to vault.
cf. Դեղձենի.
tumult, uproar.
very long, elongated;
that lasts long;
far.
long, extended, that lasts a long time, durable.
two horsed;
carriage, equipage.
given by heaven, celestial, divine.
cf. Դիմադարձեմ.
cf. Դիւրադարձ.
that draws the curtain;
that veils;
that sets sail.
peculiar, singular, special;
insulated;
solitary, lonely, obscure;
specific;
— յատկութիւն, speciality;
particularly, especially, expressly;
singularly, specifically, narrowly;
apart, in reserve, secretly, aside, separately, solitarily.
cf. Առանձին.
who gives liberally;
that is given adundantly, abundant, copious.
twice given.
shoe-horn;
boot-hook.
horseman;
horse-soldier, trooper.
cf. Կենդրոնաձիգ.
shirt-collar, false-collar.
life-giving.
centripetal.
expert at drawing the bow, skilled in arehery;
well-bent (bow).
pissasphalte.
mule.
well-bent (bow);
valiant, skilful (archer).
cheap little dress;
bad, ugly coat.
to prepare oneself, to get ready, to be in readiness, to set about, to fall to, to be about to, on the point of, going to;
to dress, to put on one's clothes, to clothe oneself;
— ի չու, to get ready or prepare for a journey;
—ձեալ էր դարձ առնել ի տուն, he was ready to return, or was on the point of returning home.
getting ready, preparing.
button-hook.
cf. Ճառագայթարձակ.
throwing or shooting skilfully.
riding on a white horse.
cf. Հեղձանիմ.
suffocated, choked.
cf. Հեռաւոր.
lentisk, mastic-tree.
horseman, rider.
colt, foal, nag, pony, cob.
gunner, artillery-man.
to fire a gun.
fire-brand, incendiary, burner;
linstock;
—ք, conflagration, fire;
— նաւ, fire-ship;
— առնել, to set on fire, to set flames to;
— լինել, to be burnt, destroyed by burning.
cf. Ձանձրալի;
cf. Ձանձրութիւն;
— առնել, to tire, to annoy, to plague, to importune, to tease.
small present, drink-money;
bribe.
to stretch out the hand;
to make an attempt on, to encroach.
veterinary surgeon, horse-doctor.
horse-breeder.
hippiatrice, horse or cattle surgery.
hippopotamus, river-horse.
horse-tail;
shave-grass.
horse-headed.
horse-stealer.
stratagem, fraud, contrivance, machination, cheat, circumvention, deceit, trick, imposture, plot, snare, trap, device;
— գործել, to conspire, to circumvent, to plot, to lie in wait;
— անձին առնել, to kill one's self;
—ով, deceitfully, treacherously.
cf. Երկնաձիր.
cf. Երկնաձիր.
cf. Երկնաձիր.
cf. Դիմադարձիմ.
plain;
ease;
contentment;
convenience;
easy, convenient;
flat, bare;
ի դիւրի՝ ի դիւրոջ լինել, to live comfortably;
— առնել, to facilitate;
to relieve;
to give convenience;
ըստ անձին or ըստ մտաց —ի, at his ease, as he likes;
ի —ի, ի —ոջ, in a plain.
to lay, to set, to put, to place;
to constitute, to found, to establish;
to apply;
— ի վերայ, to impose;
to put on;
— ընդ մէջ, to interpose;
վերստին —, to reinstate;
անուն —, to give a name, to name;
մարտ —, to make war;
պատիւ —, to honour, to show honour and respeet;
— զունկն, to obey;
— արծաթ ի շահ, to place money, to invest;
— գիրս, to compose books;
— ի սրտի, to think;
— առաջի, to propose;
— զանձն ի ձեռին, — զոգի ի բռին, to expose one's life;
to dedicate one's self;
— յապականութիւն, to to destroy;
մեզս —, վնաս ինչ or բազայս ի վերայ —, to blame;
to accuse, to impute;
— բանս, բան — ընդ ումեք, to agree, to come to an understanding;
to promise, to make an appointment;
վէրս —, վէրս ի վերայ —, to wound;
— ի դպրոց, to send to a hoarding-school;
— զոք ի նախատինս աղգաց, to make one the shame or laughing-stock of nations;
ի պահ —, to reserve, to put by;
խորհուրդ յանձին —, to take a resolution or decision;
պատուէր —, to give orders, to command;
— առ մինեանս, ընդդէմ մինեանց, to compare, to confront;
ընդդէմ բանս —, to speak against, to contradict, to oppose;
ձայն զկնի — ուրուք, to cry after some one, to call;
կեանս եւ մահ — ընդ ումեք, to agree to live or die together;
զգիշեր տիւ գնալ, to turn night into day;
քայլս —ի գնալ, to begin to walk;
եդից զքեզ յազգս, I will make thoe a father to nations;
եդից զքեզ յանապատ, I will turn thee into a desert;
սուր ի վերայ եդեալ կոտորել, to condemn to be shot (to put to the sword);
հանդստեան եւ գիւր կենաց — զանձն, to abandon ones self to dissipation;
դսրովանս թշնամանս, to outrage, to offend, to insult;
ասպատակ —, to ravage with troops;
արշաւանս —, to make inroads, to plunder;
երկիւղ մահու — ի վերայ, to threaten with death;
աղաղակ —, to cry;
աշխար —, to weep;
— առ իմիք, to add, to subjoin;
— զանձն ուրուք, to kill some one, to slay.
cf. Առատաձիր.
cf. Առատաձիր.
contrariety, opposition, resistance, hostility, adversity;
contestation, dispute, quarrel, contest;
combat, conflict;
— յուղել զիմեքէ, to strive for;
— կրել, to experience adversities;
եղեւ — մէջ նոցա, a dispute arose between them;
—ի ներքս անկեալ, in consequence of disagreement;
— ձիոց, horse-racing.
heap, mass, pile;
great crowd, throng;
flock, herd, drove;
meadows, grazing grounds;
— ձիոց, paddock.
form, figure, visage, countenance, face, aspect, look;
presence, appearance, mien, bearing, deportment;
attitude, posture;
image, effigy;
semblance, representation;
state, condition;
character, temper, comportment;
rudiment, first element, idea;
idle fancy, whim, crotchet;
feint, pretext;
coat, dress;
cf. Կենդանագիր;
—ք բանից, sense, meaning or interpretation of a word;
անպաճոյճ —ք, a simple exterior;
անյողդողդ, աղաչաւոր —, firm countenance;
supplicating posture;
մեղկ —, an effeminate manner;
— լուրջ անժպիտ, cold, frigid, reserved, constrained air;
լուրջ եւ խիստ —, serious air, severe manner;
— սէգ եւ սպառնական, haughty, disdainful, proud, threatening air or manner;
ի —ս ծառայի, in the form of a servant;
առնուլ զ—ս ուրուք, to counterfeit the character of;
ունել զ—, զ—ս իրիք բերել յանձին, to appear like, to seem, to resemble;
ածել ի —ս, to shape, to form;
to figure;
զկերպարանս ճշմարտութեան ի ներքս բերել, to be probable, to have some truth in it;
կերպարանս տալ մտացածինս, to give false a idea of, to create an erroneous or exaggerated impression;
ընդունել զ—ս վանականութեան, to take the crowl.
credit, honour, repute;
renown, fame, reputation, name, glory, celebrity;
news, intelligence, rumour, report, tidings;
արագաթեւ —, flying report, swift, speedy renown;
— բարեաց, good repute;
յեղակարծ, սուտ, չար —, strange, false, ill news;
— մեծ ստանալ, to win a great reputation;
վնասել անձին —ոյ, to damage one's reputation;
աղարտել զ— իւր, to tarnish one's renown;
կորուսանել զ—ն, to get an ill name;
չունել զ—, to be unknown, of no reputation or renown;
աղարտել զ— ուրուք, to blacken or ruin the reputation of;
—ի հարկանիլ, to become public, to divulge;
to become famous, renowned, celebrated, far-famed, to be in vogue, request or fashion;
ձախողակի — հանել or ընթացուցանել զումեքէ, to spread abroad an evil report about one;
— հանել, տարածել, to raise, sow or spread the news;
— ընթանայ, it is said that;
the story runs;
ելանէր, հնչէր, տարածէր, ի դուրս յաճախէր —, the report spread;
— քաջութեանն ընդ ամենայն կողմանս ընթանայր, the fame of his courage spread every where;
եւ ել — զնմանէ ընդ ամենայն կողմանս գաւառին, and there went out the fame of him through all the region round about;
—ի հարեալ է խաղս, this play is very popular;
cf. Շռինդ.
spoils, plunder, booty, pillage, sack, robbery;
spoiled, destitute;
մերկ — կացուցանել զոք ի հանդերձից՝ յիշխանութենէ ի զինուց, to despoil of one's clothes, of one's authority, to disarm, to strip off.
flight, soaring;
turn, tumble;
wheeling about;
caper, somerset;
— առնուլ, to take wing or flight, to fly away, to fly up, to soar on high, cf. Շրջագայիմ;
to caper, to cut capers, to turn a somerset, to turn heels over head;
cf. Ձի.
black and white spotted;
flea-bitten;
cf. Ձի.
piebald, dapple-grey;
— ձի, — horse;
— ճանճկէն, roan, rubican.
effort, endeavour, attempt, study;
labour, work, pains, suffering, hardship, toil, fatigue;
danger, hazard, jeopardy;
crisis;
conflict, contest, combat, fight;
cf. Ճգնութիւն;
— ի —, close or hard by, one after the other, without intervals;
ամենայն ճգամբք, with all one's strength or ability;
ճգունք մարտի, the toils of war;
տանել մեծամեծ ճգանց, to bear or sustain great hardships;
զամենայն յանձին ունել, թափել, ի մեջ առնուլ, բազում ճգունս առնել, to strive or struggle hard, to do one's best or utmost, to redouble one's endeavours, to make superhuman efforts;
— դնել, to make an effort, to strive, to endeavour;
— դնել զյետին —, յետին ճըգամբք գուն գործել, to make a last effort, or final efforts.
to mount, to ride;
— ի կառս, ի ձի, to mount or enter a carriage or vehicle;
to ride, to mount on horseback;
— ի նաւ, to go on shipboard, to embark;
անհամետ —, to ride bare-back;
յորս —, to go a hunting or shooting;
զհետ —, to chase, to give chase to, to persecute, to set off in pursuit of, to pursue;
յաւար —, to plunder, to pillage, to sack;
ապրեցաւ հեծեալ ձիով, he fled on horseback;
cf. Կառք.
cf. Հեղձիկ.
cf. Հեղձիկ.
death, decease, departure from this life;
massacre, slaughter, carnage, butchery;
plague;
— անասնոց, epizooty, murrain, rot;
—ունք, mortality;
արհաւիրք —ու, pangs, terrors of death;
վճիռ —ու, sentence, decree of death;
—ու չափ, mortally, to death;
at the cost of one's life;
մեղք —ու չափ, deadly or mortal sin;
այն հիւանդութիւն չէ ի —, that illness is not to death, not mortal, or fatal;
քեւ մազապուր եղէ ի —ուանէ, I owe you my life;
բնական, երջանիկ, փառաւոր, յաւերժական —, natural, happy, glorious, eternal death;
յանկարծական, անճողոպրելի, բռնական, տարաժամ, եղեռնական, աղետալի, ողբալի, ցաւագին, ամօթապարտ, խայտառակ —, sudden, certain, violent or unnatural, untimely, tragical, sad, deplorable, painful, shameful, ignominious death;
մերձ ի — լինել, to be dying, near one's last moment, to breathe one's last, to be at the point of death, at the last gasp;
ի դրունս —ու հասանել, to be at death's door;
հիւանդանալ ի —, to be deadly sick;
բնական —ուամբ մեռանել, to die a natural death;
ընդ —ուամբ արկանել, —ու պարտ առնել, to sentence, to condemn to death;
ի — մատնել, տալ ի —, —ու սպանանել, to deliver to death, to put to death;
երթալ ի —, to go in search of death;
to rush on death;
դիմագրաւ լինել, խիզախել ի —, to face, to dare death;
խնդրել — անձին, to desire, to wish for death;
երկնչել ի —ուանէ, to dread, to fear death;
—ու հասանել, to meet death;
խոցիլ առ ի —, to be mortally wounded;
զ—ու գան հարկանել, to beat to death;
—ու վախճանիլ, ճաշակել զ—, to die, to depart from this life;
ածել —ունս, to carry or bring death.
oldness;
age, old age, decay;
antiquity;
relic of antiquity;
old rubbish;
—ք անւոյ, the antiquities, the ancient monuments of Ani;
— ծերութեան or ալեաց, extreme old age, hoary old age;
decrepitude;
— օձից, the slough or cast off skin of serpents.
care, solicitude, concern, trust, custody;
care, anxiety, solicitude, inquietude, mental pain;
—ք անդոհականք, տխուր, gloomy cares;
— առնել, տանել, — յանձին բերել, ունել, to care, to mind, to take care for, to be mindful, cf. Հոգամ;
— ունել, ի մտի արկանել, to care, to be concerned, to reck, to be anxious about;
—ս ցուցանել բարեխնամս, to show or express a lively interest, to take great pains with;
թող ինձ զ—դ զայդ, յիմ վերայ —դ այդ, leave that to me;
— տար վասն բարի անուան, take care of your reputation;
մաշեալ, ծիւրեալ ի —ոց, care-worn.
in rut, neighing after, ready to mount, covering, mounting;
— ձի, stallion, stud or entire horse, stone-horse.
finger;
finger's breadth, inch;
tune, air, strain;
բոյթ —, thumb;
ցուցական —, forefinger;
միջին —, middle finger;
մատանւոյ —, ring-finger;
փոքր —, little finger;
մատունք ոտից, toe;
յօդք մատանց, knuckles, finger joints;
մատունք նուագարանաց, keys, keyboard, stop;
մատունք սանդղոց, steps, stairs;
մատունք որթոյ, shoots, branches or tendrils of a vine;
— աստուծոյ, the finger or hand of God;
ծայրակտուր մատամբք, with maimed fingers;
ուսոյց զմատունս իմ ի պատերազմ, he taught my hands to war;
ի ծայր մատանց, at the finger's ends;
ծայր մատանց ոտից, tiptoe;
ճարճատել զմատունս, to crack one's fingers;
—ն առնել, to point at one;
to denounce;
to defame, to laugh at, to scorn;
վաստակել մատամբք, to live by one's labour;
ի մատունս գնալ, to walk on one's toes, to walk tiptoe;
յոտն ի — յառնել, to stand tiptoe;
մոռացկոտաց զ— կապել, to resolvedly to forget, to make a memorandum;
մատամբ ցուցանել, to point at with the finger, to indicate;
ծայրիւ միայն մատին ճաշակել, to taste, to taste slightly;
դնել մատունս ի վերայ բերանոյ, to place a finger on the lips, to keep silence, to be benumbed;
— անձին իւրոյ գործել, to kill oneself, to commit suicide, to make away with oneself;
— լինել իւրեանց արծաթոյն, to lavish, to waste, to squander;
արգելուլ, ըմբռնիլ մատին ի դռնամէջս, to jamb one's finger in a door;
cf. Ճիւղ;
betraying;
— լինել, եղանիլ, to give or addict oneself to, to surrender, to give in;
— լինել, to betray;
— լինել անձին or անձամբ անձին, to betray oneself, or one's own cause, to do oneself an injury;
— առնել, — եւ տուր լինել, to betray;
to be betrayed.
renouncing, giving up, resignation, renunciation, abdication;
dismission;
departure from this life, decease, death;
monastic life;
—ումն յանձնէ, ի կամաց անձին, resignation, self-denial, thorough self-forgetfulness, abnegation.
sparks;
embers;
squib;
— օդաձիգ, sky-rocket.
cannon, gun, piece of ordnance;
հաստարան —ի, carriage;
գնդակ —ի, (ռումբ), cannon-ball;
— պղնձի, a bronze cannon;
փոշի —ի, gunpowder;
արձակմունք —ից, cannon shot;
cannonade;
բոմբիւն —ի, report of a cannon;
cf. Հնչիւն;
cf. Թնդիւն;
cf. Հնչեմ;
արձակել —ս, to fire off, to fire or discharge a gun, to cannonade;
անգործ առնել զ— թշնամւոյն, to dismount a gun;
թնդայ, որոտայ —ն, the artillery thunders.
cf. Հրետաձիգ լինել.
hand;
fist;
arm;
strength, might, power, force, main strength;
aid, succour, protection;
ի —, ընդ —, by, by means of, through the medium or channel of;
զձեռամբ, as much as one can, according to one's power;
ի ձեռանէ, coadjutor, assistant;
պաշտօնեայ ի ձեռանէ, subaltern functionary;
առ —, ready at hand, under one's hand, near, at hand;
առ — բառարան, portative dictionary;
— ի ձեռանէ, ընդ —, — ի —, from hand to hand, from one to another, from me to you, from you to him;
որ ընդ ձեռամբ է, subordinate;
հզօր ձեռամբ, with main strength, with a strong army;
— օտար, a strange hand;
յերկոցունց ձեռաց աջողակ, ambidexter, right-handed and left-handed person;
— հաւանութեան;
consent, assent;
ձեռս ի կապ, with one's hand tied;
with folded arms;
idle;
ձեռս յետս կապեալ, with one's hands tied behind;
—ք փապարեալք յաշխատութէնէ, hands hardened by toil;
մահահամբոյր ձեռամբ, with a deadly hand;
— տեառն, the hand, Spirit or Word of God;
ըստ ձեռին բաւականի, ըստ կարի ձեռաց իւրոց, according to one's strength, power or means;
ամբարձ զ— իւր ի տիրապետել, he formed the project of seizing the chief authority;
ձեռօք իւրեանց հայթայթէին զպէտսն, they lived by their labour;
ի ձեռանէ նորա վարէ իշխանութիւն, he governs under him;
ի ձեռս քո է, it is in your power, it depends on you;
չէր — նորա բաւական, he could not, he had not the means;
ահա — իմ ընդ քեզ, my hand shall be with you;
յամենայն տեղիս ուր միանգամայն հասանէր — իւր, every where he could;
եղեւ — տեառն ի վերայ իմ, the hand of God was on me;
— տալ իրերաց, to help or assist each other;
— տալ ի, to consent to;
— տալ անմեղութեան, to support, sustain or uphold innocence;
— տալ, to lend a hand to, to stretch out a helping hand, to aid, to succour, to assist, to help;
— արկանել, to lay hands on, to seize, to take possession of;
— արկանել, —ի գործ արկանել or առնել, to lay one's hand on, to put one's hand to, to set about, to undertake, to take in hand, to begin, to attempt, to try;
ի — տալ, to hand over, to deliver over, to give up;
ձեռս բառնալ, to lift up the hands;
ձեռս ամբարնալ, to raise one's hand against;
դնել զանձն ի ձեռին իւրում, to jeopard, to risk one's life;
— անձին հարկանել, to boast, to brag, to vaunt, to plume or pique oneself, to be proud of, to take to oneself the credit of, to avail oneself of, to deem it an honour;
ձեռն յանձին հարկանել, to oblige oneself to;
ձեռն դնել, to lay hands on, to ordain, to consecrate;
to put one's signature to, to sign;
— տալ աղջկան, to give one's hand, to consent to marry;
ընդ or զձեռամբ լինել, to be in the hands of, under the power, in subjection to;
ունել ընդ ձեռամբ, to have ready at hand;
ընդ ձեռամբ առնել, նուաճել, արկանել ընդ ձեռամբ, to bring under one's power, to subdue, to subjugate;
կալ ընդ ձեռամբ ուրուք, to put oneself under the protection of;
to submit, to yield;
to be submissive;
ընդ ձեռամբ անկանիլ, գալ ի ձեռս, ի ձեռս անկանել, to fall into the hands of, to be taken or seized, to get caught;
ի ձեռս բերել, to obtain, to procure, to entrap, to catch;
անկանել ի ձեռս ուրուք, to fall into the power of;
— օգնականութեան գտանել, to find a helping hand, to be sustained by, favoured with;
զձեռանէ առնուլ, ունել, ձգել, to take or lead by the hand;
ձեռամբ առնել, to indicate, to point to with the band;
զձեռամբ լինել, to be able, sufficient, capable;
զձեռօք ածել, to seize, to grasp;
to arrest;
ի — առնուլ, to obtain, to acquire;
to re-acquire;
to undertake, to begin;
տարածել զձեռս իւր առ ոք, to open one's arms to;
ճողոպրիլ ի ներքուստ ձեռին ուրուք, to escape from the hands or power of;
— մխել, to meddle, to interfere;
to set a hand to, to undertake;
— մխել յոք, to raise the hand against, to lay violent hands on, to ill-treat;
to put to death;
ի բաց կալ, ապստամբել ի ձեռանէ ուրուք, to rebel, to throw off the yoke, to save or rescue from the hands of;
— or ձեռս ի գլուխ ելանել, դառնալ, to be confounded by shame or grief, to be greatly abashed, or cast down;
— զձեռամբ փոփոխելով քարշել զչուանն, to draw a cord, to tighten a rope hand over hand;
— արկանել զգանձիւն, to try to rob the treasure;
լուանալ զձեռս, to wash one's hands of, to clear oneself from;
— ունել, to be fortunate, to have a lucky hand;
ձեռին կատակ՝ գռեհկաց կատակ, rough play is bear's play, joking with hands are jokes of blackguards.
machinal;
mechanical;
— կազմութիւն, mechanism;
— ձի, horse-power.
to enter, to go or come in, to introduce, insinuate or intrude oneself;
to penetrate into, to slip in;
— առ ոք, առաջին ուրուք, to present oneself, to call on, to visit;
— աղօթից առաջի ուրուք, to be heard, hearkened to;
— առ ումեմն, to be a guest, to receive hospitality, to be lodged;
— առ կին, to know a woman;
— ի վերայ օտարի ամուսնոյ, to commit adultery;
— ի or ընդ գիրկս, ընդ աղեղն, to bend a bow;
ի դատաստան, ի դատ —, to sue, to bring an action against, to summon before a magistrate or court of justice;
ընդ դատաւորաւ —, to act the judge;
ընդ երկիր —, to plunge into an abyss, to be engulfed, swallowed up;
ընդ գետին —, to be overwhelmed with shame, to hide one's confusion under the earth;
— ի ծառայութիւն, to enter a person's service, to serve;
— յորդեգրութիւն, to be adopted;
երաշխաւոր —, to guarantee, to become security;
— ի պայքար, to dispute, to contest;
ի փորձ —, to prove, to try, to make an experiment;
— ընդ մերով մարդկութեամբս, to be clothed with our humanity;
ի քուն —, to be overcome with sleep, to sleep, to lay to sleep;
— արեգական, to go down, to set;
ընդ քիրտն —, to sweat, to work hard, to give oneself much trouble;
— ի նաւ, to embark, to go on board a vessel;
— ընդ անձին, to be at enmity with oneself;
— ընդ լծով or — ընդ ձեռամբ ուրուք, to submit, to become subject to;
— դիւի ի մարդ, to possess;
— ի ճաշ, to sit or be at table.
to vanquish, to overcome, to conquer, to subdue, to subjugate;
to surpass, to excel, to prevail over;
— պատերազմի, to conquer, to triumph;
— ցաւոցն, to overcome or master one's grief or sorrow;
— ամենայն դժուարութեանց կամ ներհակաց, to overcome all sorts of difficulties, to surmount every obstacle;
— անձին, կամ կրից անձին, to conquer oneself, to get the victory over self;
to overcome or subdue one's passions;
— ի դատաստանի, to gain one's cause.
to undress oneself, to strip, to strip naked, to denude, to uncover, to unveil, to pull off, to throw off, to be discovered;
to undress, to unclothe, to strip, to lay bare, to disrobe;
to bereave, to unfurnish;
— զսիրտ, to unbosom oneself to, to pour out one's feelings, to open oneself to;
ի բաց —, to cast, put or leave off;
ի բաց — զամօթ, to cast aside all sense of shame;
— յընչից, to deprive oneself of one's property;
— զսուրն ի պատենաից, to draw, to bare or unsheathe a sword;
— օձից, to cast the skin;
այն ինչ կամէր առաւօտն ի գիշերոյն —, իբրեւ այգն զառաւօտն մարկանայր, at dawn, at day-break, in the grey of the morning, at the peep of day;
յայսմ օրինակի զբանս իւր —նայր, he this expressed, or explained himself.
guard, guardianship;
guard, sentry, mounting guard;
watch;
watching;
hour, moment, time;
guard, guard-house, post, vedette;
prison;
occupancy;
siege;
— դուռն, cf. Պահակ;
— ընդ —, from time to time;
յայնմ —ու, then, at that time;
ի —ուն յորում, at the time when;
յառաւօտուն —ուն, it was already the morning watch;
ի չորրորդում —ու գիշերոյն, about the fourth watch at night;
ի — աշխարհին, to keep the country;
ի — անձին, to save his life;
— ունել, to guard, to defend;
to mount guard;
ի — արկանել, ունել, ի —ու առնուլ զոք, to arrest, to put in prison;
— արկանել, ի — առնուլ, to besiege, to occupy;
դնել ի — to keep or place in reserve.
guard, defender, protector;
armour, cuirass;
preservative;
phylactery;
— զէնք, defensive armour;
— լանջաց, breast-plate;
— բազկաց, armlet, bracelet, leather gauntlet;
— բարձից, greaves, legpiece;
վերտ —, mail, coat of mail;
ջղեայ եւ կաշեայ —, leather-cuirass, buff jerkin.
to defend, to protect, to sustain, to favour, to support;
to save, to preserve, to keep;
to care, to take care;
— եւեթ անձին, to do nothing but defend oneself, to remain on the defensive.
diligence, care, study, work;
զուր —, labour lost, labour in vain;
— դնել, տանել, յանձին ունել cf. Ջանամ.
to love, to be fond of, to have an affection or a liking for, to cherish, to like, to be pleased, to take pleasure or delight in, to delight in;
— զմիմեանս, to love one another, to be fond of each other;
ըստ անձին —, to love as oneself;
— իբրեւ զբիր ական, to love as the apple of one's eye;
— մինչեւ զշունչ վախճանին, to love to one's last breath;
խանդակաթ, տարփանօք, սաստիկ, բոլորով սրտիւ or յամենայն սրտէ, ոգւով չափ, ի վեր քեան զամենայն, անկեղծ սիրով —, to love tenderly, passionately or dotingly, to distraction, with all one's heart, with all one's soul, above all, sincerely;
զմի սէր —, to love with equal affection.
with naked sword;
cf. Սուսերաձիգ.
service, office, function, employment;
want, requisite;
furniture, ornaments, trimmings, apparel, moveables, luggage, clothes, goods, service of plate, vessels, utensils;
dinner-service;
meats, victuals, repast, dinner, treat, feast;
pomp, train, equipage;
care, earnestness, solicitude;
—ք եկեղեցւոյ, church ornaments, decorations, plate, chalice;
ի — հայրենեաց, in the public service;
— ունել, տանել, հարկանել, ի —ու կալ, to serve, to take service, to minister;
— ունել կրակի, to worship fire;
— տանել կռոց, to worship idols;
լինել ի —ու պաշտաման ուրուք, to serve, to be in service;
հարկանել, տալ ումեք զյետին —, to pay the last honours;
— տանել ախտից, to obey the passions;
աստուածական մատուցանել անձին —, to be one's own idol;
— առնել, to attend well, to care, to keep, to guard, to watch, to spy, to lie in wait for;
to eat, to dine;
— ուտել or կերակրիլ, to regale, to entertain, to give an entertainment;
— ա րկանել, դնել, to prepare the requisites for the Mass;
զբաղեալ էր ի բազում —ու, he was oppressed by a multitude of things, he was very busy.
bound, term, circumscription;
bounds, limits, confines, frontier, borders;
extremity, sphere;
definition;
statute, rule, regulation;
decision, determination;
jurisdiction, extent;
department;
neighbourhood, district, provinces;
—ք, outskirts, suburbs;
—ք հակատոյ, articles of faith;
— երկրի, կալուածոց, landmark;
— հատանել, to fix the boundaries of;
յարդար —ս ամփոփել զիմն, to reduce to its proper limits;
— դնել, to bound, to fix bounds to, to limit, to end;
— դնել անձին, to propose, to deliberate, to resolve;
երդնուլ արդումն —աւ, to bind oneself by an oath;
անցանել ըստ —, to overstep, to pass the limits or boundaries;
—աւ ասել, to say briefly;
յաղետալի — հասուցանել, to reduce to a deplorable state;
cf. Զէն.
small cart, truckle, dray-cart;
— ձեռաձիգ, barrow, hand-barrow.
gold;
gold coin;
gold, golden, of gold;
մուսիոնեան —, massive gold;
— շանթաձիգ, rum fulminans, fulminating gold;
մանեակ —, gold necklace;
— եղէգն, lysimachia, money-wort, loose-strife;
cf. Ընդելուզանեմ;
cf. Կշիռ.
fetters;
— ձիոց, horse-clog, shackle;
պնդել յ—ս, cf. Ոտնակապեմ.
worm, vermin, grub;
— երկրի, earth-worm;
— փայտի, wood-worm;
հնդիկ —, silk-worm;
— աղեաց or որովայնի, gut-worm, maw-worm;
— միայնուկ, երէզ or երիզ —, tape-worm, taenia;
— փորոտեաց ձիոց, bots;
յորդունս համակիլ, to be full of worms, to be crawling with worms, to swarm with worms;
cf. Թաթաւիմ.
about, round, around, all round;
roundabout, in the neighbourhood;
from all sides, on every side;
turn, round;
ի —ն, around;
— տեսանելիք, amphitheater, — boxes;
— զեկեղեցեաւ, round the church;
—, ի — ածել, to lead to, to conduct around, to walk, cf. Շրջեցուցանեմ;
—, ի — գալ, — անցանել, to take a walk, to make a tour, to walk, to promenade, cf. Շրջագայիմ;
— հայել, to look around;
— առնուլ, to turn;
— արկանել, պատել, պաշարել, to surround, to encompass, to encircle, to invest, to hem in, to beset;
— բնակել, to dwell near, to be neighbouring;
— տալ, to overturn, to upset, to overthrow;
— տալ անձինն, to turn from side to side.
who, which;
ո՞, ո՞ ոք, who ?
ո՞ ի ձէնջ իշխեսցէ առնել զայդ, who among you dare do that ?
ո՞ ոք ի մարդկանէ, who is he that ?
գիտեմ ո՛ է դա, I know who he is;
ո՞ ոք եւ իցէ, whoever he may be;
ո՞յր է մատեանս, whose book is this ?
զո՞ խնդրէք, whom do you seek ?
ո՞յր ես, who are you for ? ո՞ւմ ասացեր, to whom have you spoken ?
ո՞ գիտէ, who knows ?
ո՞յք ոմանք իցեն, who are they who ?
ո՞ւմ ի կապելոց, to which of the prisoners ?
յո՞ւմ անձին, on which person ?
ո՞յք եմք, who are we ?
յո՞ երթաս, where ? where are you going ?.
to brandish the horns, to butt with the horns;
to butt, to run against, to contend, to fight, to come to blows, to make war;
ընդ անձին —, to contend with oneself.