word;
speech, language, tongue;
discourse, sermon;
saying;
diction;
talk, conversation, chat;
word, promise;
report, news;
— ընդ Աստուծոյ, prayer;
— հաւու, cock-crowing;
խօսս արկանել՝ առնել, to speak, to talk;
խօսս առնել՝ դնել, to compose, to write;
ի խօսս գալ՝ մատչել, to begin to speak in one's turn;
to converse, to talk;
ի խօսս առնել, to cause to speak;
ի խօսս լինել՝ — կանաց or լեզուաց լինել, to be the public scorn, to become a bye-word;
կարճել զխօսս ուրուք, to interrupt a person, to break in upon;
—քո յայտ առնեն զգեզ, thy speech bewrayeth thee;
cf. Բան.
ԽՕՍՔ λάλημα, λαλιά loquela λόγος , ὀμιλία verbum, sermo, homilia, conversatio μελέτη meditatio, declamatio φθόγγη, -γος vox եւ այլն. որ եւ ԽՕՍ, (տե՛ս ի վեր անդր) Ասք. ասութիւն. ասացուած. արտաբանական բան ձայնաւոր. զրոյց. բարբառ նշանական յօժեալ ի բառից.
Կեանք իմ թեթեւագոյնք են քան զխօսս։ Իմոց խօսից։ Ունկն դիր խօսից իմոց։ Վասն խօսից որդւոց մարդկան։ Խօսք քո գեղեցիկք։ Եւ ոչ ըստ խօսից յանդիմանեսցէ.եւ այլն։
ԽՕՍՔ. Զրոյց ի բերան հասարակաց. առակ. համբաւ.
Եղիցի իսրայէլ յապականութիւն եւ ի խօսս ընդ ամենայն ժողովուրդս. (՟Գ. Թագ. ՟Թ. 7։)
Խօսք լեզուաց, եւ նախատինք ազգաց։ Եւ եղեւ խօսք կանանց. (Եզնիկ. ՟Լ՟Զ. 3։ եւ ՟Ի՟Գ. 10։)
ԽՕՍՔ. Զրոյց մտաւոր. խօսք ընդ անձին. մտածութիւն. խորհուրդ. որոշումն ի սրտի. ներտրամադրեալ բան. յղացումն կամ ծնունդ մտաց.
Մինչչեւ կատարեալ էր նորա զխօսսն ի մտի իւրում. (Ծն. ՟Ի՟Դ. 15։)
Վկայութիւնք քո խօսք իմ էին. օրէնք քո խօսք իմ էին. եւ այլն. (Սղ. ՟Ճ՟Ժ՟Ը։)
ԽՕՍՔ. Բարբառ, կամ լեզու ազգի եւ ազգի. լիսան.
Ի միոջէ բարբառոյ ի բազում խօսս բաժանէին։ Ըստ հասարակացն խառնաղանճն խօսից. (Եւս. քր. ՟Ա։)
Մի խօսք, եւ մի լեզու էր։ Մի խօսք էին ամենեցուն. (Սեբեր. ՟Գ։)
Ուսանել զխօսս եւ զլեզու հայկական։ Հայերէն խօսիւք։ Ասորի խօսիւք. (Խոր. ՟Ա. 13։ Փիլ. իմաստն.։ Ճ. ՟Ա.։)
ԽՕՍՔ. Բան գրաւոր. ճառ. գիրք. Շարագրութիւն. պատմութիւն եւ այլն։
Սա բազում խօսս արար. յորոց մի է պատմութիւն հալածանաց. (Խոր. ՟Բ. 73։)
Յայս երկրորդ խօսս գրեցի. (Մծբ. ՟Բ։)
Յայլ խօսս քաղեալ է մեր ի մարգարէից։ Պապիայ են հինգ խօսք։ Գրեաց կոդրատոս խօսս նամակի վասն հաւատոց մերոց. (եւ այլն. Եւս. պտմ. ստէպ։)
ԽՕՍՍ ԴՆԵԼ, կամ առնել. Շարագրել ճառս. արադրել.
Հիպողիտոս դնէր խօսս բազումս։ Սակաւ որոգինէս խօսս դնել ի վերայ գրոց սրբոց. (Եւս. պտմ. ՟Զ. 22. եւ 23։)
Բերել ի մէջ ձեր զգիրս միոյ փիլիսոփայի այլազգոյ, զոր ընդդէմ մեր խօսս է արարեալ. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 16։)
ԽՕՍՍ ԱՐԿԱՆԵԼ եւ ԱՌՆԵԼ. իբրու Խօսել.
եկեալ խօսս արկանէր գեղեցիկ։ Առաքեաց խօսս ի մէջ առնել. (՟Բ. Մակ. ՟Ժ՟Ե. 12։ ՟Ա. Մակ. ՟Ժ՟Ե. 28։)
Ի ԽՕՍՍ գալ կամ ՄԱՏՉԵԼ. իբրու Խօսել սկսանել. խօսակից լինել.
որպէս զի եւ ի խօսս գալ. եւ ասէ ցնոսա. (Ոսկ. յհ. ՟Բ։)
Ի խօսս մատուցեալ ի լերինն ընդ աբրահամու. (Եզնիկ.։)
Ի ԽՕՍՍ ԱՌՆԵԼ. Տալ խօսել. բանալ զլեզուն. Զխուլս եւ զհամրս ի խօսս առնէր եւ ի լուր. (Ճ. ՟Բ.։)
ԽՕՍՔ ԸՆԴ ԱՍՏՈՒԾՈՅ. Աղօթք։ (Նար. ստէպ։)
ԽՕՍՔ ՀԱՒՈՒ. Խօսելն աքաղաղի. Ձայն խօսնակի.
Ոչ թողի ի սովորութիւն պաշտօնէից քոց ժամ, որ ըստ հաւուն խօսից. (Ի գիրս խոսր.։)
Յառաջ քան միանգամ կատարել հաւուն զխօսսն, երիցս ուրացաւ. (Երզն. մտթ.։)