the twenty second letter of the alphabet, and the seventeenth of the consonants;
four hundred, four hundredth.
Յօդ. որպէս ռմկ. ը. յարի ի վերջկոյս անուանց՝ նշանակութեամբ դերանուանցս ծագելոց յիւրմէ, այն, նա, նոյն ինքն. որպէս յն. ὀ, ἠ, τό եւ իտ. il, la, lo.
Ոչ ասեն նմա մարգարէ՝ իբրեւ մի ի բազմաց, այլ թէ դու ես մարգարէն։ Ոչ ասաց լոկ Քրիստոս, այլ՝ Քրիստոսն. (Ոսկ. յհ. ՟Ա. 15. 18։) Ստէպ յարակից ունի եւ զդերանունդ՝ այն. զոր օրինակ, մարդն այն, զմարդն զայն. այրն այն, արքն այնոքիկ. եւ այլն. ան մարդը, մարդիկները։
Յարի եւ ի դերանուանս, ի բայս, եւ ի մակբայս, ի պէտս զարդու, եւ առ ի յարաբերել զնախանշանակեալ ինչ դէմ, կամ զներկայութիւն ներգործութեանց եւ կրից. զոր օրինակ.
Եսն, դուն, նայն. (իբր ես ինքն. դու ինքն, նա ինքն։)
Զոր առնեմն, զոր գործեմքն. զոր արարաքն. որ հովուէն, որ յաջողէն. վասն որոյ խօսէիրն. այս ինքն զայն՝ զոր. այն՝ որ։
Զոր ոչն գիտես. մինչ ոչն մեղանչէին. որպէս բարւոքն վկայեաց. այս ինքն զայն՝ զոր ոչ. մինչ նոքա ոչ. որպէս երբեմն, յայնժամ կամ նա վկայեաց։ Ուր յերրորդ դէմս բայից դիտեա՛ քաջ, զի մի՛ լիցի շփոթել զյանգս եզական բայից յօդիւ, էն, ին, ընդ յոգնականս անյօդս՝ են, ին. զոր օրինակ.
Զի որ սրբէն, եւ որ սրբին, ի միոջէ էին ամենեքին. (Եբր. ՟Բ. 11. այս ինքն նա՝ որ սրբէ, եւ նոքա՝ ոյք սրբին։)
Ամենեքեան մահկանացու եմք, այն՝ որ բժշկէն, եւ որ բժշկին. (Եղիշ. ՟Ը. այս ինքն որ բժշկէ, եւ որ բժշկի։)
Յօդդ ն, դնի եւ փոխանակ գոյական անուան՝ զոր ի մէջ բերէ զօրութեամբ, մանաւանդ ի յարիլն ի սեռական բառս, եւ ի ստացական դերանուանս. զոր օրինակ,
Տո՛ւք զկայսերն կայսեր, եւ զԱստուծոյն Աստուծոյ։ Եւ ոչ զԱստուածոյսն ոք քննէ, եթէ ոչ հոգին Աստուծոյ.եւ այլն։
Զորդւոյն՝ հոգւոյ ասէ, եւ զհոգւոյն՝ որդւոյ. (Ոսկ. հռ.։)
Ճանաչեմ զիմսն, եւ ճանաչիմ յիմոցն։ Զիւրսն զամենայն. եւ այլն։ Ըստ այսմ կազմին բառքդ, նորայքն, նոցայքն եւ այլն։
Անսովոր կարծի ասելն Ածաբ. ի մակաբ.
Ոչ առանց ի Քրիստոս հաւատոցն՝ այսմն հանդիպեալ. այս ինքն՝ այսմ իրի։
Տառ բաղաձայն ի կարգէ կիսաձայնից եւ նայից՝ նուրբ. եւ անուն նորա Նու, կամ Նոյ. սեռ. Նուի կամ նոյի. յայլ լեզուս՝ նուն, նի, նիւ, էն, կամ էննէ.
Դայն ի մէջ տիւնի եւ թոյի. ղատն՝ նուի եւ լիւնի. (Թր. քեր.։)
(Յանգս, թիւն, թեան) յօդաւորեալ է նոյիւ, իսկ բաղխեցեալ թոյիւ. (Մագ. յիշ. ոտ. խչ.։)
Քրիստոսին եւ Աստուծոյ ասելով, զնոյն (կամ զնուն) վերադիր եդ. իսկ Աստուծոյ՝ ոչ եդ (զյօդ). քանզի Քրիստոս իսկ Աստուած է ճշմարիտ. (Ոսկ. եփես. ՟Ժ՟Ը։)
Ն. Ստէպ դնի ի մեզ որպէս թարմատար. զի գրի Ադամանդ, եւ անդամանդ. ադրիանոս, անդրիանոս. կրուկ, կրունկ. ցականիլ, ցանկանիլ, եւ այլն։
Ն. Երբեմն լծորդ է ընդ մ. զոր օրինակ անբիծ, ամբիծ. հանգոյն, իբր համգոյն, նոյնգունակ. հանդէպ, իբր համդէպ, եւ այլն։
Ն. Տայ հետեւորդ բաղաձայնից մեղմ հնչել. զոր օրինակ, Անդի, անգանիմ, ինձ, հունձ, եւ այլն. իբր անտի, անկանիմ. ինծ, հունծ. եւ այլն։
Ն. Ի յանգս բառից երբեմն ի բաց ձգի առ դիւրաւ հնչելոյ, որպէս զռամկական ձայնքս, բեռ, գառ, սառ, յիշում, լրում. եւ այլն.
Հարցի վասն սառինն. գո՞յ ջերմութիւն ի սառս յայս։ Թէ եւ արեգակն ծագէ ի սառս յայս, ոչ ջեռնու. (Ճ. ՟Ը.։)
Ն. ՟ն. Որպէս նշանակ թուոյ՝ է Չորեքհարիւր։
Ի խորհուրդ անուան տառիս գրի.
Նուն (կամ նո՛յն), Նոյ յազգի անդ ասէ ընտրեալ՝ միայն գըտաւ իւրովքն ապրեալ. (Շ. այբուբ.։)
Նախդիր անպէտ՝ նախ քան զձայնաւոր տառս. իբր ըն. որ է յն. ἑν լտ. in ի հին թարգմանութեան մակացութեանց կազմէ զհոլով ներգոյական. որպէս ի. յ.
Նենթակայում ոչ յումեք է։ Նենթակայում՝ որ ն՝ումեք։ Նենթակայոջքն. ի ն՝ ենթակայոջացն (այսինքն յայնցանէ՝ որ յենթակայում են)։ Յաղագս որոյ ն՝այլս ճառելի է։ Զն՝այսմ տեղւոջ ասիցեալ պակասութիւնս։ Ներկոսին ամանակս։ Ոչ միայն ն՝որակութեան, այլ եւ ն՝այլս գտանեմք ստորոգութիւնս։ Որպէս ն՝ամանոջ (այս ինքն յամանի)։ Ըն մարմնոջ կենդանեաց, ն՝ոգւոյն մարդոյն (այս ինքն ի մարմնի, յոգւոջ). (Արիստ. ստէպ։)
Ի ներում զինչ էն ստորոգեալ. ի ներում որպիսի ինչ. այսինքն յորում, յում. (Պորփ.։)
Եւ երբեմն կազմէ զբացառական. որպէս ի. առ ի. յ. իբր յն. ἑκ, ἑξ լտ. ex, e.
Բարդիցն զարմանազանութիւնք, են որ յերկուց աւարտելոց են, են որ ըմպակասեցելոց եւ նաւարտեցելոյ։ Մեծասարն ներկայանէ եւ նաղօտէ. մեծավերջն նաղօտէ եւ ներկայնէ. անգայտն ներկուց աղօպաց։ Վերջատանջն ներկուց նաղօտաց, եւ իեզէ ներկարէ. եւ այլն. (Թր. քեր.։)
Հուր եւ ջուր, եւ այլ այսպիսիք, նորոց եւ կենդանին բաղկացեալ է. (Արիստ. առինչ.։ (Այսոքիկ եդան առ իմանալ. այլ վարել ո՛չ երբէք է օրէն)։)
Ն. Իբր բաղադրական մասնիկ՝ բնական բաղադրութեամբ ի սկիզբն բառից՝ սաստկացուցանէ զոյժ նշանակութեան նոցա. որպէս Ըն, ներ, ի ներքս, տիրապէս, քաջ, եւ այլն։ Յայտնի օրինակաւ տեսանես ի ձայնքս, Հայիմ, Նայիմ. Հիւթ, Նիւթ. Կրթիմ, Նկրտիմ. եւ Նեցուկ, որպէս յեցուկ կամ գործի յենլոյ. Զիստ, Նիստ։ Որպէս եւ Նստիմ. ըստ լտ. սէ՛տէօ. իսկ սէ՛տէս. լծ. ընդ թ. սէտիր. յն. է՛տրա, գաթէ՛տրա։ Եւ առաւել անյայտ օրինակաւ տե՛ս ի բառսդ, Նախ, Ներել, Ներքոյ կամ ի ներքս. եւ այլն։
ՆԵՐՈ՛ՒՄ, կամ ՆԷՐՈ՛ՒՄ. այսինքն Յորում. յո՛ւմ. (ի ն, էր, էրո՛ւմ) ἑν ᾦ in quo.
Ներում զինչ. ն՝երում որպիսի ինչ. (Պորփ.։)
Սեռ է, որ ըստ յոլովից տարբերեցելոց տեսակաւ՝ ի ն՝երում զի՛նչ էն ստորոգեալ։ Յասելն՝ ի ն՝երում զինչ էին, որոշէ ի տարբերութենէ (որ է ի ն՝երում որպիսի ինչ), ի յատկէ եւ ի պատահմանէ (որ են ն՝երում որպիսի)։ Այս սեռ ի ն՝երում զինչ էումն ստորոգի. իսկ պղատոնականքն սեռք ի ն՝եր որպիսի ինչ էումն ստորոգին. եւ ն՝եր որպիսի ինչ էն ընդ որակութեամբ է. (Անյաղթ պորփ.։)
Կէտ աւարտեալ հոգին սուրբ. ն՝երումն (այսինքն յորում, որով, կամ ըստ որում) աւարտէ զեկեղեցի սուրբ՝ հրաշափառագոյն կոչմամբ եւ եօթնարփետն շնորհօք. (Քեր. քերթ.։ (Այսոքիկ եդան առ իմանալոյ, եւ ոչ հետեւօղ լինելոյ)։)