peace;
calm, tranquillity, quiet, rest, repose;
pacification, conciliation;
— ընդ ձեզ, peace be with you;
— ոգւոյ, մտաց, peace of mind;
այր խաղաղութեան, angel or messenger of peace;
քաղցր՝ խորին՝ անդորր —, perfect peace, profound tranquillity, sweet repose;
— առնել, to make peace;
կեալ ի խաղաղութեան, to live in peace;
առնել — ընդ ումեք, to make one's peace with;
խաղաղութեամբ լինել ընդ ումեք, to be at peace with;
վայելել ի խոր՝ յանվրդով խաղաղութեան, to enjoy profound peace;
to live in comfort;
աղմկել զ—, to disturb, to break the peace;
աղաչել, խօսել ի -՝ ի հաշտութիւն խաղաղութեան, to sue for peace;
մերժել զբան խաղաղութեան, to refuse terms of peace, to reject means for reconciliation, to be opposed to conciliatory measures;
խաղաղութեամբ, peaceably, peacefully, in peace;
արարտասուահայց խաղաղութիւն, խաղաղութիւն ըղձիւք ըղձացեալ, the longed for peace;
խաղաղութիւն է ինձ, I am happy and contented;
խաղաղութիւն պարգեւեսցէ նմա Տէր, God rest his soul;
peace to his soul;
ե՛րթ ի խաղաղութիւն, երթայք խաղաղութեամբ, go in peace;
God be with you;
մնա՛, մնայք խաղաղութեամբ, goodbye! adieu!
play, sport, diversion;
թատրոնական —ք, theatrical representations.
cf. Խաղացք;
խաղացմունք շնորհաց, inspiration of the Divine Spirit.
to cause to move, to march, to transfer, to transport, to carry away;
to advance, to drive forward, to push on;
to pour out, to spirt;
cf. Թաւալգլոր.
card, playing card;
հմայել խաղթղթովք, cf. Թուղթ.
gristle, cartilage.
glands.
guttural, rough, harsh, hard, unpleasing, grating to the ear (language).
cf. Խաղտալեզու.
ignorance, want of skill, or practice.
traces (harness).
to wither, to cause to shrink, to weaken, to stunt, to kill;
to tarnish, to spoil.
cf. Խամրացուցանեմ.
sting, prick, insect-bite;
bite;
— վիրաբուժական, puncture.
stinging, tingling, prickling;
quilting, stitching, pinking.
to ripen, to mature;
to ripen grapes.
colouring, beginning of ripeness in grapes.
odd medly of colours, motley.
spotted, speckled, marked;
գործ —, inlaid work;
— յօրինել, to inlay, to mark, to speckle.
cf. Խայտառակեմ.
shame, opprobrium, disgrace, ignominy, infamy, turpitude, dishonour;
the private parts.
to spot, to variegate.
harlequin;
spotted red-shank.
speck, spot, mark.
cf. Խանգար.
cf. Խանդաղատանք.
cf. Խանդաղատանք.
cf. Խանդանք.
load-stone, magnet;
diamond.
fringe, trimming.
swaddling-band, swaddling clothes;
cradle;
ապտել ի —ս, to swathe, to swaddle;
արձակել ի խանձարրոց, to unswathe, to take out of swaddling clothes;
ի խանձարրոց՝ անդստին ի խանձարրոց, from the cradle, from childhood, from infancy;
ուր —ք են նորա, his birthplace;
—ք քաղաքակրթութեան, the cradle of civilization.
to allure, to entice;
to familiarize, to attach, to attract, to draw with.
shop;
manufactory;
treasure;
store, warehouse, magazine.
shopkeeper, retailer, tradesman.
cf. Խանութապան.
cf. Խանչիւն;
inflation, distension;
swelling, puffing up, pride;
inclination, propensity.
envy.
cf. Խանդանք.
shepherd's employment.
cf. Խաշոյ.
cross-headed.
to bless water by immersing a crucifix.
crusade.
the being crucified with another;
participation in the passion of our Lord.
cf. Խաչահան.
crucifixion.
hostility to the adoration of the Holy Cross.
crucifixion;
crucifix Cross.
destruction, waste.
cf. Խաժամուժ.
work, affair, thing, deed, action, operation, business, trade, negotiation, practice, agency, enterprise, labour;
commission;
fact, effect, merit;
manufacture;
make;
— քաջութեան, esploit, signal action in war;
այր —ոց or —ոյ, an active man, a clever man;
օր —ոյ, a working day;
— է գտանել, it is difficult to find;
— առնել, ընդ — արկանել, to make use of, to employ, to use;
to practise, to effect, to accomplish, to execute, to realize;
ի — ածել, to use, to employ, to make use of;
բան ի — առնել, to establish, to advance, to take for granted, to agree;
ձեռն ի — արկանել, to undertake, to begin, to commence;
—, or —ք Առաքելոց, the Acts of the Apostles;
նովին իսկ ով, ipso facto, caught in the act;
— առ —ով, — ընդ —ով, transitorily, indifferently, cf. Երկրորդաբար, cf. Հարևանցի;
ի — or ընդ — մտանել, to enter on one's duties;
— ունել ընդ ումեք, to have to do with some one, to have business with some one;
ի — արկանել զերկիր, to cultivate or till the ground;
— դնել հողմոյ, to make use of the wind;
— օրական, journey work.
to work, to make, to do, to fashion, to manufacture;
to commit, to perpetrate;
to knit;
to twist;
— զերկիր, to cultivate, to labour, to till;
— զերկաթ, to forge;
չար գործեցէք զոր արտրէքդ, you have done very wrong;
զի՞նչ գործ գործեցեր դու ընդ մեզ, why have you done this to us ? — զանօրէնութիւն, to do wrong;
to commit a crime;
— զարդարութին, to act with justice;
— զփրկութիւն, to effect salvation;
— զհանդերձս, to make clothes;
խորշս խորշս — զտապանն, to make small compartments in the ark;
ճաշ —, to give a dinner;
ճանապարհ —, to open up a way.
cf. Գործուն.
cf. Գործունեայ.
frog;
— թունաւոր, toad;
— կարկաչէ, the — croaks.
to find, to invent, to discover, to find out;
to gain, to have;
to meet;
— շնարհս առաջի ուրուք, to gain or acquire the heart, friendship, goodwill of some one;
to regain the favour of some one.
cf. Գրատուն.
earnest money, assurance, security, pledge, engagement;
mort-gage;
wager, bet;
detention;
— դնել, to wager, to lay a bet;
to hire, to give wages or salary;
— առնել ընդ ումեք, to lay a wager.
to hire, to engage, to secure;
to redeem;
to hold, to detain, to usurp, to occupy, to seize, to appropriate, to encroach;
to stride;
to prepossess, to preoccupy;
— յարքունիս, to confiscate.
writer, scribe, author;
pen;
— երկաթի, style;
graver;
steel-pen;
փետուր —, goose-quill;
— նկարչի, pencil.
embraced;
with embracements;
— սիրով ողջունել զմիյեանս, to salute by embracing each other;
— լինիմ, to embrace;
cf. Գիրկ ընդ խառն լինիմ.
girdle;
twist;
belt;
zone;
— ածել, — ընդ մէջ ածել, to gird, to tie or to draw close round the body;
to be prompt;
այրեցած՝ բարեխառն՝ սառուցեալ —, torrid, temperate, glacial zone;
— լերանց, chain of mountains.
thou, thee, you;
this, that, it;
these;
սուրբդ սրբոց, you who are the holy of holy ones;
կորուսեր զհոգիդ եւ զինչսդ, you have lost your soul and your property.
here is, there is;
see here;
behold;
but;
now;
դա եւ դուք աւադիկ, there you too.
cessation, rest;
pause;
establishment, dwelling;
station;
—ք գազանաց, den;
—ք խաշանց, անասնոց, stable;
—ք հաւուց, roost;
perch;
—ք նաւուց, harbour.
cf. Դալարացուցանեմ.
cf. Դայեկասնունդ.
cf. Դանդաղութիւն.
cf. Դանդաչումն.
cf. Դանդաչումն.
contract, convention, bargain, treaty, engagement;
condition, capitulation;
compact, agreement;
concurrence, alliance;
harmony;
sweet, agreeable to the ear;
with a low voice;
դաշինս կռել՝ հաստատել, ի — մտանել, to contract, to make an agreement;
to stipulate, to transact;
to confederate;
— խօսիլ, to speak very mildly;
— նայիլ, to look tenderly, affectionately, or sweetly on one;
անցանել զդաշամբ, to break the conditions, the alliance or faith;
անցանել զամուսնութեան զառն դաշամբք, to be unfaithful to the marriage-bed;
— հաւատոյ, the Creed;
— քաղաքական, civil contract.
cf. Դաշտացուցանեմ.
french;
— եկեղեցի, the gallican church;
— բարբառ, the French language;
ոճ — լեզուի, gallicism.
in French;
after the French manner;
French, the French language;
— գիտել, ուսանել, խօսիլ, to know, to learn, to speak French;
խօսի՞ք —, do you speak French ? չգիտեմ, Տէր, չխօսիմ —, I do not know, Sir, I cannot speak French.
cf. Գաղտակուր.
cf. Գաղտուկ.
to come;
to arrive, to attain;
to behave, to demean one's self, to act;
to be inclined;
to apply ones self with ardour;
յառաջ —, to spring, to proceed, to emanate, to rise, to derive, to result;
— ի միտս, յինքն, to recover one's senses;
— ի լաւութիւն, to amend, to reform;
— ի յառութիւն, to grow worse;
ընդ արհամարհանս —, to be despised;
եկն ի վախճանել, he was near death;
— աւուրն, it is getting light;
ի — աւուրն, at the break of day, at dawn;
ի — երեկոյին, towards evening;
— ի վտանգ, to run into danger or peril;
— ի զարմացումն, to admire;
— ի հարցումն, to interrogate;
յերկիւղ — to fear;
— յոզորմութիւն, to have pity;
— ի զղջումն, to repent;
— յիմն, to undertake;
ի քնին —, to examine;
— ի կարծիս ուրուք, to consent;
յաղերս —, to grant, to become compassionate;
ընդ ձեռամբ —, to fall into the hands of;
— ընդ աղբ or ապաւառ, to stain, to soil one's self;
— ընդ ծուխ, ընդ փոշի, to be smoked;
to cover with dust;
— ընդ կուսական արգանդ, to be born of a virgin;
ընդ ուրուք կեանս —, to examine the life of some one;
— ըստ կամաց or ըստ բանի ուրուք, to listen, to give attention;
ըստ կարծեաց ուրուք —, to speak according to the opinion of some one;
սիրով — զմատնըչաւ, to love traitors;
— զայլ արամբ, to love another persons husband;
— զտամբ իւրով, to take care of one's own household;
զերկրաւ —, to turn, to travel round the world;
— զիւիք, to applicate one's self, to give one's self to;
գինւոյ — զտկամբ, to see double from wine;
զօրինօք —, to keep the laws;
զանառակութեամբ —, to be inclined to debauchery;
— զարբեցութեամբ, զընչիւգ —, to give one's self to drink, — to avarice;
զբանիւք —, to chatter, to tattle;
որքան — է քեզ, according to your strength;
որչափ իւր — էր, as much as he could;
— ի վերայ, to assail, to come upon;
to happen some misfortune.
means, resources, remedy;
hold, crack, opening;
time, retaking;
ոչ կարել —ս գտանել, not to know where to put the hands or feet, to be without remedely;
—ս եւ հնարս գտանել, to find the way to do a thing;
ոչ կարացին — եւ մուտ գտանել, they could not do more;
— մի, once;
—ու, —ու, many times, successively, always;
— քան զ—, little at a time, more and more.
cf. Գայթագղութիւն.
complaint, lament, quarrel, woe, claim;
— ունել՝ առնել, cf. Գանգատիմ.
treasure;
heap;
hymn;
— արքունի, exchequer, finances;
տուն —ու, treasure, treasury;
— արքայի, privy purse of the king.
cf. Գանձատուն.
cf. Գարգափումն.
stick;
rod, switch, whip;
wand;
cudgel;
crook;
flail;
bar;
sprig, shoot;
twig;
stock, lineage;
— իշխանութեան, sceptre;
— եպիսկոպոսական, crosier.
cf. Գեղածուփ.
handsome, pretty, genteel, gallant, agreeable, smiling, graceful, cheerful;
polite, becoming, proper, decent, light, elegant, happy, good;
—, —ս, — իմն, well, very well, prettily, politely, decently;
bravely, excellently, gallantly;
— դպրութիւնք, fine letters.
yew;
cartilage, kernel, gland;
cf. Գեղձումն.
cf. Գետակուր.
cf. Գետակուր.
cf. Գետակուր.
ground, earth, soil, land, place;
զգետնի, ընդ —, ի գետնի, ի —, on the ground, in the earth;
կորացեալ մտանել or պշնուլ ընդ —, covered with confusion to look on the ground;
անկեալ ի — երկիր պագանել, prostrated to worship;
հարկանել զգլուխն ի —, to knock one's head on the ground;
զարկանիլ, հարկանիլ զգետնի, to throw one's self violently on the ground;
զարկուցանել, հարկանել զգետնի, cf. Զգետնեմ;
գետնի աղիք or պտուղ, earth-worm.
cf. Ասացուած.
tooth;
պարք, շարք ատամանց, set, row of teeth;
յօրինել ատամունս, to indent;
խորտակել, փշրել զատամունս, to break the teeth, to notch, to break off;
— ածել, bite;
առնուլ ատամանց, to set the teeth on edge;
հանել զ—, to extract or draw out a tooth;
ցաւ ատամանց, tooth-ache;
ցաւէ — իմ, I have the toothache;
փուտ —, carious tooth;
մաքրել զատամունս, to brush or clean the teeth;
կրճտել զատամունս, to gnash, to show the teeth.
tribunal, court, audience, auditory, assembly of judges, seat, bar;
magistrate;
senate;
յ— մատնել, to call before a tribunal or council;
գումարել զ—, to convoke, to call together an assembly.
of Ararat;
— թագաւորութիւն, the kingdom of Armenia.
cf. Արարչատուր.
to serve;
— ցանկութեանց, to be the slave of one's passions.
cf. Արգահատութիւն.
binderance, obstacle, opposition, impediment, embarrassment, difficulty, delay, obstruction;
encumbrance;
prohibition, forbiddance, inhibition, interdiction;
arrest;
detention, prison;
contrary, opposing;
— եկեղեցական, interdict;
— առնել՝ արկանել՝ լինել, to arrest, to hinder, to contradict, to oppose, to embarrass, cf. Արգելուլ, cf. Խափանել;
յ— արկանել, to arrest, to imprison, to immure, to encloister, cf. Շրջափակել, cf. Շրջապատել.
cf. Արգելում.