geometrically.
of two days;
in two days.
of seven days.
illegal, illicit, unlawful.
mysterious;
— հրաման, վարդապետութիւնք հաւատոյ, eminent, sublime, mysterious dogma.
fabulously.
after the manner of the apostles, apostolically.
cf. Առաքինաբար.
diurnal;
ephemeral;
daily;
inconstant, uncertain, temporal, perishable.
cf. Առօրեայ.
the same day, immediately.
here, in this place.
theologically.
to hoe a second time;
to re-examine, to examine more minutely or thoroughly.
second hoeing.
equal in power;
equivalent, equipollent, adequate;
— լինել, to be equivalent.
equivalence, equipollence.
short-lived, transitory.
cf. Կուրաբար.
midday, noon.
dead prematurely.
noon.
meridian;
equinoctial.
commonly, ordinarily, generally.
equinox.
cf. Հայրաբար.
every day, always.
quotidian, daily.
algebraically.
cf. Համահայր.
cf. Համամայր.
whole, total, entire, universal;
all, entirely, totally, wholly;
ընդ — աշխարհ, throughout the world;
— կալ ի վերայ, understand perfectly, to know to the bottom, to penetrate deeply, to pierce to the inmost parts.
to alight or settle on the ground (birds).
of the same power;
isodynamic;
equivalent, equipollent.
ironically, gibingly.
heathenishly;
pagan.
cavalry, horse-soldiers, horse;
horseman.
cf. Հետեւակախումբ.
strong, powerful, mighty, vigorous, valiant;
robust, lusty, stout;
potent, energetic, efficacious;
—ն, —ն երկնից եւ երկրի, the Almighty, Omnipotent;
—ք, the mighty of the earth;
— զօրութեամբ, very strong, most valiant, mighty;
— թեւարկու, a professed or open protector.
cf. Հզօր.
strongly, vigorously, stoutly, powerfully, mightily, potently.
to grow stronger, to become more powerful, to make or render oneself potent, mighty;
to gather strength, to be strengthened.
cf. Հզօրագոյնս.
to render stronger, more powerful;
to strengthen, to invigorate, to fortify.
sturdy, robust, very strong, very stout.
cf. Հզօրագոյնս.
strengthening, invigorating.
force, strength, power, might.
cf. Ճօճք.
to raise, to raise up, to cause to appear;
to erect, to set upright;
to awake, to wake up, to arouse;
to revive, to resuscitate, to bring to life again;
to stir up, to excite, to suscitate, to cause to revolt, to agitate, to move, to provoke;
to raise, to build, to elevate, to erect, to set up, to construct;
— զաւակ, to give sons or posterity;
զօր —, to raise troops, to make levies of soldiers;
— հողմ ի ծովու, to cause a wind to blow on the sea;
— վրէժխնդրութիւն, to take revenge or vengeance;
— բանս, to circulate false reports;
— զամբաստանութիւն, to accuse, to charge;
cf. Թշնամի.
to add, to increase, to augment;
to join, to adjoin, to insert, to interpolate, to apply, to supply;
to reckon, to add up;
— խօսել, to repeat, to say again, to reply, to rejoin;
— ի զօրութիւն, to redouble one's strength;
— ոյժ ումեք, to sustain another's efforts;
— զինչս իւր, to increase one's wealth;
աւուրս յաւուրս —, to lengthen life;
— զվարձս ծառայի, to raise the wages of a domestic;
յաւել յիս զօրութիւն, it gave me new strength;
եւ յաւել ծնանել, and then brought forth;
ոչ եւս յաւելից անիծանել, will never curse again;
մի եւս յաւելուցուք տեսանել զերեսս իմ, see my face no more.
great;
large, big;
strong, powerful, mighty;
rich, opulent;
important, serious, considerable, momentous;
—, — իմն, —ս, —աւ, —ու, greatly, highly, much, very much, too much, excessively;
— օր, feast day, high-day;
— դաշտ, vast, spacious field or plain;
— ժամս, ժամանակս, during many hours;
for a long time;
զ— ժամս գիշերոյ, a great part of the night;
ո՞չ է քեզ —, is it not important?.
dead, deceased, defunct;
dead body, corpse;
ընդ —ս համարել, to believe or take for dead;
օր մեռելոց, All Soul's day;
ցուցակ մեռելոց, register of the dead;
պաշտօն մեռելոց, office for souls in purgatory;
cf. Ննջեցեալ.
to undress oneself, to strip, to strip naked, to denude, to uncover, to unveil, to pull off, to throw off, to be discovered;
to undress, to unclothe, to strip, to lay bare, to disrobe;
to bereave, to unfurnish;
— զսիրտ, to unbosom oneself to, to pour out one's feelings, to open oneself to;
ի բաց —, to cast, put or leave off;
ի բաց — զամօթ, to cast aside all sense of shame;
— յընչից, to deprive oneself of one's property;
— զսուրն ի պատենաից, to draw, to bare or unsheathe a sword;
— օձից, to cast the skin;
այն ինչ կամէր առաւօտն ի գիշերոյն —, իբրեւ այգն զառաւօտն մարկանայր, at dawn, at day-break, in the grey of the morning, at the peep of day;
յայսմ օրինակի զբանս իւր —նայր, he this expressed, or explained himself.
wednesday;
cf. Օր.
four;
— անգամ, four times;
ի չորս գնալ, to go upon all fours;
բարձեալ ի չորից, borne by four men;
որ օր — էին ամսոյն, on the fourth, on the fourth of the month.
way, road;
journey, travel, voyage;
departure;
decamping;
removal, removing;
march, marching;
campaign;
expedition;
— առնել, ի — անկանել, to begin a journey, to set out, to start, to go away, to leave, to remove;
— առնել զօրաց, to decamp, to break up the camp, to march.
to grow poor, to become needy, to want, to be in need, in extreme want, without resources, in straitened circumstances;
ոչ չքաւորէր անենազօր ձեռն քո արձակել, it was not difficult for Thy Almighty hand to send.
to be exacted, claimed;
դատաստան —, to be compelled to give account of;
հզօրք հզօրագոյնս պահանջեսցին, the rich shall suffer great torments.
abstinence;
fast;
մեծ, քառասնորդական —, Lent;
օր պահոց, fish-day, fast-day;
պահս պահել, to abstain from meat;
to fast.
defence, protection, guard, auspices, patronage, stay, support, favour;
apology, intercession;
service, office;
ընդ պաշտպանութեամբ օրինաց, under the aegis of the Law.
ministerial, official;
— օրագիր, official paper, gazette.
cf. Զօրավար.
to sanctify, to consecrate;
to purify;
to clean, to wipe off, to wipe dry, to spunge up;
to expiate;
to offer, to dedicate;
to observe, to keep religiously;
to absterge, to cleanse, to deterge;
— զմօրուս, to shave the beard;
— զեղնգունս, to pare the nails;
— զուռս, to prune, to lop;
հրով —, to refine by fire;
— զցորեան, to winnow.
to run swiftly, impetuously;
to leap, to bound, to spring or dart forward, to clear at a single bound;
to overstep, to surpass, to transgress, to trespass;
— սրտի, to flutter, to throb, to palpitate;
— զոմամբ, to revolt against;
to despise;
ի բաց —, to pass away, to fly away;
յօրէնսն —, to inveigh against the law;
վազեալ անցանել, to overpass, to cross, to leap over, to outleap;
յազատութեանն փառս, to lift up the horns against, to rebel, to rise in rebellion;
to get proud, to become presumptuous.
shield, pavice, buckler;
cf. Կումբ;
բառնալիք —ի, handle of a shield;
հաւատոյ, օրինաց —, shield, defender of the faith, or the law;
lid, cover.
water;
juice;
liquid, watery;
օրհնեալ —, holy water;
չած ջրոյ, water-god;
անոյշ, ըմպելի, պաղ or ղով, գաղջ, տաք, եռացեալ, հանքային, ծծմբային, աղային —, good or portable, drinkable, cold or fresh, tepid, hot, boiling, thermal, sulphurous, saline water;
— մսոյ, broth, cf. Արգանակ;
գաւաթ մի, դոյլ մի —, a glass, a bucket or pail of water;
դոյլ մի լի —, a pailful of water;
ըստ — եւ ըստ ցամաք, by sea & land;
տեղատութիւն եւ մակընթացութիւն ջուրց, tide, flux reflux, & reflux, ebb & flow;
երթալ զջրոյ, to go to fetch water;
— հանել, to draw water;
— ըմպել, to drink water;
— հեղուլ, թափել, առնել —, to make water, to piss, to urine;
— տալ, to water, to sprinkle;
to water, to give to drink to;
եռացուցանել զ—, to warm, to boil water;
— արկանել ձեռաց ուրուք, to pour water on a person's hands;
լաւ է — հորի քան զգինի յոռի, pure water is better than bad wine;
cf. Թակարդ, cf. Ըմպեմ.
love;
affection, fondness, tenderness;
inclination, delight, liking, taste, fancy;
love, passion, flame, salacity, love-suit;
charity, supernatural love, christian charity;
agape, love-feasts;
kiss;
— կանանց, hymen, vulva;
the quiver of love;
— վաղանցուկ, amour, intrigue, love affair;
յօդակապք, ոլորք սիրոյ, ties, bonds of love;
հանգոյց, տոմսակ, գաղտնիք, երգ, վէպք, ընծայ սիրոյ, love-knot, love-letter, love-secret, love-song, love-tale, love-toy;
— առ աստուած, առ ընկերն, ազատութեան, հայրենեաց, արուեստից, փառաց, առաքինութեան, love of God;
of our neighbours or fellow-creatures;
of liberty;
of our country;
of arts;
of glory;
of virtue;
ամուսնական, մայրական or մայրենի, հայրական, որդիական —, connubial or conjugal, maternal, paternal, filial love or affection;
— անձնական, self-love, egoism, solipsism;
— աստուածային, երկնային, մաքուր or սուրբ, նորաբողբոջ, փոխադարձ, համեստ, օրինաւոր, եռանդուն, սաստիկ, բուռն, անչափ, հաստատուն, հաւատարիմ, յաւիտենական, divine, celestial, pure, rising, reciprocal or mutual, honest, lawful, ardent, lively, violent, extreme, constant, faithful, eternal love;
մոլենախանձ —, jealousy;
— երկրային, յողդողդ, անցաւոր, զգայական, մարմնական, անկարգ, պիղծ, յանցաւոր, եղեռնաւոր, earthly, inconstant, fleeting or transitory, sensual, carnal, illicit, lustful, culpable, criminal love;
վայելել սիրով, to make love to, to fall in love with, to court, to woo;
հալիլ մաշիլ սիրով, to burn, to languish with love, to be love-sick;
հատուցանել ընդ սիրոյ, to give love for love, to re-love;
— ազդել, to inspire with a passion;
դիւթել, բորբոքել զ—ն, to philter, to charm;
— ցուցանել, to show or demonstrate love for;
առնել —, to be courteous, amiable, friendly;
to do or confer favours;
ուտել զ—, to eat together, to make love-feasts;
դնել — ի բերան, to kiss, to embrace;
սիրով, lovingly, tenderly, affectionately, with pleasure, willingly;
ի — աստուծոյ, for God's sake;
ի — իմ, for me, for my sake;
արա ինձ —, do me the kindness or the pleasure to;
ամենայն սիրով, very willingly;
— իմ ! my love ! my dear ! cf. Խառնեմ;
cf. Հարկանիմ.
bit, curb, bridle, rein, snaffle;
check, curb;
— զօրութենաչափ, dynamometrical brake, friction-brake;
—ս դնել, to put a check upon, to curb, to put a term to;
—ս արկանել, cf. Սանձեմ.
to shave, to shear;
cf. Մօրուք.
cf. Սեղանայօրէն.
of today;
ի —, ի — աւուր or աւուրս, — օր, cf. Սերկ.
sharp, pointed, piercing, cutting, trenchant;
penetrative, acute, perspicacious, keen, subtle, lively;
sharpness;
sharply;
acute accent;
— ձայն, sharp sound, shrill voice;
— ազք, ակն, keen sight;
— ականջ, sharp ear;
— համ, acrid savour;
— ցաւ, acute pain;
— ունկն կալջիր խրատու հօր քոյ, be most attentive to your father's advice.
sword, sabre, glaive, rapier, steel, knife;
plague;
bulimymus. an Armenian note;
ի — սուսերի մաշել, ընդ — հանել, կոտորել ի —, to put to the sword, to kill, to destroy, to perish;
զսրով երթալ, to fall on a sword;
ի — արկանել, to put to the sword;
հարկանել սրով սուսերի, to strike with the edge of the sword;
սրով վախճանիլ, to perish by the sword;
— ի կող or ի կողս ուրուք ձգել, to run one through, to plunge a sword in the adversary's side, to bury a dagger in a person's heart;
անկանիլ ի — սուսերի, to fall under the edge of the sword;
ի — անկանիլ, to fall by the sword;
— ի կող ընկերի իւրոյ ձգել, to kill each other with the sword;
ընդ ինքեանց —ն ելանել, to fall on their own swords, to commit suicide.
army, troops, warriors, cavalry;
officer;
—ք զօրուն, the officers of an army.
to be consumed, drained, exhausted;
to decay, to dry up, to finish, to cease, to stop;
սպառեալ էին ոգիք նոցա, they were exhausted, quite tired;
սպառէր զօրութիւն նորա, he wore himself out, his strength declined.
cf. Ռամկօրէն.
frontier guard;
lord of the marches, provincial governor;
— զօրք, frontier garrison or guard.
breast, bosom;
teat;
source, spring;
ի ստեան, at the breast;
մանուկ ի ստեան, sucking-child;
գօտեւորեալ առ ստեամբ, girt about the paps;
կերակրել ստեամբ, to suckle, to give suck, to give the breast to;
դիել զ—ս, to suck, to draw the breast;
cf. Հատուցանեմ;
անկանիլ ստեանցն, forming or rounding of the breasts in adolescence;
եռալ ստեանց, to give milk;
ի ծուծ ստեանցն կախեալ, hanging to her breast;
—ք անկան քեզ, thy breast are fashioned;
յոյս իմ ի ստեանց մօր իմոյ, my hope from my mother's womb.
drawer of water;
pump;
— բազագրեալ, ձգիչ եւ ճնշիչ, lift & force —, sucking & forcing —, double-acting -;
— շնչող, sucking, lifting or drawing -;
— մղիչ, forcincing — set;
— հրդեհի, steam —, engine, fire-engine;
— կեդրոնախոյս զօրութեամբ, centrifugal -;
— կրելի, portable fire-engine;
— հոլովական, rotatory, rotary -;
— սնուցիչ, feed —;
— օդային, air —, pneumatic —.
battle-array, rank, line, order;
battle, war;
— առնել, կարգել զ—ն, to marshal, to array;
— դնել, ի — մտանել, to make war, to fight, to assail;
հատանել զ— պարւուց զօրաց, to put to rout, to disperse, to defeat, to discomfit.
having feet;
walking, going on foot;
rhythmical, measured, metrical;
verse, rhyme, poetry;
on foot;
անցանել ընդ գետ յ—, to cross the river on foot;
յ— or յ—ս կալ, to be on foot;
զօրացոյց զօտս իմ յ—ս, he gave me strength to stand;
—ս յօրինել, գրել —ս, — չափմամբ, to rhyme, to versify, to make verses, to write poetry or verses;
գձուձ, յոռի —, mean, worthless verses, doggerel.
who, which, what, that;
որ միանգամ, որ ոք, who, whoever, whosoever;
որք միանգամ, all they who;
որ ինչ, what;
which;
all that;
whatever;
այրն որ գայ, the man who is coming;
զոր դու գտեր, what you have found;
եւ որ չար եւս է, որ չար քան զամենայն է, and what is worst of all;
այրն զոր եմ սիրեմ, the man whom I love;
չգիտէ զոր գործէն, he does not know what he is doing;
յորմէ, whence, therefore;
որ եւ իցէ, whoever, whosoever;
any thing whatever, aught;
որ զինչ եւ իցէ, whatever or whatsoever it may be;
be that as it may;
ընտրեա զոր եւ կամիս, choose which you please;
որոյ աղագաւ, for this reason;
որ բարիս գործէ, գտցէ զբարիս, who acts well will be rewarded;
որ խնդրէ՝ առնու, he who asks will receive;
ժողովեցին որ շատ եւ որ սակաւ, some have gathered much, some little;
հանապազօր մեղանչեմք՝ որ խորհհրդով, որ բանիւ, we continually sin either in thought or word.
which ? what ?
որո՞վ իշխանութեամբ, with what authority ?
ո՞ր որդի է, who may that child be ?
յո՞ր իրս եւ յի՞նչ միտս առաքեաց, for what and why did he send ?
որո՞վ իւիք, by which ? with what ?
յո՞ր վայր, up to where ?
յորո՞ւմ ժամու, at what hour ?
ո՞ր աղագաւ, why ? for what reason ?
զորմէ՞ օրէ ասիցէ, and what day does he fix ?
զո՞ր օրէնք ունի, what law prevails ?
վասն ո՞ր արդար վաստակոց, for what just deserts ?
որո՞վք երեսօք հալածիցեն, with what effrontery they will drive away ?
գիտէ զիւրաքանչիւր ոք ըստ կարգի՝ եթէ որ ըստ որմէ իցեն, he knows each one by the order in which he comes;
եւ որ այլ or այլն եւս, եւ որ ի կարգին, եւ որ ինչ ի կարգին, and so on and so of the rest, et cetera.
orphan, orphan boy or girl;
derelict, desolate, abandoned, destitute;
— մնալ ի հօրէ, ի մօրէ, to lose one's father, or mother;
— մնալ յումեքէ, to be bereaved, to remain desolate.
son, child;
— աստուծոյ, Son of God, Only Son;
—ք լուսոյ, խաւարի, the children of light, of darkness;
հոգւոյ —, cf. Որդեգիր;
—ք բրտից, potters;
—ք որդւոց, nephews;
— ի հօրէ, from father to son, successively;
ըստ հօրն եւ —ն, like begets or produces like.
cf. Օրթի.
shoot, sprout, twig, sucker, sprig;
offspring, scion, sons, descendants, posterity;
beam of light, gleam, ray;
branch, part, member of body;
cf. Ճառագայթ;
— արմատոյ, root-tips;
— անուոյ, spoke of wheel;
— օրհնութեան, blessed offspring;
— դառնութեան, accursed progeny.
provided with a hatchet;
armed with a spear;
striped, streaked, streaky;
— զօր, sapper;
pikeman;
cf. Շերտափակ փեղկ.
turn, gyre, turning, circuit, revolution, circumvolution, circulation, conversion;
course, cycle, period, circle, round;
turning, wheeling, winding;
sinuosity;
change, vicissitude;
— մեծ, period or cycle of five hundred and thirty-two years;
—ք ջուրց, whirlpool, vortex;
— զօրաց, evolution;
— առնուլ, to turn, to make or take a turn, to turn or whirl round and round, cf. Շրջաբերիմ, cf. Պտուտեմ;
to circulate, to revolve, to move;
to spin round upon one leg.
to overturn, to upset, to turn over, to capsize, to throw down;
to change, to transmute, to convert;
to turn aside, to pervert, to subvert;
ի բաց —, to avert, to turn away, to divert;
— զմիտս, ի մտաց ի խորհրդոց, to deter, to dissuade, to dehort, to discouncil;
ի փախուստ — զզօրս, to rout, to put to flight, to chase, to pursue hotly;
— զգոյն, to discolour;
— զբանն, to retract, to recant;
cf. Միտ.
to take a walk, to walk, to march, to go;
to turn, to be changed, converted, transmuted;
to fall back, to be upset;
— ժամանակաց, changes, mutations or vicissitudes of time;
— ի մտաց, ի խորհրդոց, to alter or change one's mind, to change sides;
շրջեցաւ գոյն երեսաց նորա, his countenance altered;
cf. Օր.
tangential;
— զօրութիւն, tangential force;
— կողմնացոյց, tangential compass.
alas ! oh ! ah ! o !
վայեաց եւ ասէ, ո՜հ տէր, he cried out and said, oh! my Lord !
ո՜հ ինձ տէր, ah ! oh ! alas, oh dear ! woe is me !
ո՜հ անմտութեանն, ո՜հ կուրութեանն, oh what folly ! oh what blindness !
ո՜հ եւ աւաղ աւուրն այնորիկ, oh dreadful day !
ո՜հ հովիւք, woe to the shepherds !
ո՜հ մոլորութիւն, ո՜հ յիմարութիւն, oh what a mistake ! what nonsense !
ո՜հ թէ, would to God !
ո՜հ ո՜հ, ha ! ha !
ո՜հ, ո՜հ օր, woe, woe to the day !.
lamentation, complaint, groaning, wailing, moans, tears;
—ք, elegy;
—ս առնուլ, յօրինել, զ—ս հարկանել, cf. Ողբամ.
flesh-day, meat-day;
— ուտել, to eat meat;
ոչ ամենայն օր —, եւ ոչ երկիցս զատիկ, Christmas come but once a year.
bad, wicked;
hurtful, sinister, dangerous;
mischievous, malicious, spiteful, flagitious, iniquitous;
evil, malice, wickedness, iniquity, perversity, impiety;
trouble, affliction, disaster, misfortune;
—, —աւ, —իւ, —եաւ or —ով, ill, badly, wickedly;
ferociously, ruthlessly, without pity;
—, —ն, այս —, demon, evil spirit;
մահ —, plague, pest, pestilence;
օր —, unlucky day;
ժամանակ —, calamitous times;
— ծառ, worthless tree;
— ջուր, unwholesome, polluted, very bad water;
— ամօթ, bashfulness, sheepishness;
—, —իս առնել, գործել, to harm, to hurt or wrong any one;
—աւ կորուսանել, to destroy cruelly, without pity or remorse;
զ—սն —աւ կորուսցէ, he will miserably destroy the wicked men;
արար — առաջի տեառն, he did evil in the sight of the Lord;
եւ որ — քան զամենայն է, այլ որ — եւսն է, the most disagreeable that can be, the worst, the worst is that, that is worse;
զի մի — եւս ինչ լինիցի քեզ, for fear lest something worse should happen.
ashes;
օր մոխրոց, Ash-Wednesday;
փոխարկումն ի —, incineration;
— լինել, to burn or reduce to ashes;
ի — եւ յաճիւն դարձուցանել, to incinerate, to reduce to ashes;
to lay in ashes, to waste or desolate;
ապաշխարել մոխրով, to do penance;
հուր ծածկեալ ընդ մոխրով, fire lies under the ice;
there is fire lurking under the ashes;
cf. Թաւալիմ.
cf. Մօրուք.
marshy, miry, muddy;
cf. Մօր.