cf. Վատասրտեմ.
cf. Վատասրտութիւն.
soft;
flabby;
mollusk.
race-course, race-ground.
to loosen, to relax, to slacken, to unbend, to untie;
to enfeeble, to enervate, to effeminate, to debilitate;
to let, to permit;
— զաղեղն, to unstring the bow;
— ի խնամոց, to neglect, to abandon;
առանց Աստուծոյ —նելոյ, without God's permission.
looseness, relaxation, slackness;
weakness, feebleness, debility;
faintness, languour;
enervation, effeminacy, softness;
— առնել, to give relief, to set at liberty, to permit, to allow, cf. Թուլացուցանեմ.
brown, tawny, swarthy, dark;
— հաց, brown bread;
— or —ս զգենուլ, ի —ս համակիլ, to wear mouraing, to dress in mourning, to put on mourning;
to be in mourning;
to be plunged in grief;
— զգեցուցանել, ի —ս համակել, to clothe in mourning, to dress in black, to put into mourning;
to throw into mourning, to plunge in grief;
ի —ս համակեալ, in deep mourning;
—ք, brood, covey;
ի —ս նստել, to brood;
cf. Թխեմ.
porpoise, sea-hog.
dark or gloomy weather;
fog, mist, cloud.
letter, epistle, missive;
թուղթ գրել, to write a letter;
թուղթ առաքել, to send a letter;
թուղթ ընդունել, to receive a letter;
թուղթ աղաչանաց, written entreaty, petition;
paper;
պատառ մի թուղթ, կոտորոկ թղթոյ, a bit of paper;
շրջշրջել զթուղթս գրոց, to turn over the leaves of a book;
ծրարել ի թուղթ, to put in paper;
տոգորել, արատել զթուղթ, to blot, to waste paper;
դանակ, հատիչ թղթոյ, paper-cutter or paper-knife;
թուղթ գրութեան, writing paper;
թուղթ նամակի, letter-paper;
թուղթ տոմսակի, note-paper;
թուղթ ուրուագրութեան, drawing-paper;
ծծուն թուղթ, blotting or bibulous paper;
թաւ թուղթ, pasteboard;
թուղթ ծրարի, wrapping or packing paper;
թուղթ յոռի, անպիտան, waste, paper, old papers;
մածուցիկ թուղթ, sized paper;
թուղթ տպագրութեան, printing paper;
թուղթ մագաղաթեայ, parchment, vellum;
թուղթ ճենաց, India paper;
թուղթ ծրահանելոյ, tracing paper;
թուղթ ապիկեալ, զմռնիտեալ, emery-paper, glass-paper, sand-paper;
թուղթ մզելոյ, filtering-paper;
թուղթ գունաւոր, coloured paper;
թուղթ կճեայ, marbled or stained paper;
թուղթ սեկանման, morocco paper;
թուղթ դրոշմեալ, stamped paper;
թուղթ արծնելոյ, smoothing paper;
թուղթ ձիւթեղէն, brown paper, tar paper;
թուղթ մեքենական, machine paper;
թուղթ տաշտական՝կազմ, vat-paper, handmade paper;
թուղթ գաղափարեալ, laid paper;
bills.
bank, mole;
causeway, pier, dam;
— նաւի, gunwale breast-works.
poisonous;
biting (speech).
cf. Դեղթափ.
full of poison, venomous, poisonous;
envenomed.
venefice, act of poisoning.
cf. Թունալից.
to poison;
to envenom.
poisonous quality or state;
poisoning.
cf. Թունաւորեմ.
cf. Այտ.
thin, puny, ill-developed, half-grown (fruit).
mouthful;
cf. Թուշ.
sabre;
sword;
հարուած թրոյ, sabre-cut, sword-cut;
— ի ձեռին, sword in hand;
յիւր ապարանսն — շողացուցանել, to boast one's prowess hiding at home;
sword-fish;
weaver's shuttle;
an Armenian note.
bitter orange, Seville orange;
— խոտ, balm-mint;
ծառ թուրնջոյ, cf. Թրնջի.
cheek;
act of baking or burning bricks and earthen vessels;
cf. Թրծուն.
bath;
infusion;
ի — արկանել, դնել, to bathe, to infuse, to steep, to soak.
cf. Թուրմ.
tuft of shrubs, bush, bramble;
thicket, copse, underwood.
arbour, summer-house.
spit, spittle;
— արձակել, to spit;
cf. Թքանեմ;
աման թքոյ, cf. Թքանոց.
lungs;
—ք ծովական, sea-nettles, medusa, rhizostoma, acale-phans.
cf. Թոքացաւ.
cf. Թոքացաւութիւն.
Lung-wort
pulmonary, pulmonic.
fore part of the lungs, or the part between the stomach and the lungs.
thorax, breast, chest.
cf. Թոքատուն.
consumption, phthisis;
consumptive, phthisical.
cf. Թոքացաւ.
to cause to fly;
to elevate, to raise, to exalt the mind;
— զթեւս, to spread out the wings.
volatility.
ornithology.
ornithomancy.
bird-catcher, fowler.
bird-catching;
երթալ ի —, to go shooting, fowling, bird-catching.
flying.
the flight, the flying.
bird, fowl;
— բնութիւն, the winged tribe;
flying, volatile;
—ք, the feathered songsters, the singing birds;
— օձ, winged serpent or dragon;
— բան, word or expression slipped by chance;
— արագութեամբ հասանել, to arrive like lightning;
to fly as swift as a bird.
alcohol, spirits of wine;
brandy, arrack;
— հանեալ ի պտղոց, cider.
dew;
չիթ —ոյ, dew-drop;
— քաղցրածաւալ, the gently-falling dew;
— քաղցրութեան, the benign dew.
cf. Ցողալի.
cf. Ցողալի.
cf. Ցօղաբեր;
born of dew;
— որգ, dew-worm.
to dew;
to bedew, to sprinkle or cover with dew, to besprinkle, to wet, to water;
— անձրեւ, to rain;
— արտօսր, to shed tears, to weep;
— բերանով, to sprinkle with the mouth;
ցօղէ, the dew falls;
ամպք զօղեցին ջուր, the clouds melted in rain.
the thirty fourth letter of the alphabet and the seventh of the vowels;
seven thousand;
seven thousandth;
It is used both as a vowel & as a consonant. As a vowel for example in the words իւրաքանչիւր, ուխտ, etc., and as a consonant in the words հաւատ, սեաւ, հիւանդ, etc.;
It is only used as a medial final letter, sometimes serves for the consonant վ, for instance : օթեւան — օթեվան, երիւար — երիվար, վաւաշ — վավաշ, etc, or for the diphthong u, as, հւսւտ instead of հիւսիւս;
There is no proper word beginning with this letter, but on account of its affinity with the letter հ, it is sometimes substituted for it;
Joined with ի (իւ), it is generally pronounced like the French u as : դիւր, հիւր, դիւթ, & preceding the ո (ու) is pronounced like the English ou. Preceded also by ա (աւ), was anciently pronounced o as : աւրհնեմ — օրհնեմ, աւր — օր;
It is sometimes used instead of the suffixes ի & յ as : ւայդմանէ — յայդմանէ, ւիւրաքանչիւր — յիւրաքանչիւր;
In poetry, it is sometimes used instead of the conjunction եւ or ու.
turban;
head-dress, head-band, fillet, band;
hood, cowl;
cf. Վակաս, cf. Ուրար.
to shut, to close;
to shut up, to enclose, to fence in, to bar;
to shut, to lock;
ի ներքս —, to shut up, to beset, to hem round, to encircle, to surround, to encompass;
— բանտի, to imprison, to put in jail;
— զբան, to conclude, to close, to end;
— ինչ յումեքէ, to prohibit, to forbid;
— զարգանդ (կնոջ), to procure sterility;
— զոք ի ձեռս ուրուք, to deliver up, to betray;
ի ներքս փակեալ, herein enclosed;
փակեալ էին ընդ իշխանութեամբ մահու, they were subject to death;
փառքն աստուծոյ զքեւ փակեսցին, may divine glory encompass you !
cf. Դուռն, cf. Յոյս.
cf. Փաղփումն.
to lighten;
to throw out sparks, to scintillate, to sparkle, to gleam, to shine;
to cause to flash or sparkle;
— զփայլատակունս, to make the lightning flash;
բոց աստուածային յաչաց նորա —կէր, divine fire flashed from his eyes;
to shine, to glitter, to gleam, to flash, to sparkle, to glisten, to be resplendent;
to cause to shine, to give a lustre or brightness to, to polish, to furbish, to burnish;
խնդութիւն փայլէ յաչս նորա, joy shines in his looks.
wood;
tree;
— կենաց, the Holy-Rood, the Cross;
tree of life, lignum-vitae, guaiacum, thula or thuya;
— խնկոց, odorous, scented wood;
— իւղոյ, olive-wood, olive;
չնչին —, fragile wood;
— այրելի, fire-wood;
— հարկանել, պատառել, to cut wood;
to cut down, to fell;
— ընկենուլ, to draw or cast lots;
կախել զ—է, to crucify.
cf. Փառաւոր.
gloriously, with glory, pompously, splendidly;
ճշմարիտ, անարատ or անստգիւտ, անեղծ, անկապուտ, շքեղ, յաւերժական —, true, spotless, solid, real, great, imperishable glory;
սուտ, փախստական, սնոտի, կորստական —, false, fleeting, vain, perishable glory;
սիրել զփառս, to love glory;
փառս ստանալ, to acquire fame or glory;
փառաց ի փառս բարձրանալ, to be raised or exalted to the highest pitch of glory;
ընթանալ ի փառս, to be in a fair way the glory;
անկապուտ փառս անձին համարել, to put one's chief glory in;
ուղիղ փառս ունել, to be of an orthodox belief or profession, to have a catholic sense;
տալ փառս աստուծոյ, to glorify God, to give or render glory to God, to thank God;
վասն փառաց մեռանել, to die for glory;
անկանել փառօք, to fall gloriously;
յաւերժացուցանել զփառս իւր, to make one's glory eternal;
կնիք տալ փառաց, to put the seal to one's fame;
տենչալ փառաց, զակատիլ զհետ փառաց, to aim at glory, to pursue glory;
աղարտել զփառս իւր, to tarnish one's glory, to stain one's reputation;
աղօտացուցանել, նսեմացուցանել զփառս իւր, obscure, darken or efface one's glory;
անկանել ի փառաց, to abase, degrade or dishonour oneself;
առանց փառաց, inglorious;
փառաւորեալ փառօք, covered with glory, with laurels, renowned, famous;
շքեղապանծ փառօք, with extraordinary splendour;
փառս քեզ համարեսջիր, make it your aim and glory to;
տեսէք, մի գուցէ քակտեսջիք ի փառացդ, take care not to lose your renown;
անմահական փառս յաւելցէ քեզ այս, this will bring you immortal glory;
նսեմացեալ անհետանայր գոգցես եւ — նորա զոյգ ընդ բաղդին, his glory seemed to be eclipsed with his fortune;
ի փառս աստուծոյ, to the glory of God;
— հօր, the Gloria Patri;
— տեառն, — աստուծոյ, glory to God ! God be praised! thank God !
— քեզ, տէր, glory to Thee, o God;
— ի բարձունս աստուծոյ, glory to God in the highest;
որում միայնոյ վայելեն —, to Whom alone glory belongs.
pheasant;
էգ —, hen -;
արու —, cock -;
ձագ —, pheasant-poult;
ծովային —, sea-pheasant, cracker, pin-tail duck.
cf. Փասեանոց.
fold, sheep-fold, pen, cattle-shed;
church, convent, hotel;
ժողովել ի —, to bring back to the fold.
to dissipate, to disperse, to scatter, to remove, to drive away, to destroy, to take away;
to be dissipated, dispelled, removed, to vanish;
— զհոգս, to charm away, to beguile care.
to embrace, to clasp in one's arms, to throw one's arms round, to hug, to fold or lock in one's arms;
to surround, to encircle;
— զմիմեամբք, to embrace mutually;
— զիւիք, to apply oneself, to give oneself up to;
— զփառօք, to be ambitious;
cf. Ծունգ.
cf. Տպագրող.
amours, amorous desire, concupiscence;
cupidity, strong desire, ardent wish;
եղանակ —նաց անասնոց, rutting-season, rutting-time.
cf. Ծորածոյ մեղր.
cf. Տոմսակ.
firm, solid, substantial, hard, resisting;
— երկիր, solid earth;
— գործել, to render firm.
cf. Տրամախոհ.
sandal;
wooden-shoe, clog;
— հովուի, calage.
cf. Տրտմեցուցանեմ.
cf. Տրտունջ.
cf. Տրտունջ.
bundle, bunch;
— խոտոյ, truss, bottle;
— փայտի, faggot, bundle of wood;
— մագնիտական, pencil of magnetic rays;
առնել տրցակ or տրցակեմ, to truss, to tie in a bundle, to bottle, to bind up in faggots.
to palpitate, to throb, to flutter;
*cf. Կոտտամ.
hot weather, great or ardent heat, burning atmosphere, solar heat, sunburning;
hot;
—ոյ, during the heat;
— ամարայնոյ, summer heat;
հարկանիլ ի —ոյ, to be corrupt, to rot, to putrefy.
very hot, burning;
— ժամ or — ժամանակ, hot hours of the day;
ի — ժամու աւուրն, in the heat of the day;
— ժամու or ի — ժամու, during the heat.
cf. Տոմար.
feast, solemnity, festival, celebration;
— նշանաւոր, հանդիսաւոր or մեծահանդես, extraordinary, solemn feast;
օր —ի, feast-day, holiday;
ամենաժողով —, fair day, market day;
— անուան, saint's day;
— ամենայն սրբոց, All-Saints' day, All Hallows day;
— մարմնոյ եւ արեան տեառն, Corpus Christi day;
— անմեղ մանկանց, Childermas-day;
սրբել, խմբել, կատարել, տօնել զ—, to keep, to observe, to celebrate a feast;
շնորհաւորել ուրուք զ— իւր, to wish a person many happy returns of the day;
cf. Տարեկան.
festive, festival;
holy, solemn, public;
— օր, feast-day, holiday;
— գիրք, cf. Տօնացոյց.
the thirty third letter of the alphabet, and the twenty seventh of the consonants;
six thousand, six thousandth;
As a prefix to words it is a sign of the dative, for example : ասէ ցտէր, he says to the Lord;
to, as far as;
till;
ցայդ վայր եկեսցես, heither shalt thou come, come thus far ! ցմեծ ժամս, for long time;
կասկածեմ ցառաւօտն, եւ հառեալ յառաւօտն՝ երկնչիմ ցերեկոյն, suspicions assail me till morning light, from break of day fear torments me till evening.
branches, brushwood;
furze;
birch-tree;
maple;
— մօրուք, matted beard;
*— ասել, birch-broom.
low, lower;
humble, lowly, modest, moderate, mild, docile, good;
low, vile, abject, ignoble, base, mean, grovelling, worthless;
— հայելով, looking down, modestly.
dry, arid;
terra firma, continent, mainland;
— կղզի, peninsula;
— երկիր, dry land;
հաց —, dry bread;
— փայտ, dry wood;
— աչօք, with tearless or dry eyes;
զ— ծարաւոյն շիջուցանել, to quench or allay thirst;
յածիլ ընդ ծով եւ ընդ —, to scour sea & land;
անցանել ընդ —, to pass dry-footed, dry-shod;
ելանել or իջանել ի —, to land, to go ashore or ou shore;
հասանել ի —, to reach the shore;
— երթալ, անցանել, to travel by land.
cf. Ցամաքիմ;
cf. Ցամաքեցուցանեմ.
to dry, to dry up;
to drain, to be exhausted;
to wither, to fade, to die;
— յոգւոց, to expire, to breath one's last, to die;
— զօրութեան, to grow weak, to lose strength, to fall away, to languish;
— սիրոյ, to grow indifferent.
dry, arid;
— զոտի, torrid zone;
ստինք —ք, flabby breasts, withered teats;
ոսկերք —ք, dried bones.
jet, gush, spirt, splash;
— ջրոյ, jet deau, water-spout, fountain;
condensing jet;
— լուսոյ, sudden ray.
sowing;
dispersion;
cf. Ցռօտ;
scattered, disseminated, spread;
— եւ ցիր, ցիր եւ —, scattered about, dispersed every where;
here & there;
— եւ ցիր առնել, կացուցանել, սրփել, to scatter here & there, to disperse;
— աստ անդ հարցանել, to interrogate (a scholar) promiscuously.
hedge, fence, enclosure, boundary, wall;
index, catalogue, list, table;
desire, love, lust;
secundine, after-birth;
always, continually;
պատել, փակել —ով, to surround with hedges, to fence in;
— արկանել, to hedge in, to encompass, to surround.
desirable, to be wished for, longed for, much sought after, amiable, dear;
— պարզութիւն, amiable simplicity;
— է ինձ, I desire, I wish for, I would that, I dream of nothing but;
cf. Ցասնում.
until now, still, yet;
— եւս ոչ, not yet.