law;
precepts;
faith, religion;
constitution;
rule, regulation;
right;
principle, maxim;
usage, uses, custom;
institution;
condition, fashion, mode;
district, canton, province;
— աւետեաց, guerdon or gift to a bringer of good news;
—ք քահանայապետականք, decretals;
հմուտ քահանայապետական օրինաց, decretalist, canonist;
—ք կանանց, menses, menstrua, catamenia;
—ք, or Գիրք Բ. օրինաց, or Երկրորդումն օրինաց, Deuteronomy;
—ք ազգաց, the law of nations;
—ք մտաց, principles;
— պատուոյ, decoration, insignia, badge;
—ք անօրէնք, corrupt practice, abuses;
—ք հզօրադունին, the law of might, the good old rule;
հակառակ or ընդդէմ օրինաց, against all rule, illegally;
աստուածային՝ յաւիտենական՝ բնական՝ քաղաքական՝ զինուորական՝ հին՝ նոր՝ աւետարանական՝ գրաւոր օրէնք, divine, eternal, natural, ancient, new, evangelical, written, civil, military law;
according to law, legally, legitimately, lawfully;
duly, suitably, regularly, properly;
խնդրել —ս, to come to Communion;
տալ —ս, to administer the Sacraments, to communicate;
արժանի լինել օրինաց, to be worthy of receving the Sacrament;
—ս դնել, հաստատել cf. Օրինադրեմ;
—ս դնել, to dictate or lay down laws;
to give laws to, to prescribe laws;
—ս տալ, to give laws;
պահել զ—ս, to keep, to obey the laws;
ընդ օրէնս համարել, to lay down or state as a principle;
խոտորել յօրինաց, to swerve, to depart or deviate from the laws;
զանցանել օրինօք, to transgress, to violate the law;
բառնալ՝ ջնջել զօրէնս, to abolish, to repeal, to abrogate a law;
բազում օրինօք հակառակիլ, to resist or oppose in many ways;
լինել ի կանանց օրինի or ի կանանց —ս, to have the menses;
ի կանաց օրինաց պակասել, to cease to be after the manner of women;
եթէ — իցէ ասել, if it may be said;
— է, it may be, it is allowed, one may;
— էր նմա, he was allowed to;
— էր քեզ, you might;
օրէ՞ն իցէ, իցէ՞ —, is it allowed to ? չէ —, it is not permitted to;
յետ օրինացն կցորդութեան, after the Holy Communion;
—ս իւր կալեալ էր, he holded as a maxim or principle;
—ս կարծեցին անձանց, they believed themselves permitted to.
cf. Ըստ.
effeminately.
SOphistically, pedantically.
proportionally;
in pairs.
autonomous, independent;
capricious, fanciful;
capriciously.
cf. Իշխանաբար.
cf. Իրապէս.
like a mountain.
arithmetically.
metaphysically.
poetically.
as a line.
that resembles the sanctuary.
cf. Գեղապաճոյճ.
cf. Գեղեցկապէս.
in a rural manner, rustically, rudely.
like a river.
excellently too much.
divinely, godly.
unjust, wicked;
impious;
untoward;
illicit, base;
profane.
iniquity, malice;
impiety.
cf. Աշակերտաբար.
secularly;
vulgarly;
generally, universally.
cf. Աղքատաբար.
anatomically.
cf. Ազատարար.
cf. Այլաբանաբար.
as, like, so that;
as if;
almost;
for instance;
— անասնոց, like beasts;
for instance.
cf. Երամովին.
by translation;
by interpretation.
cf. Դրականաբար.
like heaven.
geometrically.
fabulously.
after the manner of the apostles, apostolically.
cf. Առաքինաբար.
theologically.
cf. Կուրաբար.
commonly, ordinarily, generally.
cf. Հայրաբար.
algebraically.
whole, total, entire, universal;
all, entirely, totally, wholly;
ընդ — աշխարհ, throughout the world;
— կալ ի վերայ, understand perfectly, to know to the bottom, to penetrate deeply, to pierce to the inmost parts.
ironically, gibingly.
heathenishly;
pagan.
adverbially.
cf. Մայրաբար.
obediently, submissively.
like the wind.
prophetically.
like a pearl.
human;
humanly, as a man, according to human nature.
thing, some thing;
some, a, an, one, certain, single, any;
աւուրս —, some days;
պտուղ —, some fruit;
չիք —, չէ —, nothing, it is nothing, no matter;
չգիտեմ —, I know nothing, I know nothing about it;
Ի՞նչ, what? Which? զ— ժամ է ? what o'lock is it? զ— ասէ ?what says he ? առ զ— իցէ ? to what purpose ? cf. Զի՞նչ;
յ— օրէնս ? in what law? in what religion or custom?
իւիք իւիք, in something, somehow;
by which, whereby.
to fill;
to accomplish, to fulfil;
to spread, to diffuse;
to complete, to consmnate;
to load, tore-load, to fill again;
to repeople;
to glut;
to stuff;
— զաղեղն, to bend the bow;
— լուսնի, to be at the full (moon);
— զօրէնս, to fulfil the law;
— զօրէնս բնութեան, to satisfy the laws of nature;
— զոք օրինօք տեառն, to instruct in, to fill with knowledge of the divine law;
— զքաղց, զծարաւ, to drive away hunger, to satisfy;
to quench thirst;
— զիղձս, to satisfy or content on's wishes;
— զպէտս, to satisfy one's necessities;
— զձեռս, to give to the priest, to consecrate;
to be consecrated;
արեամբ — զձեռս, to dip the hands in blood, to assassinate;
— զոք պարգեւօք, to load with gifts;
— զտեղի, to take the place of, to substitute, to replace;
— մինչ ի վեր, to fill up to the brim;
ընդ ամենայն տեղիս — զաւետարանն Քրիստոսի, to spread the gospel of Christ everywhere.
to wash, to wash one's self;
to bathe, to bathe one's self;
to clear one's self from, to wash out a stain of dishonour;
— զփոխարէնն, to refuse a recompense;
— զսերմն առն, to lose, to abort, to fail, to miscarry, to have an abortion, a premature birth;
զայլս եւս լուանաս քոյով անօրէնութեամբն, you contaminate others by your iniquities.
to untie, to unyoke, to unchain, to unbind, to undo, to loose;
to dissolve, to decompose, to break;
to resolve, to decide;
to temper;
to dilute, to soften;
to unfold, to develope;
to dissipate, to disperse;
to melt, to dissolve;
to explain;
to analyse;
to change;
to violate, to infringe;
լուծանել զերկունս, to free from the pains of labour, to cause to bring forth;
լուծանել զերկունս նորա, to be born of her;
լուծանել զքաղց, զքերան, to breakfast, to take refreshment;
լուծանել զպահս, to break one's fast;
լուծանել զոք ի կենցաղոյս, to take away a perso's life, to kill, to slay, to murder;
լուծանել զկեանս աշխարհիս, զկեանս իւր, զկենցաղ մարդկան, to end one's days, to depart this life, to cease to live, to die;
լուծանել զմեղս, to absolve, or remit sin;
լուծանել զդատակնիք, to annul a sentence;
լուծանել զօրէնս, to violate the laws, to transgress;
լուծանել զշաբաթս, to break the sabbath;
լուծանել զխաւար, to shed a light in the darkness, to make darkness light;
վրէժս լուծանել, to be punished;
լուծանել զլեզու, to untie, to cause to speak;
լուծանել զամուսնութիւն, to dissolve a marriage;
լուծանել զարգանդ կուսին ի պղծութիւն, to deflower, to violate;
լուծանել զսէրն հայրենի, to act in disregard of paternal love;
լուծանել զքուրձ, to open a sack;
լուծանել զորովայն, to loosen, or move the bowels;
to purge;
զարժանին պատուհաս ելոյծ զյանցանացն, he met with the punishment his crimes deserved.
to take away, to remove, to carry off, to displace;
to retrench;
to derogate, to suppress, to withdraw;
to cause to cease, to destroy, to dispel, to efface, to extinguish, to stifle;
to take away, to ravish, to take, to steal, to rob;
to lift up, to raise;
to bear, to support, to sustain;
— ի վերայ, to put, to put on, to load;
— ի հաշուէ, to discount, to deduct, to abate;
— զօրէնս, to repeal a law, to cancel, to annul;
— զխոչս, to clear, to extricate;
— զցանկն, to unbar;
— զմանուկն յարգանդէ, to deliver a woman;
— թողուլ, բարձի թողի առնել, to abandon, to forsake entirely, cf. Մերժեմ, cf. Լքանեմ;
—ի լուծ կշռոց, to weigh;
— զգլուխ, to behead, cf. Գլխատեմ;
աղաղակ կական՝ կառաչ՝ ձայն՝ ճիչ —, to scream, to cry out;
to weep;
— ի միջոյ, to carry away, to stroy, to annul;
— զամենայն դժուարութիւն, to take away all difficulty;
— զկեանս ուրուք, to take away the life of some one, to kill, to murder;
բաղոք —, to appeal, to invoke, to lament;
— զցաւս, to support pain;
— ուստեք, to go away, to depart;
— զթիւ, to subtract;
— արձակել, to dismiss;
բարձեալ բերել, to carry;
to be carried or brought;
to liken, to compare;
to be taken away;
to be destroyed;
to be estinguished;
բարձիր եւ անկիր ի ծով, be thou removed and cast into the sea;
— մտաց հպարտութեամբ, to be proud of;
արք արգարք բառնիմ, the just perish;
Դամասկոս բարձցի ի քաղաքաց, Damascus will soon be no longer a city;
բարձաւ ուխան, the pact is broken;
— ի կենաց, to die;
նմա բարձին զխանչն, they put on him the cross.
natural;
—, — իմաստասէր, այր, philosopher;
physician;
—ն, physics;
—ք արուաց, genitals;
—ք, — լոյս, օրէնք, light of nature, natural law.
to work, to make, to do, to fashion, to manufacture;
to commit, to perpetrate;
to knit;
to twist;
— զերկիր, to cultivate, to labour, to till;
— զերկաթ, to forge;
չար գործեցէք զոր արտրէքդ, you have done very wrong;
զի՞նչ գործ գործեցեր դու ընդ մեզ, why have you done this to us ? — զանօրէնութիւն, to do wrong;
to commit a crime;
— զարդարութին, to act with justice;
— զփրկութիւն, to effect salvation;
— զհանդերձս, to make clothes;
խորշս խորշս — զտապանն, to make small compartments in the ark;
ճաշ —, to give a dinner;
ճանապարհ —, to open up a way.
cf. Գեղջկօրէն.
agrarian;
rural, rustic, country;
— օրէնք, agrarian law.
to drink;
— անյագաբար, — eagerly, greedily;
— սաստիկ յոյժ, — hard or deep, — like a piper, to tipple, to tope to be a hearty toper;
— ի կենդանութիւն թագաւորի, — the king's health;
— ի յաջողութիւն..., — to the success of;
գան —, to receive a thrashing, a blow;
ապտակ —, to be struck in the face;
զջուր գնոյ —, to obtain water by dint of money, to pay for water -;
որ ընպէ զանօրէնութիւնս հանգոյն ըմպելւոյ, who drinks iniquity like water;
տուր ինձ —, give me ... -;
cf. Արբեալ, cf. Արբենամ.
according to, in relation to, as for, conformably with, agreeably to;
proportionably, at the rate of;
after;
near, relatively;
for, as for;
on;
of;
out;
— իս, — իմումս կարծեաց, according to me, in my opinion;
— իւրում կարի, according to capacity, to the best of one's ability;
այր — սրտին Աստուածոյ, a man after Gods own heart;
կին իցէ քո — միտս, if thou hast a wife after thine own heart;
— բախտի եղեալ նորա, fortunately;
— պատկերի մերում եւ — նմանութեան, in our image and likeness;
— հիւսիսոյ Կխրնոյ, north of Erzeroum;
— անձին, upon one's back;
wearing upon, — the shoulders, — the body;
— ճանապարհին, about the streets;
— հրապարակս գնալ, to pass through, or to wander about the public places;
— բնութեան բարի, naturally or essentially good;
ի չափու կալայց զանձն — օրինակի նորա, I shall be governed by his example;
ելանել — քաղաքն, to go out of town;
այր — առնէ, one after the other;
ամ — ամէ, annually, every year;
օր — օրէ, daily, every day;
— նախահօրն յանցանաց, for the sin of the first father;
— չափու եկամտիցն, in proportion to his income;
— աչս դատել, to judge from the appearance;
— իրետրս պատշաճեալ, well proportioned, symmetrical;
— տեղիս տեղիս եւ — աշխարհս աշխարհս, according to the various places, and different provinces;
— տունս ազգացն՝ ոչխար — երդ, a lamb for every family and every house;
հրաժարել — նմանութիւն, to have no equal, unique;
անցանել — ասհմանս քո, to pass through your confines;
— բանս անցանել, to be inexpressible;
— միտս անցանել, to be beyond understanding, to be past finding out, inconceivable, incomprehensible;
անցանել — չափ, to go beyond;
— ակն լինել յումեքէ, to be far from the sight of, alienated;
— ինքեան, of one's self;
naturally, essentially;
— ամենայնի, totally, in all, entirely;
— այնմ, as is said;
as they say;
— իրիք, — իմիք, in some part, in a certain sense, in some way, or manner;
in part;
— որում, as;
since;
therefore;
— որում..., — նմին, or նոյնպէս, or այսպէս, as..., as;
so..., as;
— օրէն, like, after the fashion of;
— նմանէ, after him;
— այսմանէ, like this, similarly, equally;
եւ որ — այսմանէ.
second;
secondary, accessory;
secondly, in the second place;
— օրէնք, Deuteronomy;
—ք, bigamists;
— անգամ, once again, once more, a second time.
to abridge, to diminish, to shorten;
to digest, to resume, to recapitulate;
to reduce, to contract, to extract;
ուղիղ —, to understand thoroughly and cause to be perfectly well understood;
— զօրէնս, to transgress, to break a law;
— քորեպիսկոպոսին զեկեղեցիս, to make a visitation of the diocese.
cf. Հասարակօրէն.
faith, belief, creed;
trust, confidence;
fidelity, faithfulness, good faith, sincerity;
proof, testimony, evidence;
Creed;
—ք, յոյս եւ սէր, faith, hope and charity;
քրիստոնէական —ք, the Christian religion;
դաւանութիւն —ոյ, profession of faith;
լոյս, ջահն —ոյ, the light of faith;
մասունք, սահմանք —ոց, articles of faith;
կենդանի, անյողդողդ or հաստատուն, գայթ ի գայթի, մեռեալ —ք, lively, resolute, constant or unshaken, tottering or wavering, dead faith;
անխտիր ի —ս, indifferent as to religious matters;
դաւանել զ—ս, to confess the faith;
ունել —ս, to have faith;
չունել ոչ —ս ոչ օրէնս, to regard neither law nor gospel;
գալ, դառնալ ի —ս, to become converted;
ածել, ձգել ի —ս, to convert;
հաստատուն լինել ի —ս, to be true to the faith;
—ս ի ներքս բերել, —ս բերել, to believe, to give credit to;
—ս ընծայել, to believe in, to give faith to;
—ս ունել յոք, to trust, to place faith in, to put trust in;
— տալ միմեանց, to make a contract, to contract an alliance, to enter into an engagement, to bind oneself;
ուրանել զ—ս, to deny or abjure the faith;
յորում ոչ գոյ —, unbelief;
անցանէ ըստ —ս, it is incredible;
—ոյ, worthy of credit;
cf. Թերանամ.
Mazdeisnan, follower of Zoroaster;
օրէնք, դեն -զանց, mazdeism.
man;
mortal;
the human race;
կին —, woman;
որդի —ոյ, the Son of Man;
— եւ աստուած, Man-God;
բարի —, worthy or honest man, man of worth;
գեղեցիկ —, handsome man;
բարեսիրտ —, man of feeling, generous-hearted man;
—ն անօրէնութեան, antichrist;
յարգէ —, man of straw;
a scare-crow;
— ի —ոյ, from one man to another;
ամենայն —, every man;
արժանի —ոյ, manly;
անարժան —ոյ, unmanly;
ի բաց մերկանալ զ—ն հին, to put off the old man;
— առ — կուտակիլ, to crowd or rush together, to press, to throng;
արար աստուած զ—ն ի պատկեր իւր, God made man after his image;
ի բարեբաստութիւն —ոյս, for the happiness of mankind;
cf. Այր, cf. Մարդիկ.
cf. Մարդկօրէն.
cf. Մարդկօրէն.
cf. Մարդկօրէն.
jewish, hebrew, judaical;
— օրէնք, the jewish law;
— հնութիւնք, judaical antiquities.
cf. Մերօրէն.
to run swiftly, impetuously;
to leap, to bound, to spring or dart forward, to clear at a single bound;
to overstep, to surpass, to transgress, to trespass;
— սրտի, to flutter, to throb, to palpitate;
— զոմամբ, to revolt against;
to despise;
ի բաց —, to pass away, to fly away;
յօրէնսն —, to inveigh against the law;
վազեալ անցանել, to overpass, to cross, to leap over, to outleap;
յազատութեանն փառս, to lift up the horns against, to rebel, to rise in rebellion;
to get proud, to become presumptuous.
cf. Սեղանայօրէն.
cf. Ռամկօրէն.
which ? what ?
որո՞վ իշխանութեամբ, with what authority ?
ո՞ր որդի է, who may that child be ?
յո՞ր իրս եւ յի՞նչ միտս առաքեաց, for what and why did he send ?
որո՞վ իւիք, by which ? with what ?
յո՞ր վայր, up to where ?
յորո՞ւմ ժամու, at what hour ?
ո՞ր աղագաւ, why ? for what reason ?
զորմէ՞ օրէ ասիցէ, and what day does he fix ?
զո՞ր օրէնք ունի, what law prevails ?
վասն ո՞ր արդար վաստակոց, for what just deserts ?
որո՞վք երեսօք հալածիցեն, with what effrontery they will drive away ?
գիտէ զիւրաքանչիւր ոք ըստ կարգի՝ եթէ որ ըստ որմէ իցեն, he knows each one by the order in which he comes;
եւ որ այլ or այլն եւս, եւ որ ի կարգին, եւ որ ինչ ի կարգին, and so on and so of the rest, et cetera.
to tear, to tear to bits or pieces, to lacerate, to rend;
to cleave, to cut, to divide, to slash;
to break, to crack, to split, to burst;
յօշ յօշ —, to cut to pieces, to dilaniate, to rend;
զմիմեանս —, to tear each other;
— զթագաւորութիւնն, to break up the kingdom;
— զեզինս, to slaughter oxen;
— զոք, to kill;
ակօս —, to furrow, to plough;
— զբանտն, to break out of prison;
— զօրէնս, to transgress, to violate.
punitive, penal, repressive;
— օրէնք, penal law.
cf. Նմանօրէն.
life, habits, manners, conduct, behaviour, morals;
use, employment;
անարատութիւն վարուց, morality;
ընտիր, բարեկիր —, good morals;
անարատ, անբիծ —, pure morals;
գեղեցիկ վարովք վարեցան, they led a good life;
որք գերաշխարհիկք են վարուք, who show themselves pure of heart;
է երբեք զի եւ անբարիք ծնանին օրէնս բարիս, good laws are often produced by evil customs.
end, finish, conclusion, close;
end, extremity, bound, limit;
tail;
back;
the rear of the army;
cadence, fall;
—ք, cf. Վերջաւոր;
ի —, ի —է, ի —ոյ, after, behind, at last, after all, in conclusion, finally, lastly;
ի — կոյս, backwards, back, behind;
ի — նահանջել, to draw back, to repress, to hold in, to check, to restrain;
ի — հասանել, to have already one foot in the grave;
ի — կոյս գնալ, to go backwards;
ի —ի թեւոյն անկեալ, assailed the army in the rear;
հասէք ի —ս նոցա, destroy the enemy's rear;
ի — or ի —է եկեալք, survivors, posterity;
ժամանակաւ ի —է, latest or nearest;
ի —ոյս երթեալ զօրէն չար գազանի, given to perversity as a beast;
— բանիս այս, the pith of my discourse is this;
եկն ի —ն, he was at his life's end.
more than, more, under, beneath, over;
as, as well as, as much as;
or;
—եթէ, —թէ, that;
more, than;
անդր —, further, beyond;
ոչ ոք — զնա, no one but he;
առաւել -զե րեսուն եւ հինգ ամք են իմ, I am more than thirty five years old;
զքեզ ըն տրեաց -զազգս ամենայն, he chosed thee before all the nations;
պատրաստ եմք մեռանել —անցանել ընդ օրէնս հայրենիս, we are ready to die, rather than violate our country's laws;
հասաւ — զամենայն սուր, much keener than any other sword;
ո՛րքան քաղաղութիւն է ի տունս շինականաց — ի տունս թագաւորաց, when will peace reign alike in the cottage and in the palace !.
well exercised, well instructed, expert, highly versed in;
licentiate;
— օրէնսդրութեան, licentiate in law.
cf. Օրէնսգէտ.
cf. Օրէնսդիր.
vartabed, doctor;
lecturer, professor;
master, preceptor;
school-master;
archimandrite;
— օրինաց, doctor of laws, cf. Օրէնսուսոյց;
— աստուածաբանութեան, doctor in divinity;
— բժշկութեան, doctor in physic;
cf. Թեկն;
cf. Օրէնսգէտ.
professor, master, teacher;
school-master;
preceptor, tutor, instructor;
gymnasiarch, ludi magister;
— իմաստասիրութեան, professor of philosophy;
— օրէնսգիտութեան, բժշկութեան, աստուածաբանութեան, law-professor, physic-professor, divinity-professor.