;
մի՛ եւս առներ, take care not to do so again;
մի՛ իւիք, by no means;
մի՛ եղիցի, մի՛ լիցի, may it never be ! God forbid ! never;
մի՛ ոք, nobody;
մի՛ perhaps ?
կերիցէ մի՛, neither should he eat;
մի՛, մի՛ վշտացուցանէք զիս, no, no, do not afflict me.
to agree, to be of one mind or opinion, to consent, to comply;
to be agreed, reconciled, to conform oneself;
to unite, to join in one, to be matched;
— ի չարիս, to conspire, to conjure, to plot;
չ-, to disagree, to deny, to disown;
— երկու երկու, to pair, to form couples or pairs.
unanimity, agreement, concord, union, harmony, consent, good understanding;
conciliation, union;
harmony, consonance, concordance, homophony, symphony, concert;
conformity, fitness, suitableness;
commonalty, community, communion;
company, society, club, corporation, congregation;
copulation;
— թագաւորաց, alliance, confederation, league;
— ի չարիս, cabal, plot, conspiracy;
միաբանութեամբ, unanimously, with one accord;
միաբանութեամբ կեալ, to live on good terms;
քակտել զ—ս, to sow division in.
cf. Համագումար.
cf. Միայար.
cf. Միախորհուրդ.
Only Begotten;
— որդի, only son.
cf. Միայար.
cf. Միայար.
plain-dealing, sincerity, innocence, ingenuousness, artlessness;
fidelity, faithfulness, loyalty;
simple-mindedness, simplicity, silliness, credulity;
միամտութեամբ, cf. Միամտաբար.
cf. Միայնարան.
cf. Միայնարան.
at once, only once, at one blow;
որ —, whatever, whoever, whosoever;
որպէս —ն եւ միւսանգամն, as usual, as at other times;
հարից զսա գեղարդեամբս եւ ոչ կրկնեցից, I will transfix him with a single blow and he will have no need of a second.
to be a monarch, to reign or govern with absolute power, to have sovereign authority;
— զաշխարհն, to be absolute master of the country, of the world.
monarchy, monarchical government;
absolute dominion;
— ընդ միապետութեամբ կալ, to adopt the monarchical form of government;
հակառակորդ միապետութեան, republican.
cf. Միաւորեմ.
to urine, to piss, to make water;
— անասնոց, to stale;
— ստէպ, to piss often but little;
ոչ թողուլ յամենայնէ որ զորմով միզիցէ, to destroy every male.
cf. Միզաշարժ.
pissing;
— արեան, piss blood.
million;
հազար —, a thousand millions, milliard.
to each other, to one another;
զ—նս, one another, each other;
ի —, from one another, one from another;
ընդ —նս, with one another;
զկնի —, one after another;
— դէմ ընդդէմ, face to face, fronting, opposite;
սէր առ —նս, mutual affection;
յեղբայրսիրութեան առ —նս գթացք, kindly affectioned one to another with brotherly love;
զբեռն բարձէք, bear ye one another's burdens;
սիրել զ—նս, to love one another, to love reciprocally;
վնասել —, to injure one another;
զ—նս գովել, to praise one another;
ի —նս ածել ըզդրունս, to shut the doors;
բախել զ—նս, to smite one another;
ի թիկունս հասանել —, to help each other, to render mutual assistance;
ի պատիւ զ—ամբք ելանել, in honour preferring one another;
—ամբք վասն — պաղատել, to pray for one another.
when, while, at the time, as long as;
— տակաւին, whilst, yet;
բայց — ունէին ի դիմի հարկանիլ միմեանց, but just as the combat was about to commence;
— խօսէի ընդ նմատակաւին էր յանկողնի, I spoke to him while he was yet in bed;
— խօսէր, while he was speaking.
until, till, as far as, to;
even to;
that;
— ցայժմ, till now, up to the present, up to this time, hitherto;
— ցայդ վայր, so far, as far as, to that place;
— ցայդր, so far, as far as that, to there;
— ցայս վայր, thus far, as far as this, to here;
— ուրանօ՞ր, how far?
— ցամպս, even to the clouds;
գայ ընդ իս — ի կարս, he goes with me as far as Kars;
կաց or մնա — եկեսցէ, wait till he comes;
— ցե՞րբ, how long?
ոչ ելից — դարձցիս, I will not go out until you return;
— ցբազում ամս, during many years;
— զի, so that, insomuch that;
այնպէս or այնչափ՝ զի, so that;
as well as;
— բազմաց իսկ ասել, so that several people said.
before, ere;
not yet;
— ծագեալ արեգական, before day, before sunrise;
— աւարտեալ ամին, within the year;
before a twelvemonth;
— եկեալ էր նորա, he had not yet come;
— մեռեալ իցեմ, before I die.
always, at all times, continually, at every turn, incessantly, for ever, for ever and ever, perpetually, eternally;
eternal;
որպէս —ն, as usual, as before, as formerly.
entered, introduced;
well versed in, initiated, instructed, intelligent, expert;
free, frank, bold, daring;
meddlesome;
enterprising, adventurous, venturous;
— լինել, to enter, to push in, to introduce oneself, to go forward or before;
to intrude into, to thrust oneself forward, to intermeddle or interfere;
to penetrate deeply, to pierce to the inmost parts, to dive into, to explore, to sift;
to undertake, to have a hand in, *to have a finger in every body's pie;
— ձեռամբ գործել, to act freely.
intermediate;
intervening;
— խաղ or — խաղարկութիւն, interlude.
cf. Միջնայարկ.
middle, centre;
space, interval, interstice;
vacancy;
division, separation;
difference, distinction;
empty space;
*means, way;
— հացի, cf. Միջուկ;
— անօթոց, capacity;
— աշխարհի, interior, inside part;
— պատերազմաց, truce, suspension of arms, armistice;
զ—աւ ռազմին, during the conflict, in the hottest of the battle, thickest of the fight;
զ—աւ ճանապարհին, on the way;
during the journey;
ի —ի ամբոխին ամրանալ, to take refuge among the crowd.
marrow, core, heart;
— հացի, crum of bread;
— ձուոյ, yolk of an egg;
— ընկուզոյ, kernel of a walnut;
— տնկոց, pith;
— պտղոյ, core;
— գիսաւորաց, nucleus of comets.
flesh;
meat;
— դնդերային, muscular flesh;
— մարդկային, human flesh;
— երէոց, venison;
— հաւուց, white meats, poultry;
— նապաստակի, brown meats, game;
— սպանդանոցի, coarse meat, butcher's meat;
— որսոց, fowls and game;
— պտղոց, pulp;
հում, պախ, խորովեալ —, raw, boiled, roast meat;
— ի կասկարայէ, broiled or grilled meat;
մսոյ ջուր, broth;
— ածել, to fatten, to make fat;
կաթսայ մսոյ, flesh-pot.
mind, intellect, understanding;
sense, judgement, reason, intelligence;
thought, idea;
intention, design, project;
opinion;
advice, counsel;
meaning, intent;
maxim;
ըստ մտի, ըստ —ս, at one's will or pleasure;
according to one's fancy, liking, desire;
ըմբռնումն մտաց, apprehension, idea;
մարդկեղէն —ք, human reason;
հասարակաց —ք, good sense;
—ք անմտութեան, foolish thoughts;
—ք անարգութեան, reprobate sense;
—ք առակիս, the moral of the fable, or of the apologue;
ուղիղ մտօք, in good faith;
պարզ մտօք, frankly, sincerely, without artifice;
սրտի մտօք, with all one's heart;
ազնուական —ք, noble sentiment;
արդարակորով, խորախորհուրդ, վսեմ, հաստատուն or անյողդողդ, լուսաւորեալ, ընդարձակ, եռանդուն, սուր, թափանցող, արգասաւոր, հնարագիւտ —ք, upright, profound, elevated, firm, enlightened, vast, lively, sharp or piercing, penetrating, fertile, inventive wit, mind or intellect;
թեթեւ, անարգասաւոր, շփոթ, ցրուեալ, տկար —ք, frivolous or light, barren, confused, distracted, weak mind or intellect;
ունել ի մտի, to have the design or intention, to propose to oneself, to project;
ի —ս լինել, գալ, —ս ուսանել, to regain one's intellectual faculties, to be restored to one's senses, to awake;
դնել ի մտի, հաստատել ի —ս, to form a resolution, to take into one's head, to be determined, to resolve, to project, to propose, to presume, to imagine;
— դնել, to be attentive, to apply or devote oneself to, to observe, to regard, to consider with care, to think, to reflect;
ի —ս առնուլ, to understand, to comprehend, to perceive, to conceive, to know, to remark;
to study, to learn by heart;
զմտաւ or ընդ — ածել, to consider, to regard attentively, to meditate, to recollect, to imagine;
աշխատ առնել զ—ս, to fatigue the mind, to rack one's brains;
անկանել ի մտտաց, to be out of one's mind or senses, to lose one's senses, to be crazy;
անկանել or ելանել ի մտաց, to escape or slip from one's memory;
to forget;
—ս դնել, to admonish, to warn, to apprise of;
դնել ի մտի ուրուք, to suggest, to insinuate, to hint, to intimate, to entangle, to involve;
ընդ — մտանել, ըստ մտի լինել, to please, to gain one's affection or good will, to conciliate one's favour, to insinuate oneself in the good graces of, to win one's favour;
ընդ — տանել, to take offence at, to be offended, to take ill, to take a pique, to be nettled;
արկանել ի —ս, to suggest, to inspire;
տալ ի — առնուլ, to cause to understand;
փոխել զ—ս, շրջիլ ի մտաց, to think better of, to change or alter one's mind or intention;
ի չար կամ ի բարւոք —ս առնուլ, to take well or ill;
գերել զ—ս, to captivate one's understanding;
ընդ —ս անկանել ուրուք, to occur to mind, to enter the imagination or thoughts;
հանել ինչ ի մտաց ուրուք, to drive out of one's head, to persuade to the contrary;
—ս ունել, to be witty;
ասել ի մտաց, to say to oneself;
ընդ — արկանել, to think, to recollect, to conceive;
բարգաւաճել, կրթել զ—ս, to cultivate, to form the mind, to improve;
այսր անդր մաղել զ—ս, to distract the mind;
անխիղճ —ս ունել, to keep a clear conscience;
ի մտի պահել, to keep in memory;
բարձրանալ ի —ս իւր, to become proud, vain, puffed up;
— առնել, to listen to, to mind, to agree with;
ընդ —ս հարկանիլ, to occur, to come to mind or memory, to recollect;
առնել ի մտաց իւրոց, to do without intention, to do unintentionally;
առ ի —ս առնուլ, to understand allegorically;
իսկ առ ի —ս, and in mystic or allegorical sense;
բազումք ի —ս ունողաց, the generality of intelligent persons, most witty people;
ոչ ոք ի —ս ունողացն, one of good sense, no sensible person;
եդեալ էր ի մտի, he decided, he was resolved;
չառնում ինչ ի —, I understand nothing of it, I don't understand it, I am quite at a loss;
անմարթ է ի — առնուլ զայն, nothing can be known about it, it is impenetrable, it's marvelously obscure;
—ք իմ առ իս դարձան, my mind was restored;
եւ ոչ ի —ս անգամ անկեալ էր նորա, he never even dreamed of it;
խորհէի եւ ասէի ընդ —ս, I thought and said to myself;
յորմէ ի — առնուլ է, whence it follows that;
բազում անգամ եղեւ ինձ ի մտի, I was more than once tempted to, I several times intended to;
գայ ի —ս իմ, it has just come into my thoughts, mind or head;
ստէպ ի մտի իմում յեղյեղեմ զայն, I often repeated it to myself;
յաս են —ք բանիցս, this is the sense of the passage;
նա չառնու ինչ ի —, he understands nothing of it, he knows nothing about it, it is Chinese to him;
այսպէս եցոյց զչարութիւն մտաց իւրոց, thus he betrayed his malicious intention;
զմտաւ ածեմ, to think, to regard, to consider.
to incline, to lean, to bend, to bow, to bias;
to incline, to lean, to feel inclined or disposed for, to lean to the side of, to be biassed, to have an inclination for, to feel an attachment for, to adhere, to comply;
միտեցաւ սիրտ նոցա զկնի նորա, their hearts inclined to follow him.
tending, bent on, inclined or prone to;
— ի չարն, prone to evil;
inclined to mischief.
inclination, tendency, propensity, disposition;
proneness;
inclination;
—ումն ի չարն կամ ի բարին, good or evil propensities.
cf. Միւրիկէ.