pugilism, wrestling, boxing, fisticuffs.
to encroach, to invade, to subject, to tyrannize, to rule, to reign.
to force;
to tyrannize, to encroach.
cf. Ըմբռնեմ.
cf. Բուծանեմ.
to crumble;
— ի բարկութիւն, — ի սրտմտութիւն բարկութեան, to be on a passion, to be angry, mad.
to dig, to hoe, to dig with a mattock, to hollow, to trench, to sink, to undermine;
to scratch.
to become rude, rough, gross or uncivil;
to thicken.
to make hard, coarse, thick or rusty.
cf. Գուժեմ.
pericranium.
cf. Բանդագուշիմ.
to crow (of a cock).
to be reduced to ashes, to burn to ashes.
to reduce to ashes, to burn.
that fights with wild beasts;
combat and place to combat with wild beasts;
— ի լնել, to combat with wild beasts.
cf. Գազանամարտ.
combat with wild beasts.
brutal, beastly, fierce, savage, inhuman, cruel.
cf. Գազանաբարոյութիւն.
become cruel, savage, to be fierce.
to render fierce or cruel.
to cast, to throw, to shoot;
to put away, to reject;
to reduce to, to bring to;
to sow, to scatter, to spread;
to pour out, to shed;
to mix;
ի մէջ — զանձն, to intermeddle, to intrude, to enter;
— ի մէջ ի ներքս, to thrust in, to introduce, to mix;
— ի միտս, to insinuate;
— զանձն ընդ, ի ներքոյ, to undergo;
— զիւրեւ, զանձամբ, to endorse, to put on one's back;
to put on, to dress one's self;
— աղիւս, to make brieks;
— զկալ, to winnow corn;
— ողորմութիւն, to pity;
ընդ յեսան, ընդ սրոց —, to whet, to sharpen;
— ընդ սղոցաւ, to saw;
— ջուր, to pour water;
գութս —, to pity;
խունկ —, to cense, to perfume with incense;
ի խնդիր —, to seek, to trouble one's self to find;
ձայն —, to cry, to scream, to shriek;
վարձս, սակ —, to bargain, to make an agreement, to contract;
վիճակ —, to cast or draw lots;
ի կիր, ի վար, ի գործ —, to use, to employ, to make use of;
ձեռն —, to undertake;
— ընդ տարակուսանօք, to make doubtful, to doubt;
— ի մոռացօնս, to forget;
— զանձն ի վատնգ, to place one's self in danger;
— ի յուսահատութիւն, to reduce to despair.
to throw ones self, to fall;
to dress one's self.
despicable, contemptible, vile, abject, low, poor, sorry.
contempt, disdain;
outrage, offence, injury;
արհամարհանօք, disdainfally, contemptuously.
to despise, to repulse, to disdain;
to aggrieve, to offend;
to vex;
to debase.
contemptuous, despicable, disdainful, offensive.
cf. Արհամարհիչ.
contempt, disdain, abjection, shame;
vexation, offence, humiliation.
to untie, to loosen, to detach, to break;
to unchain, to slacken;
to unpack, to unfold;
to unload, to deliver;
to dispatch, to expedite, to send;
to release, to let go;
to relax;
to throw, to thrust, to fling, to shoot;
to discharge, to disband, to dismiss;
— ի մեղաց, to absolve;
— քարինս պարսատկաւ, to sling;
ձայն —, to scream, to cry;
աչս —, to ogle, to cast eyes on;
— ճառագայթս, to cast a brilliancy, to shine;
բոցս, կայծակունս —, to sparkle;
կիցս —, to fling, to yerk;
նետս —, to draw the bow;
հրացան —, to let off a gun;
հրետ —, to fire a cannon;
— զկին, to divorce;
— զատեան, to dismiss the session;
— զոք, to dismiss a person;
փուք —, to fart, to break wind.
to be untied, delivered, detached, liberated.
cf. Արձակեմ.
deliverance;
shoot;
disbanding troops;
dismission;
—ի մեղաց, absolution;
— հրացանի, discharge;
— կնոջ, divorce.
to inscribe, to write;
to enrol, to check;
to register;
to record, to draw deeds;
to enter a will.
to become like a statue, to be firm, fixed;
to stop;
to stand, to stand upright.
to convert into a statue;
to raise, to erect;
to establish;
to exhibit, to represent;
to inscribe, to write;
to register, to record.
cf. Արձանութիւն.
stump, root;
stem, set, block, chump;
առ արմամբ խլել, to eradicate;
առ արմին դնել, to place near the root.
to be benumbed;
to be stunned;
to be astonished.
root;
stump;
trunk, stem;
source, origin, cause;
—ս առնուլ, արձակել, to take root.
botanist.
cf. Արմատախլեմ.
to eradicate, to pull up, to extirpate.
radical.
that eats roots or herbs.
to take root, to take hold, to grow.
extirpated.
rootedly, radically;
— խլել, to pull up by the roots, to eradicate, to displant, to grub up;
— խլումն, eradication.
date;
date-tree;
phenix.
throwing, flinging or casting stones;
ballista, catapult;
— բարբառ, biting words;
իբրեւ — մի, a stone's cast or throw;
— առնել, to precipitate;
— լինել, to throw stones;
to fling at one.
the great consound;
symphytum, solidago, golden rod;
cf. Շամղիտակ.
cf. Քարկոծումն.
cf. Քարկոծումն.
cf. Քարշումն;
ի —, ընդ —, trailingly, creepingly;
ըստ or ի — ածել, արկանել, ձգել, to train, to trail, to draggle, to drag or draw along;
ի — գնալ, to crawl, to creep in the belly.
cf. Քարշումն.
vinegar;
acid;
համեմաւոր —, aromatic vinegar.
not, no, never, not at all;
away with! go along ! fye! for shame!
without, besides, except;
— յինէն, far be it from me, God save me!
— լիցի ինձ ի տեառնէ, God preserve me!
— քեզ, — լիցի, — մի լիցի, no! God forbid !
— լիցի քեզ, tar be such thoughts from thee;
— լիցի մեզ, we will not, we don't like;
— ի մէնջ, God preserve us, God save us;
օն անդր, — լիցի, oh! never fye! fye upon it!.
cf. Քերովբիմ.
cf. Քերովբիմ.
cf. Քերովբիմ.
cf. Օթ;
bivouac;
—ս առնել, cf. Օթեվանեմ;
to bivouac.
cf. Օծելութիւն;
anointing, consecration;
վերջին օծումն, extreme unction.
serpent, adder, snake;
— or — աւազակ, the devil;
— խարամանի, dipsas or dipsade;
— շչէ, the serpent hisses;
cf. Քաղցրութիւն.
ring, slide;
curl, ringlet;
— շղթայի, link;
— ճարմանդի, button-hole.
cheer, shout of encouragement;
— առնում, to cheer up, to pluck up courage;
Օ՛ն առ, Օ՛ն առեալ, now! come! cheer up! courage! bravo! օ՛ն անդր, oh fie! for shame! pshaw! avaunt! back ! stand back ! off or away with you! օ՛ն անդր, իբաց կաց, be off! go away! begone! get you gone! օ՛ն արի, rise up! come! օ՜ն եկայք, come along ! օ՜ն եկայք եւ մեք, let us go too;
օ՜ն արիք, arise! get up! օ՜ն եւ օն, so, in this or that way, thus, such;
certainly, to be sure, assuredly;
օ՛ն եւ օն արասցէ ինձ Աստուած եւ օ՛ն եւ օն յաւելցէ եթէ ոչ մահու մեռանիցիս, may God strike me if you die not ! օ՛ն եւ օն արասցեն դիք աստուածք եւ օ՛ն եւ օն յաւելցեն եթէ, the gods do so unto me, more also, if...;
օ՛ն եւ օն արասցէ ինձ Աստուած եւ օ՛ն եւ օն յաւելցէ եթէ, may the gods load or afflict you withevery evil if ...;
օն իբաց թողցուք, oh too much! leave off ! have done !
of a different language;
disagreeing, dissenting;
— ուսմունք, strange doctrines.
day, daytime;
time, days, life;
— գործոյ, work-day;
— տօնի, feast-day, holiday;
օր ծննդոց, birth-day;
ուտիք օր, flesh-day;
օր պահոց, fast day;
օր մոխրոց, ash-wednesday;
տօն աւուրց յաւուրս, universary solemnity;
գեղեցիկ or գեղածիծաղ օր, fine, splendid day;
բարենշան՝ երջանիկ or երանաւէտ օր, fortunate, happy, lucky day;
չարագուշակ օր, unlucky day;
այս or զայս օր, today;
օր ընդ մէջ օր ընդ օրն, every other;
օր յօրէ, from day to day;
օր ըստ օրէ, quotidian;
day by day, daily, every day, more & more;
օր աւուր, աւուր աւուր, աւուրց յաւուրս, daily, every day;
առ օրին, նոյն օրին, the same day, in the same day, presently, soon;
զօրն ցերեկ, զօրն իբուն, all day, all day long, during the livelong day, from morning till night;
զօր ամենայն, every day, diurnal;
all day long;
մինչեւ ցօր հասարակ, till noon;
աւուրն, a day;
յաւուր միում, ի միում աւուրց, one day, a day, one fine day, some fine day;
յերկրորդում աւուր, the day after, next day;
ի միուսում աւուր, the day after, tomorrow;
հետեւեալ օրն, the following day;
յետ երկուց աւուրց, two days after;
յերիր աւուր, in three days;
ի նմին աւուր, the same day;
ի նմին իսկ աւուր, the very same day;
յօրէ յառաջնմէ, from the first day;
զամենայն աւուրս, every day, for ever;
յաւուրս մեր, in our days, in these days, in our time;
յաւուրս յետինս, in the latter days, latterly;
յաւուրսն յայնոսիկ, in those times or days;
յաւուրս նորա, under him, during his time;
որ օր, the day that;
զաւուրս, many days, long time;
միով օրով, of a day;
օր ի յօր or օր յօր առնել, to put off from day to day, to procrastinate, to defer, to delay;
օր սահմանել, to fix a day;
կալ զօրս զերեկ դատարկ, to waste the day, to remain idle all day;
համարել զաւուրս, to count the days;
մեռանել լի աւուրք, to die full of days;
շրջել աւուրն, the passing of the day;
բառնալ զծանրութիւն աւուրն, to bear the burden of the day;
դեռ աւուր շատ կայ, it is not yet late, it is yet early;
մինչ աւուր կայ, while it is day;
զամենայն աւուրս կենաց իւրոց, for his whole lifetime;
երկայնին, կարճին աւուրք, the days grow or are growing longer, shorter;
երեք ժամ է աւուրն, it is three o' clock a. m.;
ոչ յետ բազում ինչ աւուրց, in a few days, soon, shortly;
տային նմա աւուրն նկանակ մի, they gave him a loaf daily;
մանուկ ծնեալ առ օրին, new-born babe;
օրն խոնարհեցաւ յոյժ, the day gave place to evening;
շատ է աւուրն, sufficient for the day is the evil thereof.
law;
precepts;
faith, religion;
constitution;
rule, regulation;
right;
principle, maxim;
usage, uses, custom;
institution;
condition, fashion, mode;
district, canton, province;
— աւետեաց, guerdon or gift to a bringer of good news;
—ք քահանայապետականք, decretals;
հմուտ քահանայապետական օրինաց, decretalist, canonist;
—ք կանանց, menses, menstrua, catamenia;
—ք, or Գիրք Բ. օրինաց, or Երկրորդումն օրինաց, Deuteronomy;
—ք ազգաց, the law of nations;
—ք մտաց, principles;
— պատուոյ, decoration, insignia, badge;
—ք անօրէնք, corrupt practice, abuses;
—ք հզօրադունին, the law of might, the good old rule;
հակառակ or ընդդէմ օրինաց, against all rule, illegally;
աստուածային՝ յաւիտենական՝ բնական՝ քաղաքական՝ զինուորական՝ հին՝ նոր՝ աւետարանական՝ գրաւոր օրէնք, divine, eternal, natural, ancient, new, evangelical, written, civil, military law;
according to law, legally, legitimately, lawfully;
duly, suitably, regularly, properly;
խնդրել —ս, to come to Communion;
տալ —ս, to administer the Sacraments, to communicate;
արժանի լինել օրինաց, to be worthy of receving the Sacrament;
—ս դնել, հաստատել cf. Օրինադրեմ;
—ս դնել, to dictate or lay down laws;
to give laws to, to prescribe laws;
—ս տալ, to give laws;
պահել զ—ս, to keep, to obey the laws;
ընդ օրէնս համարել, to lay down or state as a principle;
խոտորել յօրինաց, to swerve, to depart or deviate from the laws;
զանցանել օրինօք, to transgress, to violate the law;
բառնալ՝ ջնջել զօրէնս, to abolish, to repeal, to abrogate a law;
բազում օրինօք հակառակիլ, to resist or oppose in many ways;
լինել ի կանանց օրինի or ի կանանց —ս, to have the menses;
ի կանաց օրինաց պակասել, to cease to be after the manner of women;
եթէ — իցէ ասել, if it may be said;
— է, it may be, it is allowed, one may;
— էր նմա, he was allowed to;
— էր քեզ, you might;
օրէ՞ն իցէ, իցէ՞ —, is it allowed to ? չէ —, it is not permitted to;
յետ օրինացն կցորդութեան, after the Holy Communion;
—ս իւր կալեալ էր, he holded as a maxim or principle;
—ս կարծեցին անձանց, they believed themselves permitted to.
example, model, exemplar, original;
transcript, copy;
idea, shadow, image;
drawing, design, plan, project, representation;
form, manner, way, sort, figure;
sample, pattern, specimen;
paradigm;
as, in imitation of, after the fashion of, by way of, like...;
զայս —, զայս ձեւ օրինակի, զ— զայս, ըստ սմին օրինակի, — զայս, պէս զայս —, in this manner or way, thus, so;
զայն —, զնոյն —, ըստ նմին օրինակի, in that way, in the same way, likewise;
զոր —, օրինակի աղագաւ, — իմն, for example, for instance;
— իմն, let us say, we will suppose;
ըստ —ի, after the manner of, according to the example of, in imitation of, like;
սովին օրինակաւ, like that, in that way;
աստուածահրաշ օրինակաւ, in a divine way;
որով օրինակալ եւ է or իցէ, in whatever way it may be;
բարի՝ չար՝ քնաղ՝ գեղեցիկ —, good, bad, rare, fine example;
— տալ, to give or set the example;
— առաջի ընծայել, to indicate as an example;
— առնուլ, to take for example or for model, to follow;
— զանձն ընծայեցուցանել, կացուցանել, to shew or set oneself an example of;
—աւ իւրով քաջալերել, to encourage by one's example;
— եկաց թագաւորաց, he was the model of kings.
extremity, last moment, agony, death;
fate, destiny, fatality;
— մահու, the point of death, deaths-door;
յ— իւր ճեպել, to run to one's ruin;
ժամանէ յ— վախճանին, his last hour is at hand.
benediction, blessing, doxology;
praise, laud, hymn, canticle;
blessings, great abundance, plenty, prosperity, wealth;
gift, present;
consecration;
the Eucharist;
eulogy;
relics;
instruments;
— օրհնութեանց, the Song of Songs, the song of Solomon;
— սեղանոյ, grace before meat;
— տալ, to bless, to pronounce the blessing;
առնուլ —, to receive the blessing, to be blessed;
to receive presents;
յ—ս համարիլ, to consider as a great blessing;
հայր, տուր ինձ զ— քո, father, your blessing.
rancour inveterate hate, spite, ill-will, resentment;
revenge;
— ի վրիժուց, out of or from hatred;
— պահել, ի —ս մտանել, to bear or owe a grudge, to bear malice or ill-will, to bear hard;
— ի մտի ունել, to keep alive resentment for an injury;
— ունել ընդ ումեք, to have a grudge or spite against;
հանել զվրէժ քինու, խնդրել զ— վրիժուց, to by revenged, to revenge oneself.
to winkle, to twinkle, to wink, to blink;
ի — ական, in a twinkling, in a trice, in no time, as if by magic;
արագոյնք զքթթել մի ական, swifter than lightning.
nose;
— կենդանեաց, snout, muzzle;
մեծ, փոքր, սրածայր, շրջեալ, տափակ —, a large, big or bottle, little, pointed, turned up, snub or fiat nose;
զ—ս, ի վեր տանել, to turn up the nose, to look scornful, haughty;
այսրէն ընդ ս-ն դառնալ, to get into the nose, to go the wrong way in swallowing.
revengeful, vindictive, malevolent;
— լինել, ելանել, to revenge oneself;
եղեւ մահու նորա, he revenged his death.
perspiration, sweat;
fatigue, labour, hard work, toil, hardship;
— մահու, death-sweat, perspiration preceding death;
առատ, կծու, գարշահոտ, թթու —, copious, acrid, fetid, sour or unpleasant perspiration;
ընդ — մտանել or հարկանել ի քրտան լինել, to sweat, to perspire, to transpire, to be all in a perspiration;
ի քրտունս համակիլ, ողողիլ յաւի, քրտան, to be all over in a sweat, to be bathed in perspiration;
քրտամբք երեսաց հայթայթել զկեանս, to earn one's bread or livelihood by the sweat of one's brow;
հարայ ընդ — ցուրտ, I fell into a cold sweat;
— ցուրտ ընդ անդամսն իջանէր, a cold sweat ran from all his members;
cf. Ապաժոյժ;
cf. Թաթաւիմ.
caresses, fondling, endearment, coaxing, fawning;
wooing, court, courtship, gallantry;
ածել ի —նս, to tame, to domesticate, to familiarize;
գալ ի —նս, to grow tame, to be tamed;
—նս տալ, ի —նս հարկանիլ, cf. Քծնիմ.
cf. Քծնումն.
bed, couch, sleepingroom, dormitory;
grave, tomb;
— մանկան, crib, cradle.
sleepiness, drowsiness, lethargy;
— մահաքուն, trance, lethargic sleep.
examination;
ի — առնուլ, to examine, to consider, to ponder;
to argue, to discuss;
ի — գալ, to be examined, criticized;
ի — արկանել, մտանել, լինել, to examine, to study, to criticize.
examination;
research, discussion;
inquiry, inquest, inquisition;
control;
thorough investigation;
— խղճի, self-examination;
ի — մտանիլ, to examine;
ընդ քննութեամբ անցանել, to pass the censorship;
ընդ քննութեամբ արկանել, to examine, to control;
to criticize, to censure.
balloting, voting, ballot;
գաղտնի —, vote by ballot;
արգասիք քուէարկութեան, result of the poll;
— խնդրել, to demand a poll;
քուէարկութեամբ ընտրել, to elect by ballot;
— առնել, to poll, to go to the poll;
ներկայ լինել քուէարկութեան, to be present at the poll;
մասնակից լինել քուէարկութեան, to take part in the ballot.
sleep, slumber, nap, rest, repose, pause;
— մահու, sleep of death;
քաղցր, ախորժ, հան գիստ, խաղաղ, փրկաւէտ, կենսանորոգ, —, soft, agreeable, tranquil, calm, healthy, refreshing slumber;
— թեթեւ, ընդհատ, անհանգիստ, յուղեալ or խռովեալ, դժնդակ, ծանր, վնասակար, մահացու —, light, broken, agitated, troubled, hard, heavy, dangerous, mortal sleep;
ի — լինել, երթալ, քնոյ տալ զանձն, to sleep, to go to sleep, to lie down, to repose;
զքնով անկանիլ, ի — մտանել, to be overcome with sleep, to fall asleep;
ննջել — յաւիտենից, to sleep the sleep that knows no waking;
ի — առնուլ, to send to sleep;
(յորորանի ) to lull or rock to sleep;
խոր — ի լինել, to be in a sound sleep, to sleep soundly;
ճաշակել զքաղցրութիւնս քնոյ, to enjoy sleep;
ի — գտանել զոք, to find a person asleep;
խռովել, ընդհատել, խափանել, զ—, to trouble, to disturb or break one's sleep, to awake, to rouse;
իբրեւ — ընդ արթունս լինել, to be half asleep;
հատանիլ քնոյ յաչաց, to lose one's sleep;
— քաղցրանինջ հատեալ էր յարտեւանաց նորա, calm sleep was unknown to him;
փախեաւ յինէն —, sleep fled far from me;
այս ի — տանի, that causes sleep;
ընկղմեալ ի — թանձրութեան, buried in sleep, fast asleep;
— հատեալ է յաչաց իմոց զցայգ եւ զցերեկ, I sleep neither night nor day, I am sleepless.
cf. Ըմբիշ.
cf. Ըմբիշ.
cf. Քրայական;
criminal, enormous, horrible;
— մեղք, յանցանք, high treason;
— մետաղք, mine, galleys, place of detention for criminals.
the thirty seventh letter of the alphabet, the eighth of the vowels. It was introduced in the Armenian alphabet towards the end of the XIIth century to facilitate or distinguish the two different pronunciations of the syllable աւ, which is generally pronounced "av" when followed by a vowel, as աւետարան;
on the contrary, when followed by a consonant, it is pronounced like the English "o", as աւգնեմ, աւրհնեմ, աւրէնք.
aiding, assisting, helping, auxiliary;
aid, helper, assistant, adjutant, coadjutor, colleague;
— զորք, auxiliary forces, reinforcements, auxiliaries;
— լինել, to help, to aid, to give help to, to succour;
— լինել միմեանց, to help one another;
— իւր առնուլ, to profit by, to avail oneself of զխաւար — առեալ, under cover or favour of the darkness.
aid, succour, assistance, help, furtherance, support, stay, prop;
favour, relief, resource, means;
forces;
դրամական —, pecuniary aid, relief, subsidy, grant;
փութալ, հասանել յ— ուրուք, to hasten to a person's aid.
utility, profit, interest, advantage, emolument, gain, lucre;
useful, advantageous;
great, much;
գտանել զ— իւր, to find one's interest;
— քաղել, to derive or reap benefit from;
— լինել, to be useful, advantageous, to serve;
յ— արկանել, յ—ի կիր or ի վար արկանել, յ— անձին վարել, յ— իւր շրջել, առնուլ, to profit by, to avail oneself of, to turn to account, to turn to the best account;
յաչս դնել զամենայն ի շահ օգտի անձին, to sacrifice all to one's interest;
վասն օգտի քո է, յ— քոյին է, it is for your good, for your interest;
զ— ժամս աւուրն, the greater part of the day;
cf. Շահ.
air;
weather;
wind, light wind, breeze;
shoe, boot, half-boot;
կանացի օդք, lady's boot;
պարղ, անոյշ or քաղցրասիւք, բարեխառն, հանդարտ, գեղեցիկ, լապ, զով, ծծելի օդ, serene, mild, temperate, calm, fine, good, cool, breathable air or weather;
ցուրտ, չոր, փոփոխական, անհաստատ, վատ, վնասակար, վատառողջ, ժանտ, ապականեալ, խոնաւ, ամպամած, մրըրկայոյզ օդ, cold, dry, changeable, inconstant, bad weather;
deadly or deleterious, unwholesome, infectious, corrupt or foul air or atmosphere;
damp, overcast or cloudy, tempestuous or stormy weather;
կածք օդոյ, the injuries of the weather;
յօդս, ընդ օդս, in vain, vainly, sillily;
at venture or random;
բանք, խորհուրքդ ընդ օդս, idle talk, silly words, empty discourse, vain, extravagant designs, castles in the air;
ընդ օդս խօսել, հարկանել, to talk idly, to beat the wind, to talk to the winds;
— առնուլ, to air oneself, to take an airing or walk;
— փոխել, to have a change of air, to go abroad, to go into the country;
թօնուտ են օդք, we shall have rain;
խաղաղին, պարղին օդք, it is getting fair again, it is clearing up;
cf. Հողմ.
cf. Օդահմայ.
cf. Օդանման.
vaunt, boast, show, ostentation, pride;
glory, splendour;
decorum, honour;
—նս տալ անձին վասն, to pique or plume oneself on, to glory in;
—նս համարիլ, to be proud of, to be boasted or vaunted of, to make it one's boast to.
cf. Պարծումն.
modesty, decency, decent bearing, carriage, demeanour or deportment, honesty;
chastity, pudicity, purity, bashfulness;
moderation, temperance, abstinence, frugality, sobriety;
gravity, stateliness, reverend aspect;
պարկեշտութեամբ, cf. Պարկեշտաբար.
orb, sphere, circle, circuit, orbit;
— բան, circumlocution, periphrasis, roundabout phrase;
cf. Խումբ.
cf. Պարպատումն.